Brontekst bekijken van Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:NGK]]
[[Categorie:Hoorn]]
[[Categorie:Gemeente Hoorn]]
[[Categorie:Provincie Noord-Holland]]

{{#display_map:1621BW Grote Oost 60 Hoorn, Nederland|type=hybrid}}

{|
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Oosterkerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | (NGK) Nederlands Gereformeerde Kerken
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Noord-Holland
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Hoorn
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Hoorn
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Grote Oost 60
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1621BX
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 1494
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | kerk, en sociaal cultureel centrum voor concerten, vergaderingen, rouw- en trouwdiensten, tentoonstellingen, markten e.d.
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Sonneveld-index:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 05733
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rijksmonument {{Rijksmonument|22399}}
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Bouwjaar:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1519
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Type:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Functie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Religieus
|}


== Geschiedenis ==
In  gebruik bij de Nederlands Gereformeerde Kerk sinds 1991. 

De Oosterkerk is de op één na oudste kerk van Hoorn, na de Noorderkerk. Zij dateert van 1519. Gebouwd als R.K. Kerk, maar later Nederlands Hervormde Kerk.  

De vroegere benaming van de Oosterkerksteeg is Anthoniesteeg. Oorspronkelijk stond op de plaats van de Oosterkerk een houten kapel, die omstreeks 1453 werd gesticht. In 1483 werd deze kapel, gewijd aan de heilige Anthonius, afgebroken om in steen herbouwd te worden. Dit was vooral te danken aan de toenmalige pastoor Claes Joestz., die rond 1458 geboren was als kind van een Hoornse familie met aanzien. Zijn vader was stadsschrijver en had belangen in de scheepvaart. Claes Joestz. is niet onbemiddeld gebleven. Op zijn 24ste werd hij tot priester gewijd en aangesteld als pastoor van de Anthoniuskapel.

Na de Reformatie werd de kerk overgenomen door de Hervormden en kreeg toen de naam Oosterkerk. De kerk dateert van 1519, toen werd eerst het koor van de kerk, daarna het transept en het tweebeukige schip in steen opgetrokken.
Sindsdien bepaalt de kerk van het gewone volk aan een van de oudste straten van Hoorn mede het silhouet van de stad.

Van oudsher is de Oosterkerk de kerk van schippers en vissers. Zelfs het windvaantje is een scheepje.
Sinds enige tijd is er weer een beeldje van Sint Anthonius met een varkentje en het Tau-teken geplaatst boven de zijdeur van de kerk in de Oosterkerksteeg.
In deze kerk, in gebruik als Sociaal Cultureel Centrum de Oosterkerk, vinden nog altijd (sinds september 1991) kerkelijke vieringen plaats door de Nederlands Gereformeerde Kerk ("NGK"). 

Interessant detail is de uithangende wijzerplaat aan de voorgevel, iets wat zelden voorkomt; in Hoorn echter ook aan de voorgevel van de Noorderkerk. Daarnaast alleen bij de St. Petrus Banden Kerk in Diemen.
* Bron([http://www.oosterkerkhoorn.nl/index.php?action=oosterkerk Website kerkelijke gemeente])
* In 2019 officiële viering van het 500-jarig bestaan van de Oosterkerk.

==Monumentomschrijving Rijksdienst==
 
Oosterkerk. Eenbeukige kruiskerk (1519) met dakruiter op de kruising, niet georiënteerd. De noordgevel met het schip zijn in 1616 vernieuwd in Hendrick de Keyser-stijl en vormt een bijzonder rijk onderdeel van de straatwand aan Het Grote Oost. Koorzijde van verre van de havens af zichtbaar met de in 1600 vergrote dakruiter. Ingangsportaal van zandsteen in de noordgevel. Inwendig mooi meubilair: Glas in loodraam uit 1619 (1916 gerestaureerd). Preekstoel XVIIa, doophek met banken, bank uit 1620, banken uit 1622 en 18e eeuwse banken, tochtportaal 1619, spiltrap XVIIa, kloklodenkast 1612, twee koperen kronen. In orgelkas van J.H.H. Bätz uit 1764 plaatste C.G.F. Witte in 1871 een nieuw instrument met Hoofdwerk en Rugwerk. Klokkenstoel met gelui bestaande uit een klok van Ricoldus Butendiic, 15de eeuw, diam. 61 cm en een moderne klok.

== Orgel ==

In 1764 bouwt de orgelmaker J.H.H. Bätz (Utrecht) een orgel in de Hoornse Oosterkerk. Bijna een eeuw later, in 1871, maakt C.G.F. Witte (firma J. Bätz & Co.) uit Utrecht een geheel nieuw binnenwerk in de orgelkas uit 1764. In 1982 wordt het instrument gerestaureerd door de firma Jos. Vermeulen (Alkmaar), waarbij het bovendien met een pedaalregister wordt uitgebreid. In 2009 voegt Flentrop Orgelbouw (Zaandam) nog twee nieuwe registers aan het pedaal toe.

;;Dispositie:

* Hoofdwerk (manuaal 2): Bourdon 16' - Prestant 8' - Roerfluit 8' - Octaaf 4' - Fluit 4' - Quint 3' - Octaaf 2' - Mixtuur 1⅓' 2-4 sterk - Cornet 8' 5 sterk discant - Trompet 8'.
* Rugwerk (manuaal 1): Prestant 8' - Holfluit 8' - Viola 8' (C-H in Holfluit) - Salicet 4' - Roerfluit 4'.
* Pedaal: Subbas 16' (1982) - Prestant 8' (2009) - Fagot 16' (2009).
* Koppelingen: Hoofdwerk aan Pedaal - Rugwerk aan Hoofdwerk. 
* Ventiel.

Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-f3. Pedaalomvang: C-d1. Winddruk: 80 mm. WK.
==Externe links==
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Oosterkerk,_Hoorn Meer afbeeldingen op Wikimedia]
== Afbeeldingen ==

====Exterieur====
<gallery>
<! Bestand:Kerkhoorn347.jpg | Ansichtkaart 1950 - WG DUBBEL
Afbeelding:Hoorn NH Oosterkerk.jpg|Oostzijde foto:1950
Afbeelding:Hoorn NH.jpg|foto Ds.H.J.Douwes, Amsterdam.
Afbeelding:Hoorn Ooster of Noorderkerk NH (2).jpg|foto Ds.H.J.Douwes, Amsterdam.
Afbeelding:Hoorn Ooster of Noorderkerk NH.jpg|foto Ds.H.J.Douwes, Amsterdam.
Afbeelding:05733 en 05739 Hoorn vm.NH.Oosterkerk nu Ned.Ger.Kerk 1494 Grote oost 60 NH. foto. Hollestelle ens.jpg
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk13.jpg|Oosterkerk gezien vanuit het zuiden. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk12.jpg|Zuidzijde van het koor. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk11.jpg|Het koor. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk10.jpg|Dakruiter op de viering. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk9.jpg|Zuidzijde transept. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk8.jpg|Westzijde koor. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk6.jpg|Portaal aan de westzijde van het schip. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk7.jpg|Beeldje in de nis boven het portaal. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk1.jpg|Noordgevel gezien vanuit het zuiden. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk3.jpg|Detail van de fraaie Renaissancegevel. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk2.jpg|Fraaie noordportaal. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk5.jpg|Noordgevel met fraaie "uithangklok". Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk4.jpg|Oostzijde van het schip. Foto: A. Roks 2008
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 021.jpg
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-001.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-002.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-003.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-004.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-005.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-006.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-007.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-008.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-009.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-010.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-011.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-012.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-013.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-014.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-015.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-016.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-017.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Hoorn, Grote Oost 60 - Ooster of Sint Anthoniskerk-2016-AntonvD-018.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)

</gallery>

====Interieur====
<gallery>
Bestand:Kerkhoorn8175.jpg | Ansichtkaart - WG
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 1764.jpg | Orgelkas van J.H.H. Bätz 1764, instrument van C.G.F. Witte 1871. 
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 001.jpg‎
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 003.jpg‎
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 006.jpg‎
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 010.jpg‎
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 011.jpg‎
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 013.jpg‎
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 015.jpg‎
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 017.jpg‎ 
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk 020.jpg‎
Afbeelding:Hoorn Oosterkerk int.jpg | Foto uit NCRV Kerkepadgids 1981. 
Bestand:Hoorn NGK Oosterkerk.jpg|Opname 2024 NGK 
Bestand:Hoorn NGK Oosterkerk 1.jpg
</gallery>