Brontekst bekijken van Rotterdam, Aelbrechtskolk 20 - Oude of Pelgrimvaderskerk

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:PKNH]]
[[Categorie:Rotterdam]]
[[Categorie:Gemeente Rotterdam]]
[[Categorie:Provincie Zuid-Holland]]


{{#display_map:51.90855,4.44891}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Oude of Pelgrimvaderskerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | PKN Hervormde gemeente Delfshaven
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Zuid-Holland
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rotterdam
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Delfshaven
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Aelbrechtskolk 20
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 3024RE
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Inventarisatienummer:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 1417
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rijksmonument {{Rijksmonument|32871}}
|}

==Geschiedenis==
Historische kerk met torentje. De plaats Delfshaven is aanvankelijk als een buitenhaven van de gemeente Delft aangelegd. In 1795 als zelfstandige gemeente gevestigd. In 1886 geannexeerd door de gemeente Rotterdam. Deze kerk was oorspronkelijk de Sint-Antoniuskapel uit 1417, gewijd aan St. Antonius Abt. In 1507 werd deze kapel R.K. parochiekerk. In 1572 ging het gebouw over in protestantse handen. Gerestaureerd in 1998, tevens in gebruik als cultureel centrum.

Later, begin 20e eeuw, werd in de wijk Delfshaven de R.K. Kerk St. Antonius Abt gebouwd, het absolute hoogtepunt in het werk van architect Kropholler. Die kerk is begin jaren 1970 alweer gesloopt.

==Monumentomschrijving Rijksdienst==
Hervormde kerk. Laatgotische kruiskerk met voorgevel (1761), bekroond door een houten klokkentorentje. Tot de inventaris behoren: een preekstoel uit het tweede kwart der 18de eeuw, met doophek, twee koperen doopbogen en lezenaar: een tekstbord met geloofsbelijdenis in gesneden omlijsting Lodewijk XV-XVI, gerestaureerd 1866 en 1893; twee borden met naamlijsten van predikanten: 1782 en 19de eeuw. Twee tochtportalen 18de eeuw. Voorts een aantal zerken, 17de en 18de eeuw. 

In de kerk buiten gebruik opgesteld een klok van Johan en Willem Hoerken, 1464, 102,5 cm. Modern klokkenspel uit 1989 met daarin 44 klokken.

== Orgel ==
====Algemeen====
Het orgel van de Oude of Pelgrimvaderskerk werd in 1855 vervaardigd door de Utrechtse firma J. Bätz & Co, die vanaf 1849 onder leiding stond van Christian Gottlieb Friedrich Witte (1802-1873). Als adviseur trad de 'eigen' organist A.P.G. de Waal op. De Waal was groot orgelkenner. Een dispositieverzameling van zijn hand bevindt zich in de Koninklijke Bibliotheek te 's-Gravenhage. Overigens had hij liever een instrument van de Rotterdamse orgelmakers Kam & Van der Meulen gezien, maar het kerkbestuur besliste anders.

De Pelgrimvaderskerk is direct aan de haven gelegen. Het orgel heeft hierdoor nogal eens te lijden gehad van het zoute havenwater. Met name de frontpijpen hadden hier last van. Na herhaaldelijk polijsten werd dit pijpwerk in 1884 vervangen door Johann Frederik Witte (1840-1902), zoon van de oorspronkelijke bouwer. Het instrument kreeg toen ook een tremulant. Al in 1892-3 moesten de frontpijpen opnieuw gepolijst worden, nu door de Leidse orgelmaker Jan van Gelder (1846-1895). Hij vernieuwde tevens enkele onderdelen van de mechaniek. Al in 1900 was wederom herstel nodig, nu door de Rotterdamse orgelmakers Jan en Gerrit van der Kleij (resp. 1866-1923 en 1882-1946). 
In 1937 vond gedeeltelijke revisie plaats door de Utrechtse orgelmaker Johan de Koff (1863-1950), een der voortzetters van het bedrijf van Witte. 
Zijn zoon Johan (1891-1976) restaureerde het orgel in 1957. Bij deze werkzaamheden werd, naar de tijdgeest, hard ingegrepen. De oorspronkelijke windvoorziening werd vervangen; de gescheiden winddruk, een unicum in het oeuvre van Witte, verviel en het bovenwerk werd lager in de kast geplaatst. Dit laatste noodzaakte tot nogal wat ingrepen in het mechaniek. 
Nadat het kerkgebouw in de negentiger jaren was gerestaureerd besloot men ook het orgel aan te pakken.

Onder advies van dr Hans van Nieuwkoop en drs W. Diepenhorst restaureerde Orgelmakerij Steendam (Roodeschool) het instrument in 1999-2000. De zes windladen en het pijpwerk werden gerestaureerd: de oorspronkelijke windvoorziening werd hersteld, de intonatie-ingrepen ongedaan gemaakt en de gescheiden winddruk weer aangebracht. Nieuw (in Witte-stijl) zijn het pedaalklavier en de Tremulant. De heringebruikneming vond op 16 juni 2000 plaats. 
* (Meer info:[http://orgbase.nl/scripts/ogb.exe?DATABASE=ob2&LIJST=kort&LGE=NL&TRC1=ON&TRC2=ON&TRC3=ON&FLD1=b1&VAL1=&FLD2=pl&VAL2=rotterdam&FLD3=wb&VAL3=Pelgrimvaderskerk&FLD4=e0&FLD5=d0&SRT0=pl&SRT1=kk&SRT2=b2&LIMIT=50 Orgeldatabase])


== In de media ==
* Uit ''Rotterdamsche Courant'', 2 Augustus 1855.
Nopens de inwijding van het nieuwe orgel te Delfshaven op ll. zondag wordt ons van daar het volgend berigt toegezonden: „ De plegtige inwijding van het nieuwe orgel van de Hervormde kerk alhier is ten meesten genoege afgeloopen. De godsdienstoefening werd geleid door den weleerw. heer K.H. Greeven, oudsten predikant der gemeente. Zijn eerw. sprak, naar aanleiding van II Chron 29 : 25 en 28a, over de geschiedenis van het orgel in het algemeen en het nut van dit speeltuig bij onze openbare godsdienstoefeningen. Alles werd afgewisseld door het zingen van gepaste psalmen en gezangen, waarbij vooral werd opgemerkt het heerlijk beurtgezang van gez. 182 en het treffend slot met gez. 96, nadat zijn eerw. in eenige dichtregelen de gemeente met dit nieuwe orgel had geluk gewenscht en hetzelve aan hare godsdienstige zorg en belangstelling had aanbevolen.
„Onder de bijzonder talrijke schaar heerschte de meeste orde en hartelijke deelneming. Het orgel is door den heer C.G.F. Witte, firma J. Bätz & Co., te Utrecht, vervaardigd en is een zestienvoetswerk van uitnemende dispositie. Hetzelve werd door onzen verdienstelijken organist, den heer A.P.G. de Waal, bij deze gelegenheid op eene voortreffelijke wijze bespeeld en verdient de aandacht van alle deskundigen."
 * Uit ''Middelburgsche Courant'', 5 October 1867.
Dezer dagen heeft de hervormde gemeente te Delfshaven, ter plaatsing in haar kerkgebouw, een gedenksteen met inscriptie ontvangen van de protestantsche gemeente te Chicago, in Noord Amerika, die aldaar een nieuw kerkgebouw heeft gesticht en aan wie, op haar verzoek, wederkeerig een gedenksteen uit de kerk van Delfshaven was toegezonden, ter gedachtenis dat de voorvaderen der tegenwoordige gemeente in Amerika ten tijde hunner vervolging in Engeland, te Delfshaven een zeer gastvrij onthaal genoten hebben, waarna zij zich later naar Noord-Amerika hebben ingescheept.

== Externe links ==
* [http://www.pelgrimvaderskerk.nl Website kerkelijke gemeente]
* {{Wikimedia|Oude_of_Pelgrimvaderskerk_(Delfshaven)}}
* [http://www.orgels-en-kerken.nl/index/rotterdam-delfshaven-pelgrim.htm Website over het orgel]

== Afbeeldingen ==
====Exterieur====
<gallery>
Bestand:Kerkrotterdamd1910.jpg | krantenfoto 1937 - WG
Bestand:Kerkrotterdamd8046.jpg | Ansichtkaart - WG
Afbeelding:Delfshaven Oude Kerk.jpg
Afbeelding:Rotterdam Aelbrechtskolk N.H.Kerk-Voorhaven.JPG
Afbeelding:Rotterdam Aelbrechtskolk NH Kerk.JPG|opn. 05-09-2009
Afbeelding:Rotterdam Aelbrechtskolk NH Kerk (1).JPG|opn. 05-09-2009
Afbeelding:Rotterdam Aelbrechtskolk NH Kerk (4).JPG|opn. 05-09-2009
Afbeelding:Rotterdam Aelbrechtskolk NH Kerk (3).JPG|opn. 05-09-2009
Afbeelding:Rotterdam Aelbrechtskolk NH Kerk (5).JPG|opn. 05-09-2009
Bestand:Rotterdam, Aelbrechtskolk 20 - Oude of Pelgrimvaderskerk.jpg

</gallery>

====Interieur====
<gallery>
Bestand:DelfshavenPelgrimvadersNH1.jpg | Ansichtkaart
Afbeelding:Rotterdam pelgrimskerk binnen1.jpg

</gallery>

====Orgel====
<gallery>
Kerkrotterdamd10318.jpg | Ansichtkaart - WG
Afbeelding:Rotterdam pelgrimskerk binnen2.jpg
Afbeelding:Rotterdam Delfshaven Oude Kerk Witte 1855.jpg | Witte-orgel (1855). 

</gallery>