Hoogeveen, Grote Kerkstraat 40 - Grote Kerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Grote Kerk
Genootschap:	PKN Protestantse gemeente Hoogeveen
Provincie:	Drenthe
Gemeente:	Hoogeveen
Plaats:	Hoogeveen
Adres:	Grote Kerkstraat 40
Postcode:	7902CJ
Sonneveld-index:	14014
Jaar ingebruikname:	1652
Architect:	na te gaan
Huidige bestemming:	protestantse kerk
Monument status:	Rijksmonument 22255

Geschiedenis

Gebouwd als Hervormde kerk. Uitbreidingen 1766, 1801 en 1804. De Grote Kerk is nauw verbonden met de ontstaansgeschiedenis van de plaats Hoogeveen. Bij het begin van de vervening in 1631, door de Algemene Compagnie van de 5000 Morgen, werd vastgesteld dat een oppervlakte van 100 morgen veen inclusief ondergrond apart gehouden moest worden. De opbrengst hiervan was bestemd voor kerk, school en armen.

In 1652 startte de bouw van de Grote Kerk. Voorspoedig ging het allemaal niet: toen de kerk in 1658 werd opgeleverd, waren er nog zoveel gebreken dat de kerk pas in 1697 redelijk in orde was. De kerk had de vorm van een Grieks kruis met vier gelijke armen met in het midden een torentje, zonder klokken.

Het aantal kerkgangers groeide gestaag met Hoogeveen mee en al gauw werd de kerk te klein. In 1766 werd de westvleugel van de kerk flink vergroot, tot aan de huidige westgevel. Hierdoor ontstond een Latijns kruis, met drie gelijke armen en één lange arm. Op de nieuwe vleugel werd een nieuw torentje geplaatst, nog steeds zonder klokken. In 1801 en 1804 werd de Grote Kerk voor de tweede en derde maal vergroot. Hierbij kreeg de kerk haar huidige vorm, een driebeukige hallenkerk. In 1806 werd voor het eerst een klokkentoren geplaatst, op de plek waar deze nu nog zit. In de negentiende eeuw werden aan de buitenzijde van de kerk nog enkele aanbouwen gemaakt, die later weer zijn afgebroken. Het gaat hier om een voorportaal uit 1821 aan de westgevel en een consistorie uit 1881 aan de oostgevel.

Van 15 april 1967 tot 7 september 1969 werd de Grote Kerk voor het laatst ingrijpend gerestaureerd. Met name het interieur onderging hierbij een gedaanteverwisseling, waarbij de kerk de huidige open uitstraling kreeg.

(Bron: L. Huizinga & A. Metselaar, 2002. Ter ere Gods – 350 jaar Hervormde ‘Grote’ Kerk te Hoogeveen)

2023 - De Protestantse gemeente wil binnen twee jaar twee van de vijf kerkgebouwen sluiten. In het beleidsplan wordt uitgegaan van twee kerkgebouwen in 2030.

Daarvoor worden ook varianten als nieuwbouw, verbouw, medegebruik, verhuur en verkoopbaarheid onderzocht. Reden is een teruglopend aantal gemeenteleden en een sterke vergrijzing. In september wordt een definitief besluit genomen over predikantsplaatsen; in januari volgt, na raadpleging van de wijkkerkenraden, een voorlopig besluit over toedeling van predikantsplaatsen per wijkgemeente en het gebruik van de kerkgebouwen.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Ned. Herv. Kerk. Oorspronkelijk 17de eeuwse kruiskerk, in de jaren 1766 tot 1804 vergroot tot driebeukige hallenkerk. Inventaris: koperen doopbekken 1789, orgelkas 1843. Klokkenstoel met gelui van twee klokken, waarvan een van F. en P. Hemony, 1649, diam. 47 cm. en een van een anonieme gieter, 1680, diam. 42 cm. Boven de zuidelijke ingang van de kerk is een houten zonnewijzer aangebracht. De wijzerplaat is bovenaan gesigneerd: Hend. Casp. Dekker / Fecit 1804.

Orgel

J.C. Scheuer bouwde in 1843 een tweeklaviers orgel met aangehangen pedaal in de Grote Kerk. Van Oeckelen maakte in 1859 een vrij pedaal. Ook werden enkele verbeteringen aangebracht. In 1939 restaureerde H.W. Flentrop het orgel. In 1964 was de conditie van het orgel bijzonder slecht geworden, zodat het nauwelijks meer bespeelbaar was. Een nieuwe restauratie vond plaats van 1965 tot 1969 door Pels & Van Leeuwen uit Alkmaar onder advies van Feike Asma. Bij deze restauratie is de dispositie ook enigszins gewijzigd. Op 22 december 1969 is het instrument weer in gebruik genomen. De eigen organist J.G. van Tellingen begeleidde de gemeentezang, en Feike Asma gaf een concert. Er zijn in 2018 plannen gemaakt voor de verkoop van de Grote Kerk aan een nieuwe eigenaar, die het beheer en de exploitatie op zich zal nemen.