Brontekst bekijken van Midwolde, Hoofdstraat 134 - Hervormde Kerk

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:Buiten Gebruik]]
[[Categorie:SGK]]
[[Categorie:NH kerkh]]
[[Categorie:Midwolde]]
[[Categorie:Gemeente Westerkwartier]]
[[Categorie:Provincie Groningen]]


{{#display_map:53.18031,6.39259|type=hybrid}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Adelskerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Hervormde Kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Groningen
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Westerkwartier
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Midwolde
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Hoofdstraat 134
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 9355TB
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Sonneveld-index:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 01033
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 12e
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | cultureel centrum
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rijksmonument {{Rijksmonument|23982}}
|}


==Geschiedenis==

Buitengewoon belangrijke historische, romaanse kerk met zadeldaktoren en prachtig interieur met (protestants) meubilair.

Aan het eind van de smalle laan die van de borg Nienoord naar Midwolde loopt vindt u aan de rechterkant de kerk van Midwolde. Rondom deze kerk uit de twaalfde eeuw heerst nog de rust uit vroeger tijden. De eenbeukige kerk is een kerk met een smal, recht gesloten koor en een slanke, ongelede zadeldaktoren met muren van 1.50 meter dik. Het schip en het laagste deel van de toren dateren van de tweede helft van de twaalfde eeuw. Aan de noordzijde zijn drie rondboogvensters aangebracht. In de dertiende eeuw werd het koor aan de kerk gebouwd. De rechte koorsluiting kwam in de veertiende of vijftiende eeuw tot stand en in dezelfde tijd werd ook de toren verhoogd. 
De kerk bevat kunstwerken van hoge waarde en is van april tot oktober te bezichtigen op zaterdag en zondag van 13.00 uur tot 17.00 uur. Verder op afspraak, zie hiervoor de website van SOGK (www.groningerkerken.nl).
Het interieur en inventaris van de kerk zijn zeer rijk te noemen en zijn grotendeels vervaardigd in opdracht van de bewoners van het nabijgelegen landgoed Nienoord. 
Het belangrijkste hiervan is de marmeren graftombe die werd ontworpen door Rombout Verhulst in opdracht van Anna van Ewsum (overleden in 1714) die samen met haar eerste man Carel Hieronymus van In- en Kniphuisen (overleden in 1664) en haar tweede man Georg Willem van In- en Kniphuisen (overleden in 1709) in de tombe is gelegd. De overledene (haar eerste man) is liggend op zijn doodsbed uitgebeeld, terwijl Anna hoger geplaatst, half opgericht op hem neerkijkt. Aan weerszijden waren treurende engeltjes geplaatst. Het linker exemplaar werd in 1714 vervangen door een beeld van Anna’s tweede echtgenoot. Het gehele monument is uitgevoerd in wit en zwart marmer. 
De bewoners van Nienoord hadden hun eigen herenbank (1660), waar zij hoger waren gezeten dan de predikant. Verder behoren een eikenhouten portaal (ca. 1660) en een fraai gesneden preekstoel uit 1711 tot de inventaris. De preekstoel werd gemaakt door stadsbouwmeester Allert Meijer. Jan de Rijk verzorgde hierbij het houtsnijwerk. 
Een gebrandschilderd raam uit 1912 herinnert aan de tragische dood van de laatste adellijke bewoners van de borg Nienoord, de familie Van Panhuys. Op 6 november 1907 verdronken zij toen hun koets op de terugweg van Groningen naar Nienoord in zeer dichte mist in het Hoendiep terecht kwam. Jonkheer van Panhuys, zijn vrouw, zijn zoon en schoondochter en de palfrenier verdronken. 
In de kerk hangen verder nog enkele rouwborden uit de zeventiende eeuw. 
Het orgel met beschilderde luiken (die in de dienst op Goede Vrijdag dicht gaan en in de vroege dienst op de Paasmorgen weer opengaan) werd gebouwd in 1657-1660 door A. de Mare met gebruikmaking van delen uit een huisorgel van de borg Nienoord, dat werd gebouwd door L. Eekman in 1630.
* (Bron:[http://www.pglo.nl/wie-zijn-wij/kerkenpad/kerk-in-midwolde/ Website kerkelijke gemeente])
De kerk, ook wel Adelskerk genoemd, is in 1971 overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken.

==Monumentomschrijving Rijksdienst==

Herv. Kerk en toren op kerkhof. Bakstenen kerkgebouw waarvan het schip aan de noordzijde nog romaanse kleine rondgesloten vensters heeft; 13de-eeuws koor, later rechtgesloten. Hoge slanke zadeldaktoren. In de kerk rijkgesneden preekstoel uit 1711 met achterschot, trap en klankbord, benevens lezenaar en zandloperhouder; koperen doopschaal uit 1680 in ringvormige houder; gesneden kerkzakbord; twee gezangborden; fraaie avondmaalstafel; hooggestoelte uit 1660; portaal met vazen en opzetstuk waarin monogram; midden 17de-eeuws orgel met 17de-eeuwse vleugels gemaakt door L. Eeckmans en ca 1657 vermaakt door Andreas de Mare en balcon waarop lezenaar. Twee rouwborden en zes rouwkassen. Grafmonument voor Anna van Eusum en haar twee echtgenoten von Irn- en Knyphausen, door R.Verhulst en B. Eggers, 1664 en 1714. Mechanisch torenuurwerk, 1911. 
De zeer fraaie preekstoel uit 1711 in de NH kerk is  voorjaar 2005 geheel gerestaureerd. (54-05)

== In de media ==
; Uit ''Het Nieuws van den Dag'', 26 December 1898.

M.H. van 't Kruys, te Groningen, schrijft in de laatste aflevering van het „Weekblad voor Kunst en Letteren": Te Midwolde (prov. Groningen) staat een kerk, welke zeker de moeite van een tochtje er heen loont. Niet alleen dat in de Herv. kerk aldaar het zeer bezienswaardig groot monument der Von Knipphausen's staat (een afgietsel van dit grootsche werk bevindt zich in het Rijksmuseum), niet alleen dat de preekstoel met zeer kunstvol snijwerk en beeldhouwwerk is versierd, ook het kleine orgel is een zeldzaam overblijfsel uit vroeger tijd. Het orgeltje is besloten in een kast van fraai eikenhout, helaas door verf verknoeid; het beeldhouwwerk is zeer geschonden, maar toont toch duidelijk sporen van kunst. De orgeldeuren zijn blijkbaar overgeschilderd na de Hervorming, het inwendige is eveneens veranderd, maar de aanleg is dezelfde gebleven; het is nog geheel een werkje, in de constructie der 16e eeuw gebouwd. De registertrekkers zijn niet op zij van het klavier, maar aan de beide zijden van de orgelkast aangebracht en bestaan uit lange ijzeren staven. De windtoevoer geschiedt door een balg en wordt aangebracht door het trekken aan een touw. De pijpen zijn nog uit de hand versierd. Kortom, de orgelkenner zal hier nog vele wetenswaardigheden vinden, welke hij elders vergeefs zal zoeken. De dispositie van het kleine orgel is als volgt: prestant 4, holpijp 8, speelfluit 4, fluit 4, quint 3 en woudfluit 2 voet.

==Externe links==
* [http://www.groningerkerken.nl/index.php?a=1&p=M&id=24# Stichting Oude Groninger Kerken]
* [https://www.groningerkerken.nl/downloads/MIDWOLDE.NH_KERK.gv2016.pdf Uitgebreide beschrijving kerkgebouw]
* [https://www.groningerkerken.nl/downloads/ROUWBORDEN_IN_MIDWOLDE.pdf Rouwborden/grafmonument]
* [http://nl.wikipedia.org/wiki/Kerk_van_Midwolde De kerk op Wikipedia]
* {{Wikimedia|Hervormde_kerk_(Midwolde)}}
* {{Kerkfotografie|hervormde-kerk-midwolde/}}
* {{Wikidata|Q3239922}}

==Afbeeldingen==
====Exterieur====
<Gallery>
Kerkmidwolde3806.jpg | Ansichtkaart 1921 - WG
Kerkmidwolde3665.jpg | Ansichtkaart 1934 - WG
Afbeelding:Midwolde - NH kerk-2.jpg|ansichtkaart
Afbeelding:Midwolde nh kerk.jpg|ansichtkaart
Afbeelding:Midwolde N.H.Kerk 004.jpg
Afbeelding:01033 Midwolde PKN. vm.NH.Kerk 12e Hoofdstraat 134 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (13).jpg|foto. avd.  Kerkenverzamelaar.
Afbeelding:Midwolde N.H.Kerk 005.jpg
Afbeelding:Midwolde N.H.Kerk 006.jpg
Afbeelding:01033 Midwolde PKN. vm.NH.Kerk 12e Hoofdstraat 134 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (5).jpg|foto. avd.  Kerkenverzamelaar.
Afbeelding:01033 Midwolde PKN. vm.NH.Kerk 12e Hoofdstraat 134 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (6).jpg|foto. avd.  Kerkenverzamelaar.
Afbeelding:01033 Midwolde PKN. vm.NH.Kerk 12e Hoofdstraat 134 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (14).jpg|foto. avd.  Kerkenverzamelaar.
Afbeelding:01033 Midwolde PKN. Hervormd 12e Hoofdstraat 134 Gron. opname 05-01-2006 foto. Leon Bok..jpg|opname 05-01-2006  © Leon Bok
Afbeelding:Midwolde NH kerk.jpg|Foto: Aerophoto Eelde
Bestand:Midwolde herv -2.JPG
Bestand:Midwolde herv-1.JPG
</gallery>
====Interieur====
<gallery>
Kerkmidwoldei3804.jpg | Ansichtkaart 1919 - WG
Kerkmidwoldei3666.jpg | Ansichtkaart 1934 - WG
Kerkmidwoldei3667.jpg | Ansichtkaart 1934 - WG
Kerkmidwoldei3668.jpg | Ansichtkaart 1934 - WG
Kerkmidwoldei3669.jpg | Ansichtkaart - WG
Kerkmidwoldei10488.jpg | Ansichtkaart - WG
Bestand:Midwolda - NH kerk - Inteieur.jpg
Kerkmidwoldei8383.jpg | Ansichtkaart 1956 - WG
Afbeelding:Midwolde - NH kerk-1.jpg|ansichtkaart
Afbeelding:Midwolde - NH kerk - orgel.jpg|ansichtkaart
<! Afbeelding:Midwolde.NH kerk.orgel.jpgDUBBEL
Afbeelding:Midwolde HV 002.jpg‎
Afbeelding:Midwolde HV 003.jpg‎ 
Afbeelding:Midwolde HV 004.jpg‎
Afbeelding:Midwolde HV 014.jpg‎ 
Afbeelding:Midwolde HV 005.jpg‎
Afbeelding:Midwolde HV 006.jpg‎
Afbeelding:Midwolde HV 008.jpg‎
Afbeelding:Midwolde HV 010.jpg‎
Afbeelding:Midwolde HV 012.jpg‎
Afbeelding:Midwolde HV 013.jpg‎ 
Afbeelding:Midwolde HV 015.jpg‎
Afbeelding:Midwolde Herv kerk graftombe.jpg
Afbeelding:Midwolde.NH kerk.preekstoel.jpg
Afbeelding:Midwolde N.H.Kerk-Kansel.jpg
Afbeelding:01033 Midwolde PKN. vm.NH.Kerk 12e Hoofdstraat 134 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (8).jpg|foto. avd.  Kerkenverzamelaar.
Afbeelding:01033 Midwolde PKN. vm.NH.Kerk 12e Hoofdstraat 134 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (7).jpg|foto. avd.  Kerkenverzamelaar.
Afbeelding:01033 Midwolde PKN. vm.NH.Kerk 12e Hoofdstraat 134 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (3).jpg|foto. avd.  Kerkenverzamelaar.
Afbeelding:01033 Midwolde PKN. vm.NH.Kerk 12e Hoofdstraat 134 Gron. foto. André van Dijk Kerkenverzamelaar (9).jpg|foto. avd.  Kerkenverzamelaar.
</Gallery>