Wageningen, Bergstraat 17 - Johannes de Doper: verschil tussen versies

Versie van 15 okt 2013 om 09:29

Algemene gegevens
Genootschap :	Rooms-Katholieke Kerk
Gemeente :	Wageningen
Plaats :	Wageningen
Adres :	Bergstraat 17
Provincie :
Jaar ingebruikname :	1925
Huidige bestemming :	Kerk
Naam kerk :	Johannes de Doper
Architect :	Heyden, H.J. van der
Monument-status :	Gemeentelijk monument
Inventarisatienummer:	12374

Inhoud

1 Geschiedenis
2 Voorgaande gebouw
3 Externe link
4 Afbeeldingen
- 4.1 De kerk voor 1940
- 4.2 De kerk na 1950

Geschiedenis

De kerk werd in 1924-1925 gebouwd naar ontwerp van de architect H.J. van der Heijden uit Hilversum. Het betreft een centraalbouw met Byzantijnse vormen en een terzijde staande toren. In 1912 hadden de gebroeders Hermsen hun boerderij met erf en de twee ernaast gelegen winkelpanden te koop aangeboden aan het kerkbestuur voor fl. 12.000, onder de voorwaarde dat op het terrein een nieuwe kerk gebouwd zou worden. In 1922, na het overlijden van de laatste van de gebroeders Hermsen, kwam het terrein in handen van het kerkbestuur. De nieuwbouw werd aanbesteed op 8 december 1923 en het werk werd gegund aan de fa. Koenders-Ten Thij te Enschede voor een bedrag van fl. 168.500. Op 24 juni 1924 legde deken F.L. Stockmann uit Arnhem de eerste steen, bijgestaan door de bouwpastoor J.F. Koning. Ruim een jaar later werd de nieuwe kerk plechtig geconsacreerd door mgr. H. van de Wetering, aartsbisschop van Utrecht. Een aantal inventarisstukken uit het oude kerkgebouw vonden een plaats in het nieuwe gebouw: de twee zijaltaren, de Piëta, het doopvont, het (later verwoeste) Gradussen-orgel en de drie koperen kronen (afkomstig van de NHK St. Bavo te Haarlem). De kunstenaars A. Falize en B. Janssen kregen de opdracht het overige interieur aan te kleden.

opname 17-09-2009 © AvD.

Op 7 april 1945 werd de kerk voor driekwart verwoest, toen de Duitsers de toren opbliezen. In de jaren 1949-1950 is de kerk herbouwd onder leiding van de architect Jan van Dongen uit Apeldoorn. Op 7 januari 1951 werd de kerk feestelijk heropend.

Het interieur onderging in de loop der jaren enkele wijzigingen: de ambo en communiebank werden afgebroken. In 1956 werden de wandschilderingen in de bogen van de apsis overgeschilderd. In 1972 werd het hoogaltaar verwijderd en de vloer van het priesterkoor uitgebreid. Het orgel werd toen in de apsis geplaatst en men richtte een kleine dagkapel in. In 1984 werd een bezinningsruimte "de Kleine Johannes" ingericht. In de jaren 1990 ontving de kerk een aantal objecten dat oorspronkelijk uit een klooster te Merkelbeek afkomstig was. In 1989 is de Verrijzenis des Heren parochie te Wageningen opgegaan in de Johannes de Doperkerk. De Verrijzeniskerk werd gebouwd in 1966-67, onder architectuur van ir. H. Roebers (ofschoon elders de datum 1963-1964 genoemd wordt, en Van Embden als architect). Bouwpastoor was W.L.J. Batenburg. In 1964 kon een stuk grond worden verworven gelegen aan de Nobelhoek-Geertjesweg. In de loop van 1966 werd de bouw onderhands aanbesteed en de bouw werd gegund aan de fa. Tiemessen. Op 2 mei 1966 werd met de bouw begonnen. Op 16 april 1967 werd de kerk plechtig geconsacreerd door kardinaal B. Alfrink. De kerk werd in 1989 buiten gebruik gesteld en is nu rouwcentrum 't Hooge Heem'.

WAARDEBEPALING EN KERNCOLLECTIE

Van belang zijn alle objecten die tot de oorspronkelijke inrichting rond 1925 behoren. Hierbij moeten worden genoemd de beelden van August Falize en de kruiswegstaties door B. Jansen. Ook van belang zijn de objecten die zijn meegenomen uit de kerk aan de Heerenstraat: het Maria- en Jozefbeeld (nrs. 18 en 19) en de Piëta, alle vervaardigd in het atelier van Cuypers en Stoltzenberg te Roermond. Maar ook het Johannes de Doper beeld komt nog uit de oude kerk. Een grote historische waarde vertegenwoordigen de koperen kaarsenkronen afkomstig uit de Bavokerk te Haarlem. Ook de gedenkstenen zijn historisch van belang. Eveneens belangrijk vanwege de ouderdom zijn de zilveren monstrans en het schaaltje vervaardigd door Diederik Wilhelm Rethmeyer. Van de latere objecten moet de ramen van B. Jansen en E. Laudy worden genoemd en, vanwege de kwaliteit, de kandelaar/godslamp (nr. 74) toegeschreven aan het atelier Van Roosmalen.

Voorgaande gebouw

De kerk uit 1853

Externe link

http://www.orgelsite.nl/wageningen1.htm

Afbeeldingen

De kerk voor 1940

De kerk na 1950

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 [[Categorie:Object]]
 [[Categorie:MetKaart]]
-[[Categorie:RK / RK]]
+[[Categorie:RK]]
 [[Categorie:Wageningen]]
 [[Categorie:Gemeente Wageningen]]
@@ Regel 26: / Regel 26: @@
 |-valign="top"
 | style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Jaar ingebruikname :
-| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | 1925 / 1853
+| style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | 1925
 |-valign="top"
 | style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming :
-| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | kerk / kerk
+| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Kerk
 |-valign="top"
 | style="text-align:top; background-color:Lightskyblue; width:200px;" | Naam kerk :
@@ Regel 45: / Regel 45: @@
 ==Geschiedenis==
-Door oorloghandelingen verwoest 1940, herbouw 1950. De klokken, een luidklok van 750 kg en twee klokken van 500 en 350 kg werden op 24 december 1942 uit de toren gehaald en in januari 1943 afgevoerd.
-== Gebouwomschrijving SKKN ==
-; Huidige kerk.
 De kerk werd in 1924-1925 gebouwd naar ontwerp van de architect H.J. van der Heijden uit Hilversum. Het betreft een centraalbouw met Byzantijnse vormen en een terzijde staande toren.
 In 1912 hadden de gebroeders Hermsen hun boerderij met erf en de twee ernaast gelegen winkelpanden te koop aangeboden aan het kerkbestuur voor fl. 12.000, onder de voorwaarde dat op het terrein een nieuwe kerk gebouwd zou worden. In 1922, na het overlijden van de laatste van de gebroeders Hermsen, kwam het terrein in handen van het kerkbestuur. De nieuwbouw werd aanbesteed op 8 december 1923 en het werk werd gegund aan de fa. Koenders-Ten Thij te Enschede voor een bedrag van fl. 168.500. Op 24 juni 1924 legde deken F.L. Stockmann uit Arnhem de eerste steen, bijgestaan door de bouwpastoor J.F. Koning. Ruim een jaar later werd de nieuwe kerk plechtig geconsacreerd door mgr. H. van de Wetering, aartsbisschop van Utrecht. Een aantal inventarisstukken uit het oude kerkgebouw vonden een plaats in het nieuwe gebouw: de twee zijaltaren, de Piëta, het doopvont, het (later verwoeste) Gradussen-orgel en de drie koperen kronen (afkomstig van de NHK St. Bavo te Haarlem). De kunstenaars A. Falize en B. Janssen kregen de opdracht het overige interieur aan te kleden.
+[[Afbeelding:12374 Wageningen RK. Johannes de Doper 1925-1950 Bergstraat 17 Gld. opname 17-09-2009 foto. André van Dijk. Kerkenverzamelaar (8).JPG|thumb|opname 17-09-2009  © AvD.]]
+[[Afbeelding:12374 Wageningen RK. Johannes de Doper 1925-1950 Bergstraat 17 Gld. opname 17-09-2009 foto. André van Dijk. Kerkenverzamelaar (4).JPG|thumb|opname 17-09-2009  © AvD.]]
 Op 7 april 1945 werd de kerk voor driekwart verwoest, toen de Duitsers de toren opbliezen. In de jaren 1949-1950 is de kerk herbouwd onder leiding van de architect Jan van Dongen uit Apeldoorn. Op 7 januari 1951 werd de kerk feestelijk heropend.
@@ Regel 59: / Regel 55: @@
 In 1989 is de Verrijzenis des Heren parochie te Wageningen opgegaan in de Johannes de Doperkerk. De Verrijzeniskerk werd gebouwd in 1966-67, onder architectuur van ir. H. Roebers (ofschoon elders de datum 1963-1964 genoemd wordt, en Van Embden als architect). Bouwpastoor was W.L.J. Batenburg.  In 1964 kon een stuk grond worden verworven gelegen aan de Nobelhoek-Geertjesweg. In de loop van 1966 werd de bouw onderhands aanbesteed en de bouw werd gegund aan de fa. Tiemessen. Op 2 mei 1966 werd met de bouw begonnen. Op 16 april 1967 werd de kerk plechtig geconsacreerd door kardinaal B. Alfrink. De kerk werd in 1989 buiten gebruik gesteld en is nu rouwcentrum 't Hooge Heem'.
-; Vorige kerken
-In 1578 deed de reformatie te Wageningen haar intrede met de aanstelling van de eerste predikant Van Varick. De Grote- of Johannes de Doperkerk ging in Hervormde handen over.
-Omtrent het lot van de Wageningse katholiek gebleven inwoners tasten we grotendeels in het duister. Het is bekend dat priesters in de zeventiende eeuw van tijd tot tijd Wageningen bezochten. Philips Tuchscheer noemt zich in 1701 "pastoor tot Waegeningen" en later ook "van Renckom", ofschoon hij op huis Gronsfoort gevestigd was.
-In Wageningen werd buiten de Bergpoort in 1730 een schuilkerk gebouwd. De opvolger van Tuchscheer, Henricus Graes, bediende wel dit bedehuis, maar had zijn vaste standplaats toen nog in Renkum. In 1741 blijkt pastoor Graes woonachtig te zijn bij de schuurkerk buiten de Bergpoort. Van der Aa zegt in 1849 over deze kerk "(?) een langwerpig vierkant gebouw, in het jaar 1730 gesticht, met eenen toren en van een orgel voorzien". Meer dan een eeuw was de schuilkerk in gebruik. In 1824 werd een nieuwe toren aangebouwd.
-In 1856 meldt ''De Godsdienstvriend'':
-"Wageningen, 25 Augustus. Was de vreugde groot van alle katholieke gemeentenaren van Wageningen, toen zij, voor bijna drie jaren, hun oud kerkgebouw, in een uithoek buiten de poort gelegen en uiterlijk veel naar eene tabaksschuur gelijkende, verwisselden met een meer waardigen, nieuw gebouwden tempel binnen de stad; niet minder stof tot vreugde hadden wij gisteren, toen wij voor de eerste maal het Heilig Misoffer zagen opdragen aan het heerlijk nieuw altaar, waarmede onze kerk thans prijkt. Dit altaar, afkomstig uit het atelier der heeren Kuypers en Stoltzenberg te Roermond, is een kunstgewrocht uit zuiver wagenschot vervaardigd, voorstellende de opene tombe van Christus in het graf, en daarboven, in het zoogenaamde altaarstuk den verrijzenden Zaligmaker, terwijl het bovenstuk God den Vader in majesteit troonende verzinnebeeldt. Tegen de voorste kolommen staan de levensgroote beelden der Heiligen, die vermoedelijk allen, voor eeuwen, in de nu gevestigde parochie van Wageningen geweest zijn: de H.H. Willibrordus, Bonifacius, Bernulphus, Werenfridus, Ursula en Cunera (?)".
-Het altaar en de communiebank uit deze oude kerk (de laatste is eveneens afkomstig uit het atelier Cuypers en Stoltzenberg) staan afgebeeld in "De Katholieke Kerken in Nederland" door J. Kalf.
-Na bijna 70 jaar in dit gebouw aan de Heerenstraat (door H. Hoorneman uit Elst gebouwd) gekerkt te hebben bleek het op den duur te klein voor de groeiende Wageningse katholieke gemeenschap. In 1922 werden plannen ontwikkeld voor de bouw van een nieuwe kerk, de huidige kerk. Een aantal inventarisstukken van het bedehuis aan de Heerenstraat konden binnen het interieur van de nieuwe kerk niet worden geplaatst.; ze zijn in de jaren twintig van de hand gedaan. De communiebank werd aan de parochie Hamersveld/Leusden verkocht voor fl. 500,- (nog in Leusden aanwezig). In Vollenhove kwamen terecht: de biechtstoeldeuren en de sacristiedeur vervaardigd door beeldhouwer L. Croese in 1853 en de preekstoel, die in 1929 overging naar een hulpkerk in Enschede. In 1963 werden de beeldjes van de preekstoel aan Vollenhove geschonken (daar nog aanwezig). Het altaar ging ook naar Enschede, de zes beelden stonden bij de Sacramentsprocessie in de tuin opgesteld. Hun huidige verblijfplaats is onbekend. 'Christus in de tombe' schonk de toenmalige pastoor Geertman uit Enschede aan de parochie van O.L.V. Visitatie te Hoogeveen. In 1963 werd het Christusbeeld verkocht aan antiquair Kamminga te Sneek.
 ''WAARDEBEPALING EN KERNCOLLECTIE''
 Van belang zijn alle objecten die tot de oorspronkelijke inrichting rond 1925 behoren. Hierbij moeten worden genoemd de beelden van August Falize en de kruiswegstaties door B. Jansen. Ook van belang zijn de objecten die zijn meegenomen uit de kerk aan de Heerenstraat: het Maria- en Jozefbeeld (nrs. 18 en 19) en de Piëta, alle vervaardigd in het atelier van Cuypers en Stoltzenberg te Roermond. Maar ook het Johannes de Doper beeld komt nog uit de oude kerk. Een grote historische waarde vertegenwoordigen de koperen kaarsenkronen afkomstig uit de Bavokerk te Haarlem. Ook de gedenkstenen zijn historisch van belang. Eveneens belangrijk vanwege de ouderdom zijn de zilveren monstrans en het schaaltje vervaardigd door Diederik Wilhelm Rethmeyer. Van de latere objecten moet de ramen van B. Jansen en E. Laudy worden genoemd en, vanwege de kwaliteit, de kandelaar/godslamp (nr. 74) toegeschreven aan het atelier Van Roosmalen.
+==Voorgaande gebouw==
+* [[Wageningen, Bergstraat 17 - Johannes de Doper (1853 - 1925)|De kerk uit 1853]]
 == Externe link ==
@@ Regel 80: / Regel 67: @@
 ==Afbeeldingen==
+====De kerk voor 1940====
 <gallery>
 Afbeelding:Wageningen RK Joh de Doper voor '44 met toren Gld..jpg
@@ Regel 87: / Regel 74: @@
 Afbeelding:Wageningen St Jan de Doper Verschueren 1972.jpg
 </gallery>
-[[Afbeelding:12374 Wageningen RK. Johannes de Doper 1925-1950 Bergstraat 17 Gld. opname 17-09-2009 foto. André van Dijk. Kerkenverzamelaar (8).JPG|thumb|opname 17-09-2009  © AvD.]]
-[[Afbeelding:12374 Wageningen RK. Johannes de Doper 1925-1950 Bergstraat 17 Gld. opname 17-09-2009 foto. André van Dijk. Kerkenverzamelaar (4).JPG|thumb|opname 17-09-2009  © AvD.]]
+====De kerk na 1950====
 <gallery>
 Afbeelding:12374 Wageningen RK. Johannes de Doper 1925-1950 Bergstraat 17 Gld. opname 17-09-2009 foto. André van Dijk. Kerkenverzamelaar (9).JPG|opname 17-09-2009   © AvD.

Uit het nieuws: