Maastricht, Keizer Karelplein 6 - Basiliek St. Servaas

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Sint-Servatius, Sint-Servaas
Genootschap:	Rooms-Katholieke Kerk
Provincie:	Limburg
Gemeente:	Maastricht
Plaats:	Maastricht
Adres:	Keizer Karelplein 6
Postcode:	6211TC
Sonneveld-index:	13149
Jaar ingebruikname:	11e eeuw
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 27168

Geschiedenis

Vaak verbouwde, maar voornamelijk romaanse, historische stadskerk. Grafkerk van de heilige St. Servaas. In 1985 is, ter gelegenheid van het bezoek van Paus Johannes Paulus II, deze kerk tot Basiliek verheven. In datzelfde jaar is begonnen met de vanaf de jaren 1960 voorbereide grote restauratie, die tot 1993 duurde.

In de jaren 1960 werd een brochure over deze kerk verkocht met deze tekst: De waardigheid en schoonheid van de Grafkerk van Sint Servaas in Maastricht gaat gehéél Nederland ter harte. Pelgrims en bezoekers staan verbaasd voor het interieur van deze kerk, gepleisterd en beschilderd in sombere nagemaakte stenen. Dit vraagt herstel. Op 9 september 1955 brandde de hoofdtoren af en stortte als een fakkel door dak en gewelf. Een nieuwe toren moet herbouwd worden als bekroning van de Westbouw, die de volmaaktste en monumentaalste van Maas- en Rijnland wordt genoemd. De oorspronkelijke romeinse grafkelder, waar S. Servatius ter ruste gelegd werd, moet overeenkomstig de recentste archeologische ontwikkelingen in ere hersteld en voor de gelovigen toegankelijk gemaakt worden. Nog veel meer moet gebeuren. Dat ligt allemaal boven de kracht van een normale parochie. De Servaaskerk is geen gewone kerk, maar Nederlands oudste christelijk monument. Daarom volgt heel Nederland met belangstelling het grootse herstelwerk dat aangevangen is door Mgr. Jenneskens, Pastoor-Deken van St. Servaas. Tijdens deze restauratie is de neogotische polychromering van Pierre Cuypers (1827 - 1921) verwijderd. Wel zijn andere neogotische toevoegingen gehandhaafd, met name de glas-in-loodramen. De in 1955 afgebrande middentoren op de westbouw is niet herbouwd.

Pinakel

Sinds mei 2021 jaar heeft de Sint-Servaasbasiliek in Maastricht er een pronkstuk bij. Op een beschutte plaats op de pandhof staat nu een pinakel. Het gotische siertorentje van Udelfanger zandsteen is dertig jaar geleden bij een restauratie van de kerk gehaald en vervangen. Hij dateert van rond 1900 en maakte lange tijd deel uit van de Sinds verzameling bouwfragmenten van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Momenteel brengt de Rijksdienst deze fragmenten zoveel mogelijk onder bij de gebouwen waar ze vandaan komen. Daar zijn ze weer zichtbaar en kunnen ze veel beter hun verhaal vertellen. De herkomst van de pinakel was aanvankelijk niet bekend. Maar door zijn opvallende driehoekige grondvorm werd al snel bekend dat hij van de Servaas basiliek moest zijn, de oudste kerk van Nederland. De ruwe sokkel waar het torentje nu op staat is door de Kundersteengroeve, niet ver van Maastricht, geschonken. De pinakel vormt een mooie aanvulling op de schatten die de basiliek rijk is. In een van de cryptes bevinden zich prachtige stenen voorwerpen, zoals sarcofagen en reliëfs die bij de kerk horen en vaak meer dan duizend jaar oud zijn. Raadpleeg voor bezoek eerst de website: www.sintservaas.nl

(Bron:Contactbrief 145/2021)

Monumentomschrijving Rijksdienst

SINT SERVAASKERK, voormalige kapittelkerk, thans parochiekerk, basiliek. Schip uit de 10de eeuw, overwelfd en uitgebreid met zijkapellen in de loop van de 14de en 15de eeuw. Koor en dwarspand, in aanleg uit het begin der 11de eeuw, zijn tegen het einde van de 12de eeuw sterk verbouwd. Koortorens en basis uit die tijd. Westbouw, gesticht op het einde der 10de eeuw, in de huidige vorm hoofdzakelijk daterend uit het einde der 11e en begin der 12e eeuw. Bergportaal aan de zuidzijde van het schip 13de eeuws. Ten oosten van de noordelijke transeptarm overblijfselen van de 15e eeuwse "Koningskapel". Kruisgang ten noorden van de kerk, XV B, met rijke traceringen. Kloostervleugel ten westen van de kruisgang, XII/XIII A. Portaal tot de kruisgang XV. Zgn. Kapittelhuis tegen de noordelijke transeptvleugel, in oorsprong XI of XII, met drie naast elkaar gelegen apsiden in de oostwand. Rijk romaans beeldhouwwerk, meubilair o.a. zes biechtstoelen, XVIIc, koperen doopvont XV, grafstenen, epitafen, zgn. retabel XII,. Klokkenstoel met gelui bestaande uit een klok van een onbekende gieter, diam. 221 cm, een klok van M. Michiels Jr., 1936, diam. 134 cm, een klok van een anonieme gieter, 1630, diam. 61 cm en een klok van Willem en Jasper Moer, 1515, de zogenoemde "Granmeer". Uurwerk vervaardigd in 1770 door Frans de Beef.

Orgels

Hoofdorgel

Van de orgelkas is alleen het centrale gedeelte oud (ca. 1800). De grote tussenvelden en de zijtorens zijn in 1990-1991 door Verschueren nieuw gemaakt. De Gebr. Franssen uit Horst maakten in 1843 van het oude orgel een drieklaviers instrument met vrij Pedaal. Het pijpwerk stamt ten dele uit de 17de eeuw. In 1855 werd het orgel gewijzigd door de firma Pereboom en Leyser. Bij de restauratie van 1990 is het instrument min of meer hersteld naar de midden-19de eeuwse toestand.

Koororgel

Het koororgel is gebouwd door firma Verschueren in 1990. Dit orgel is geïntegreerd in een koorbank.

Kabinetorgel in dagkapel

In de dagkapel een eenklaviers kabinetorgel, gebouwd door J.P. Künckel in 1790.

In de media

Uit De Noord-Brabander, 6 Januari 1853.

Men schrijft uit Maastricht 1 Januarij Onze landgenooten, de heeren Peereboom en Keyzers (sic), orgelmakers, hebben aan het prachtig orgel onzer hoofdkerk, dat als een der volmaaktste stukken kan worden aangemerkt, tot eene tot dusverre in ons rijk nog onbekende uitvinding aangebragt, die een zeer verwonderlijk affekt oplevert. Zij bestaat in een toestel, waarmede men alle scheeringen, de crescendi en diminuendi naar welgevallen kan voortbrengen. Wij zonden er nog veel van kunnen zeggen maar om zich eenigzins een goed denkbeeld te maken van het verwonderlijk effekt van deze nieuwe uitvinding moet men zelfs de stichtende toonen des orgels gehoord hebben, dat voortaan nog meer dan vroeger een middel geworden is tot godsdienstige opwekking en ware godsvrucht. Onze stad mag er trotsch op zijn twee talentvolle orgelmakers te bezitten die haar bevrijd hebben van de noodzakelijkheid om van den vreemdeling gunsten te verzoeken. Zoo ook is het voor ons een zeer aangename te vervullen pligt, op eene verbetering te wijzen die wij aan de zorg en aan den opgeklaarden smaak van den Eerw. heer van Baer, Deken dezer stad. den beschermer van verdienstelijke kunstoefenaren, te danken hebben.

Externe links

Website van de Basiliek Sint Servaas
De kerk op Wikipedia
Meer afbeeldingen op Wikimedia
Crypten van de Sint-Servaasbasiliek
Kapittel van Sint Servaas
Proosdij van Sint Servaas
Koningskapel_(Maastricht) De voormalige Koningskapel
Kapellen_van_de_Sint-Servaasbasiliek (Wikipedia)
Lijst_van_schilderijen,_beelden_en_monumenten_in_de_Sint-Servaasbasiliek

Afbeeldingen

Exterieur

Bron:Wikimedia/RCE (1697)
Bron:Wikimedia/RCE (1893)
Ansichtkaart 1912 - WG
Bron:RCE (1916)
Ansichtkaart 1948 - WG
Ansichtkaart 1950 - WG
Ansichtkaart 1950 - WG
Ansichtkaart - WG
Ansichtkaart - WG
Ansichtkaart 1970 - WG
Ansichtkaart 1991 - WG
Ansichtkaart - WG
(Bron:Wikimedia/Hermann Luyken) (2010)
(Bron:Wikimedia/Hermann Luyken) (2010)
(Bron:Wikimedia/Hermann Luyken) (2010)
(Bron:Wikimedia/Hermann Luyken) (2010)
(Bron:Wikimedia/Hermann Luyken) (2010)
Bron:Wikimedia/Hermann Luyken) (2010)
Augustus 2014
Foto:A.E.van Kooten, Ermelo (2015)
Foto:A.E.van Kooten, Ermelo (2015)
Foto:A.E.van Kooten, Ermelo (2015)

Interieur vóór de restauratie jaren 1980

Hieronder een kleine serie foto's d.d. 7 mei 1983 van het interieur van deze kerk, vóór de (omstreden) restauratie van het schip later in de jaren 1980, waarbij een groot deel van de neogotische aankleding en polychromie is verwijderd.