Huisseling, Hamstraat 1 - Lambertus

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Lambertus
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Oss
Plaats:	Huisseling
Adres:	Hamstraat 1
Postcode:	5371NR
Inventarisatienummer:	07779
Jaar ingebruikname:	1911
Architect:	Franssen, Caspar
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 518193 (kerk); 518194 (baarhuisje) ; 518195 (pastorie)

Geschiedenis

Neogotische kerk met toren.

Verving de in 1626 gebouwde voorganger die in 1911 gesloopt is.

Voorgaande kerkgebouwen

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

De R.K. SINT LAMBERTUSKERK is een georiënteerde eenbeukige kerk met transept, lagere vijfzijdig gesloten absis en noordoostelijk tegen het koor geplaatste toren. Deze sobere neo-gotische kerk, centraal in het dorp gelegen, werd in 1910 door Caspar Franssen ontworpen (gebouwd in 1911) ter vervanging van een kerkgebouw uit 1626, dat in 1853 vergroot was. De kerk vormt een karakteristieke groep met de pastorie Grotestraat 58 en omliggende boerderijen.

Omschrijving

De sobere bakstenen gevels van het schip, dat drie traveeën telt, zijn geleed door lisenen en een keperboogfries. In elke travee is een paar gekoppelde lancetvensters geplaatst. De rijkere absis is versierd met strengpers profielsteen, keperboogfries en muizetandlijst en heeft lancetvensters. Alle vensters zijn gevuld met glas-in-lood panelen. De transeptfaçades en de westgevel hebben beide spitsboogfriezen, terwijl de topgevels zijn voorzien van spitsboogblindnissen. Het westelijke rondboogportaal heeft een opgeklampte vleugeldeur met smeedijzeren beslag. Op het in kalksteen uitgevoerde boogveld zijn het Alfa- en Omegateken gebeeldhouwd. Op een vlammend kruis is het IHS-teken afgebeeld.

Boven het portaal drie gekoppelde lancetvensters. In de gevel twee lege nissen met bewerkte kalkstenen consoles. De zadeldaken, waarop een dakruiter met smeedijzeren kruis en neo-gotische dakkapellen, zijn belegd met leien in maasdekking. De toren bestaat uit drie geledingen, is geleed door banden, spitsboogfriezen en lisenen, heeft een steil vierkant tentdak en is aan alle zijden voorzien van twee galmgaten, waarboven een uurwerk.

In de noordelijke torenmuur een strengpersstenen spitsboogportaal, in de oostelijke muur een venster met diefijzers. In het interieur verschillende roerende goederen die op de Rijksmonumentenlijst geplaatst zijn (achtkantig hardstenen doopvont XV-XVI, houten Sint Eligiusbeeld XVI).

Waardering

De kerk is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het katholicisme in het land van Ravenstein en is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de eenbeukige dorpskerk. Het gebouw heeft architectuurhistorisch belang door de stijl en de detaillering en is van kunsthistorisch belang door de oudere interieuronderdelen. Het gebouw is tevens van belang als voorbeeld van het oeuvre van de architect Franssen. Het heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere situering, verbonden met de ontwikkeling van het kerkdorp Huisseling.

Glas-in-loodramen

De kerk heeft 5 figuratieve glas-in-loodramen in de apsis, vervaardigd door atelier Frans Nicolas en Zonen, Roermond en een vierdelig raam, waarvan de maker niet bekend is, in de sacristie. De ramen hebben afbeeldingen met de volgende onderwerpen :

Maria Boodschap
Kerstmis
Goede Vrijdag
Pasen
Pinksteren
barmhartige Samaritaan
Jezus en de Samaritaanse
de roeping van de apostelen
de maaltijd te Emmaus

De ramen zijn met foto's beschreven op www.kerkramen.nl de website over verhalen in glas in lood.

Pastorie

Voormalige R.K. PASTORIE van Huisseling, gebouwd in 1878 door pastoor Van Gils, afkomstig uit Tilburg. De architect was Hermanus Kroonen. Het blokvormige pand staat ten zuidoosten van de R.K. Sint Lambertuskerk, naast enige boerderijen. Omstreeks 1910 is door pastoor Franken het interieur gedeeltelijk verbouwd, waarbij onder meer de centrale gang het huidige aanzien kreeg. Sinds 1987 is de pastorie in gebruik als woonhuis. In de oostelijke gevel van de achteraanbouw is rond 1994 een raam vergroot.

Omschrijving

Het pand heeft een rechthoekige plattegrond met achteraanbouw en ligt enigszins terug in de rooilijn van de Grotestraat, die ter plaatse gedomineerd wordt door boerderijen. Het betreft een tweelaags handvorm bakstenen gebouw onder schilddak, met geschubde leien in maasdekking. Bijzonder is dat de pastorie met een spouwmuur gemetseld is. De voorgevel heeft vijf vensterassen.

Centraal op de begane grond treft men een paneeldeur in portiek aan, met glas-in-lood bovenlicht. De getoogde, van een gestucte geprofileerde omlijsting voorziene T-schuifvensters hebben eveneens glas-in-lood bovenlichten. De gevels zijn voorzien van hoekpilasters, terwijl op de begane grond de dorpellijst in hardsteen is uitgevoerd, evenals de dorpels van de vensters op de eerste verdieping en de cordonlijst. Aan de achterzijde een uitbouw waarop een balkon met opengewerkte bakstenen balustrade.

Op het dak twee zich verjongende schoorstenen, waartussen een ijzeren nokruiter met klok. De achteraanbouw bestaat uit een langgerekt eenlaags gebouw onder zadeldak, dat de pastorie met de kerk verbindt. De aanbouw werd in 1910 verlengd. Toen kreeg ook de pastorie een nieuw dak (voorheen pannen) en werd de voordeur verder in de gang geplaatst om inregenen te voorkomen. Aan de straat een smeedijzeren pijlpuntenhek met twee poortjes en bakstenen achtkantige stervormige hoekpijlers, voorzien van kunststenen sokkel en dekplaat. Het hek scheidt de voortuin van de straat.

Het interieur heeft onder meer neo-rococo stucplafonds, een marmeren schouw en eikenhouten lambrisering. Alle T-vensters zijn voorzien van glas-in-lood panelen, waarop stichtelijke spreuken zijn geschilderd en heiligen zijn afgebeeld (onder meer Willibrord, Eligius, Aloysius en Lambertus). De keuken heeft een betegelde schouw, de bijkeuken een rookhok. In de kelder bevindt zich een waterreservoir, dat tevens dienst doet als koeler voor de naastgelegen wijnkelder.

Waardering

De pastorie is van algemeen belang. Zij heeft cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de ontwikkeling van het katholicisme in het zuiden en is tevens van belang voor de typologische ontwikkeling van de pastorie. Zij heeft architectuurhistorische waarde vanwege de stijl en de detaillering en heeft bouwhistorisch belang vanwege de aanwezigheid van spouwmuren. Het gebouw heeft ensemblewaarden vanwege de bijzondere betekenis door de situering nabij de kerk, nauw verbonden met de ontwikkeling van het kerkdorp. Het gebouw is van belang vanwege de hoge mate van gaafheid.

Baarhuisje

Oorspronkelijk gebouwd als beender- en baarhuisje, waarin tijdelijk beenderen uit geruimde graven werden opgeslagen en ook het doodgravergereedschap werd opgeborgen. Plannen om het af te breken werden in 1984 verhinderd door de heemkundekring. In plaats daarvan werd het gerestaureerd en uiteindelijk tot monument verklaard. Aan het knekelhuisje is goed te zien dat het van ouder materiaal is opgetrokken. Aan de westzijde is een opengewerkt kruis in de gevel opgenomen en aan de oostzijde zit de brede toegangsdeur. De deur en de dorpel zijn van een ouder gebouw afkomstig. Ook het natuurstenen front aan de noordzijde is van een eerdere datum. Gezien de stijl en voorstelling kan dat rond 1700 gedateerd worden. De beschildering laat een ommuurde stad zien, dat waarschijnlijk Jeruzalem moet voorstellen.

Tegen het gebouwtje staat een neogotische pastoorsgraftombe met een steen ter nagedachtenis aan pastoor Verkuijlen. Hij werd op 3 november 1791 geboren in Uden. De tekst op het graf luidt: P M - Rev. Dom. Antonii Verkuijlen Udensis - Qui sacellanus in Reek vocatur. Pastor in Huisseling anno 1824 - Iridimique obut 4 dec 1869 - R. I. P. Het pastoorsgraf is afkomstig uit de voormalige calvarieberg die tegen de oude toren was gebouwd. Ten onrechte wordt wel eens gedacht dat het huisje ook zou zijn gebruikt als pesthuisje.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Het betreft een voormalig BAARHUISJE op vierkante plattegrond uit omstreeks het midden van de negentiende eeuw, met aangebouwd PASTOORSGRAF uit 1869. Het geheel is gelegen te Huisseling direct ten zuiden van het schip van de Sint Lambertuskerk. In 1985 is het zuidelijke deel van het huisje afgebroken. Het overgebleven deel is in gebruik als opslagplaats.

Omschrijving

Het handvorm bakstenen gebouwtje heeft een zadeldak, voorzien van geschubde lei in maasdekking. In de oostelijke gevel bevindt zich een brede opgeklampte deur met smeedijzeren slotplaat en deurklink. In de westelijke gevel is een kruisvormig licht in het muurwerk uitgespaard. Tegen de noordelijke gevel ligt het hardstenen pastoorsgraf van Antonius Verkuulen, tussen 1824 en 1869 pastoor te Huisseling, bestaande uit een neo-gotische graftombe, waarop in laag-reliëf tussen doodskoppen en bladmotieven een kelk met hostie is afgebeeld. Het muurwerk boven het graf wordt voor het grootste deel in beslag genomen door een polychrome (voornamelijk oker, rood en blauw) muurschildering, waarop een ommuurde stad met poort en muurtorens, kerken en huis is afgebeeld.

Mogelijk betreft het het Hemelse Jeruzalem. De schildering wordt omgeven door een ezelsrugboogvormige bakstenen lijst, bekroond door een mogelijk ouder natuurstenen medaillon waarop een putto, rustende op doodskoppen, staat afgebeeld.

Waardering

Het grafmonument is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociale en geestelijke ontwikkeling, in het bijzonder de ontwikkeling van de katholieke grafcultuur, het is tevens van belang voor de typologische ontwikkeling van het baarhuisje annex grafmonument. Het heeft kunsthistorisch belang als voorbeeld van een polychrome buitenschildering. Het heeft ensemblewaarden als onderdeel van een groter geheel dat cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig van belang is voor de ontwikkeling van het kerkdorp. Het is gaaf bewaard gebleven en typologisch zeldzaam met name vanwege de uitvoering met schildering en medaillon. De detaillering van het geheel is esthetisch waardevol.