Brontekst bekijken van Pietersbierum, Tsjerkhofspaed 1 - Petruskerk (1845 - 1989)

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Buiten Gebruik]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:NH kerkh]]
[[Categorie:Pietersbierum]]
[[Categorie:Gemeente Waadhoeke]]
[[Categorie:Provincie Friesland]]


{{#display_map: Tsjerkhofspaed 1 Pietersbierum, Nederland|type=hybrid}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Petruskerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Ned. Hervormde kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Friesland
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Waadhoeke
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Pietersbierum
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Tsjerkhofspaed 1
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Inventarisatienummer:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 09486
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1845
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Romein, Th.
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | kunstatelier
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rijksmonument {{Rijksmonument|8644}} en {{Rijksmonument|512699}}
|}

==Geschiedenis==
Neoromaanse kerk met toren. Buiten gebruik.

==Monumentomschrijving Rijksdienst==
====Kerk====
Rijksmonument {{Rijksmonument|8644}} 

Herv. Kerk op Kerkhof. In 1845 door de Leeuwarder Bouwmeester Th. Romein na brand (in 1843) herbouwde kerk. Sober, doch nog gaaf interieur: preekstoel met achterschot en klankbord, dat tevens orgelbalcon vormt, doophek, twee deuren met tekstborden erboven. Orgelkas met balustrade. Tegen de wanden nog twee tekstborden en in de uitsparingen van de achterwand balustrades. Mechanisch torenuurwerk, firma Wielenga, Franeker. Is buiten gebruik gesteld.
====Kerktoren====
Rijksmonument {{Rijksmonument|512699}} 

De KERKTOREN van de Hervormde Kerk te Pietersbierum is in 1878 gebouwd. Kerk en toren (de laatste was in 1822 gebouwd na afbraak van de vorige die in slechte staat verkeerde) waren op 14 oktober 1843 door brand verwoest. De bouw van de nieuwe kerk werd in 1845 aanbesteed, de bouw van de nieuwe toren pas in 1878. De data zijn vereeuwigd op de gevelstenen in de kerk-muren van de absis aan de noordoostzijde: "Afgebrand 1843" en "Herbouwd 1845". Een derde gevelsteen aan de noordelijke kerkmuur vermeldt: "Den 26 juli des jaar 1845, toen de Wel geboren Heer Hendrik Bonifatius van der Haer was Grietman van Barradeel, en Meindert Attes Hibma, Pieter Steffens Gerbranda, en Gerlof Freerks Jongma, waren Kerkvoogden der Hervormde Gemeente te Pietersbierum is aan dit Kerkgebouw de eerste Steen gelegd door Bonifatius van der Haer oud acht jaar". Ook de voorgevel van de kerk zelf is in 1878 opnieuw gemetseld. De gevelsteen in de noordelijke torenmuur vermeldt: "Den 2 juli 1878 de eerste steen aan de toren gelegd door Meindert A. Hibma Jr.".

De kerk, die door architect Th. Romein is ontworpen in Neo-Romaanse stijl, is reeds rijksmonument en staat geregistreerd onder monumentnummer 8644 (zie voor de omschrijving aldaar). De ontwerper van de kerktoren is niet bekend. De toren is echter in een min of meer bijpassende stijl gebouwd, die als Neo-Romanogotisch kan worden aangeduid.

De toren komt in aanmerking voor de bescherming van rijkswege als aanvulling op het reeds beschermde kerkgebouw.

Kerk en kerktoren liggen ten zuidwesten van de dorpskom en zijn naar het zuidwesten gericht. 

====Omschrijving====

De toren heeft een vierkante plattegrond en bestaat uit drie naar boven toe verjongende vierkanten, die van elkaar worden gescheiden door een brede, geprofileerde en doorlopende cordonlijst. Het geheel wordt bekroond door een zeshoekige ingesnoerde leiengedekte naaldspits met ijzeren windvaan. Een hoge, geprofileerde en doorlopende daklijst sluit de gevels af; staafaankers. De toren en de voorgevel van de kerk zijn in bruin/rode bakstenen opgetrokken. In de voorgevel van de kerk spitsboogvensters met ruitvormige tracering en erboven een spaarveld met schuin oplopend boogfries. De gevel wordt begrensd door gemetselde hoekpilasters met kapiteel. De geprofileerde hardstenen dekplaat loopt door in het profiel van de daklijst.

In de westgevel van de toren bevindt zich een houten dubbele deur met gemetselde spitsboog met aanzetstenen en sluitsteen; in het bovenlicht rood en blauw glas-in-lood met florale motieven. De originele deurpanelen die aan de binnenzijde nog zichtbaar zijn, zijn aan de buitenzijde voorzien van een nieuwe betimmering. Boven de ingangspartij een rond venster met tracering. In de spaarvelden met keperfries van het tweede vierkant een spitsboogvenster met ruitvormige tracering en wijzerplaten. Het mechanische ijzeren uurwerk is nog aanwezig en bevindt zich in het tweede vierkant. Hierop staat te lezen: D. Wielinga Franeker 1900 (?). Om het uurwerk heen is een houten aanbouw geplaatst. Hierop zijn de namen "A. Travaille 2 nov 1919" en "G.v/d Wal A v/d/Wal 1934" aangebracht. Het derde vierkant wordt omlijst door hoekpilasters met geprofileerde kapitelen en keperfries. Op de cordonlijst rusten twee naast elkaar geplaatste spitsboogvormige galmgaten met elk vier schuin geplaatste galmborden en een houten top. Zij worden samen omsloten door een gemetselde gele boog met eronder een bloemvormige decoratie.

Boven in de toren bevindt zich de klok die in 1949 geplaatst is, ter vervanging van de oude klok die in 1878 was geplaatst en tijdens de bezetting is weggevoerd. Deze klok, die een diameter heeft van 105 cm., heeft het opschrift: // VAN BERGEN  HEILIGERLEE / IK LIED OER GOED EN KWEA / BIJ LIBBEN EN BIJ DEA!.... / PEASKE 1949 OAN BEAN TROCH DOARP EN FREONEN // Wegens de slechte staat van de ophanging van de klok kan deze thans niet worden gebruikt.
====Waardering====

De kerktoren van de Hervormde Kerk te Pietersbierum is van algemeen cultuurhistorisch en architectuurhistorisch belang:
* als essentieel onderdeel van een kerkgebouw dat van nationaal belang is en reeds geregistreerd staat als rijksmonument
* vanwege de esthetische kwaliteit van het ontwerp;
* vanwege het materiaalgebruik en de ornamentiek;
* voor het aanzien van het dorp;
* vanwege de architectonische gaafheid van het exterieur;
* in relatie tot de structurele en visuele gaafheid van de dorpse en landschappelijke omgeving.

==Orgel==
Het orgel is gebouwd door L. van Dam & Zn. in 1848. Sinds 1989 staat het orgel in de [[Hoogkerk, Hoendiep 210 - De Olle Kerk|hervormde kerk van Hoogkerk.]] Er is tegenwoordig geen orgel meer aanwezig in de voormalige Hervormde kerk van Pietersbierum.

== In de media ==
* Uit ''Arnhemsche Courant'', 19 October 1843.

Pietersbierum, 14 Oct. Een allerhevigst onweder, met buitengemeen fellen bliksem, en daarmede als ware het onmiddellijk vergezeld gaande knallende donderslagen, barstte gisteren avond omstreeks 8 ure boven dit dorp en omstreken los. Het noodlottige gevolg hiervan was, dat al dadelijk de schuur der boerenplaats aan de Hornestreek, door Gerlof Freerks Jongma bewoond, vuur vatte, en met nagenoeg al de zich daarin bevindende granen, gereedschappen, 4 varkens, hooi, enz. eene prooi der vlammen werd. Terwijl vele ingezetenen, waaronder ook enkelen van naburige dorpen, welke al dadelijk, met den grietman, zich met het beveiligen der huisgeraden, en van eene daar nabij en onder den wind gelegen boerenplaats, bezig hielden, ontdekte men, dat de bliksem ook den kerktoren van dit dorp had getroffen; en vóór dat men daar ter plaatse konde toesnellen, stond reeds de gansche toren, welke van boven geheel van hout was zamengesteld, met een gedeelte der onmiddellijk aan dezelve verbondene kerk, in volle vlam. Aan redding van deze gebouwen viel niet te denken, en de uiterste pogingen moesten worden aangewend tot behoud der zeer na aan de kerk belendende kom van het dorp, welke in het begin in groot gevaar verkeerde. Aan de onvermoeide en met goede orde aangewende hulp, ook van vele inwoners van het naburig Sexbierum, en aan de gunstige omstandigheid, dat de vlammen, uit hoofde de kerkmuren staan bleven, een hooge rigting namen, gevoegd bij de niet geheel ongunstige, hoewel hevige wind, had men het geluk te danken, dat het vuur zich niet verder verspreidde maar met eenige uren binnen de kerkmuren bepaald werd. Van den in dit jaar nog zwaar gerepareerden toren en de zoo nette kerk, met een voor weinige jaren nieuw daargesteld orgel, is niets dan de naakte, en thans eene treurige ruïne vertoonende, buitenmuren overgebleven.

==Afbeeldingen==
====Exterieur====

<gallery>
Bestand:Kerkpiet3392.jpg | Ansichtkaart 1936 - WG
Afbeelding:Pietersbierum, Ned. Herv. Kerk..jpg
Afbeelding:09486 Pietersbierum vm. Ned. Hervormde Kerk Petrus 1845 Tsjerkehofspaed 1 Fr. opname 18-10-2006 foto. Leon Bok (1).jpg|opname 18-10-2006  ©  Leon Bok
Afbeelding:09486 Pietersbierum vm. Ned. Hervormde Kerk Petrus 1845 Tsjerkehofspaed 1 Fr. opname 18-10-2006 foto. Leon Bok (3).jpg|opname 18-10-2006  ©  Leon Bok
Afbeelding:09486 Pietersbierum vm. Ned. Hervormde Kerk Petrus 1845 Tsjerkehofspaed 1 Fr. opname 18-10-2006 foto. Leon Bok (2).jpg|opname 18-10-2006  ©  Leon Bok
Bestand:Pietersbierum voorm HV 003.jpg
</gallery>
====Interieur====
<gallery>
Bestand:Pietersbierum voorm HV 001.jpg 
Bestand:Pietersbierum voorm HV 002.jpg 
</gallery>