Oisterwijk, Kerkplein 1 - Petrus' Banden

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam object:	Petrus' Banden
Genootschap:	Rooms-Katholieke kerk
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Oisterwijk
Plaats:	Oisterwijk
Adres:	Kerkplein 1
Postcode:
Sonneveld-index:	08000
Jaar ingebruikname:	1896
Architect:	Pierre Cuypers (1827 - 1921)
Huidige bestemming:	Rooms-Katholieke kerk
Monument status:	Rijksmonument 31362

Inhoud

1 Geschiedenis
2 Terugkeer beeld Maria Vreugderijke na herstel torenbrand
3 Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
4 MIP omschrijving
5 Orgel
6 Externe links
7 Afbeeldingen

Geschiedenis

Uiterst belangrijke neogotische kerk, met imposante kruisingtoren.

Plattegrond. Uit: Cuypers & Kalf, 1906

De huidige St. Petrus' Bandenkerk werd voltooid in 1897, en verving een kerk uit de dertiende eeuw. De kerk geldt als een zeer belangrijk werk in het late oeuvre van dr. Pierre Cuypers (1827 - 1921). Het is in feite zijn meest volmaakte combinatie tussen een kruisbasiliek en een centraalbouw, qua plattegrond gebaseerd op de vroeggotische Liebfrauenkirche in Trier. Na de afbraak van de oude kerk ('katholieke optimmering') in 1894 betrekt de geloofsgemeenschap een houten noodkerkje zolang de bouw van de huidige Sint Petrus duurt. De bouw van de nieuwe kerk gaat voorspoedig en op 15 april 1895 wordt de eerste steen gelegd en op 25 juni 1896 staat het kruis al op te toren. Op 25 september kan pastoor van Heesbeen de nieuwe kerk met een eenvoudige plechtigheid inzegenen. Daarvoor, op 24 mei 1896, had de Bossche bisschop Wilhelmus van de Ven de kerk geconsacreerd, en dat ging gepaard met een indrukwekkend schouwspel, waarbij gilden, fanfares, schutterijen, deputaties, politie en zelfs het leger waren betrokken. De kerk is gebouwd naar de plattegrond van de basiliek in Trier. Pastoor van Heesbeen is er zelf gaan kijken voordat hij het uiteindelijke ontwerp door architect Pierre Cuypers (1827 - 1921) laat maken. Aannemer P. Versteijnen uit Oisterwijk bouwt de kerk voor een aanneemsom van fl. 131.733,--. Door meerwerk en dergelijke komt uiteindelijk het bedrag uit op iets meer dan fl. 150.000,--. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog schieten de Engelsen de toren aan flarden omdat ze ten onrechte vermoeden dat er Duitsers in zitten. Alle hoektorens van de vieringtoren gaan er af en de toren zelf wordt zwaar beschadigd. Deze schade is na 1945 hersteld. Op 27 mei 1998, bij soldeerwerk aan het lood, raakt de houten klokkenvloer in brand. Op dat moment is dit niet meteen zichtbaar totdat rook en vlammen uit de toren slaan. De houtconstructie van de toren stort in en de spits komt via lager gelegen daken op het kerkhof terecht. Het herstel van het geheel kan op 27 november 1999 feestelijk worden afgerond. Voor wat betreft de inrichting van de kerk zijn er naast nieuwe ook enkele elementen uit de oude inrichting in de kerk te bewonderen, zoals Antwerps houtsnijwerk in preekstoel, biechtstoel, een Jozefbeeld en Antwerpse schilderkunst van Baron Gustaaf Wappers in drie prachtige altaarstukken. En sinds 1910 staat hier ook het Mariabeeld van de Meester van Koudewater uit de Middeleeuwse kerk, teruggevonden en gerestaureerd door het atelier van Cuypers.

Terugkeer beeld Maria Vreugderijke na herstel torenbrand

In mei 2023 was het 25 jaar terug dat de torenspits van deze kerk door brand verwoest werd. Na de torenbrand in de Oisterwijkse Petruskerk op 27 mei 1998 was het zaak -naast vele andere beslommeringen- het voor Oisterwijk belangrijke Mariabeeld ‘Maria Vreugderijke’, ook ‘Onze Lieve Vrouw ter Linde’ genoemd, veilig te stellen. Het beeld werd ondergebracht in ‘Museum Krona’ -museum voor religieuze kunst- in Uden alwaar het zo’n anderhalf jaar verbleef. Toen de kerk hersteld was keerde het beeld in 1999 terug in Oisterwijk waar het met alle egards, door o.a. Burgemeester Kortmann, pastoor van Buijtenen en het Gilde ‘Sint Joris en St. Sebastiaan’, onthaald werd. Aan het genadebeeld dat in de vijftiende eeuw een eigen kapel had aan het Lindeind werden wonderen toegedicht. In de zeventiende eeuw kreeg het Katholieke geloof het zwaar door Protestantse superioriteit. De kapel werd in gebruik genomen als raadhuis en het beeld moest worden verstopt. ‘Maria Vreugderijke’ kreeg in 1910 ’n nieuwe kapel in de Petruskerk waar het nog altijd te vinden is.

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

jk 03-09-2012

St.Petrus' Banden, 1895-1897, Pierre Cuypers (1827 - 1921). Neogotische kruisbasiliek, geïnspireerd op vroeg-gotische vormen, met een plattegrond, die de traditionele oost-westas combineert met de centraalbouw. Koor en transept hebben veelhoekig gesloten apsiden. In de hoeken, die koor en schip maken met het transept zijn telkens twee diagonaal geplaatste veelhoekige kapellen gebouwd, waardoor de omtreklijn van de kerk een centraalbouw suggereert. Koor en schip tellen elk twee traveeën. Boven de kruising een zware vierkante toren met hoektorentjes en een achthoekige spits. Veelhoekige traptorens aan weerszijden van de voorgevel en tussen de kapellen oostelijk van het transept. Natuurstenen zuilen, venstertripletten in de lichtbeuk en kruisribgewelven. Belangrijk werk uit Cuypers' tweede periode; eindfase van een ontwikkeling in zijn ruimtelijke creaties. Tot de inventaris behoren: neogotische altaren, drie Vlaamse schilderijen, 19e eeuw, door Gustaaf Wappers, een preekstoel en een biechtstoel, beide plm 1850. Laatgotisch Mariabeeld.

Ondanks de beschadiging, met name van de vieringtoren, door oorlogsgeweld (1944) en brand (1998) bleven nog veel oorspronkelijke interieurstukken bewaard: het hoofdaltaar, het Maria-altaar en het doopvont, alle door Cuypers ontworpen. De barokke kansel en een barokke biechtstoel zijn afkomstig uit de voorganger van de huidige kerk. Het gebrandschilderde glas-in-lood venster tussen de beide orgelkassen is in 1956 gemaakt door Max Weiss, maar werd pas ongeveer twintig jaar later geplaatst. Ook de ramen in de uiteinden van het transept (dwarsschip) zijn van Weiss. Ramen en opaline Mariakapel 1935 door Charles Eyck.

MIP omschrijving

Bouwperiode: 1895 tot: 1897
Gevels en materialen: Baksteen gevels, gele speklagen.
Vensters en deuren: Spitsboogramen, glas-in-lood.
Dak en bedekking: zadel- en lessenaardaken, leien.

Orgel

Het orgel is gebouwd door gebr. Franssen in 1899, het front is een ontwerp van Cuypers. In 1935 is het orgel gerestaureerd en uitgebreid door gebr. Vermeulen. Valckx en van Kouteren hebben in 1956 het orgel gerenoveerd.