Handelingen

Westervoort, Dorpsstraat 61 - Werenfriedkerk: verschil tussen versies

Uit Reliwiki

Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 76: Regel 76:
Afbeelding:2010-1.JPG
Afbeelding:2010-1.JPG
Afbeelding:2010-2.JPG
Afbeelding:2010-2.JPG
Afbeelding:2010-4.JPG




</Gallery>
</Gallery>

Versie van 31 dec 2010 14:01


Algemene gegevens
Genootschap : Protestantse Gemeente westervoort
Gemeente : Westervoort
Plaats : Westervoort
Adres : Dorpsstraat 61
Provincie : Gelderland
Jaar ingebruikname : 12e eeuw
Huidige bestemming : Kerk
Naam kerk : Werenfried
Architect : Onbekend
Monument-status : Rijksmonument


Werenfried Kerk De kerk van de Protestantse Gemeente Westervoort draagt van oorsprong de naam Werenfriedkerk, niet te verwarren met de Rk. St. Werenfriduskerk, die elders in het dorp staat. Het monument ontleent zijn naam aan de Angelsaksische zendeling Werenfried die omstreeks 726 het christelijk geloof verkondigde in de Overbetuwe. De legende vertelt dat hij overleed in Westervoort, maar begraven werd in Elst. Een houten beeldje van Werenfried staat nog altijd in de Rk.-St Werenfridus kerk in Westervoort. Misschien heeft Werenfried in Westervoort al een klein kerkje aangetroffen of er zelf een gesticht. Dat moet er hebben uitgezien als twee achter elkaar geplaatste rechthoekige ruimtes van houten palen met daartussen vakwerkmuren, twijgen die met leem bestreken waren, met een rieten dak er op. Deze zg.’zalenkerkjes’’ werden rond 850 door Noormannen overal verwoest en daarna weer opgebouwd. In de 12de eeuw verrees in Westervoort, zoals elders langs Rijn, Waal en IJssel een tufstenen kerk in Romaanse bouwstijl. Tufsteen is een vulkanische, zachte en makkelijk te bewerken steensoort die uit de Eifel via Xanten werd aangevoerd. In 1350 kreeg deze kerk een toren. Begin 1400 begon de Gotische bouwstijl zichtbaar te worden: de toren werd verhoogd evenals het gotische (priester)koor. De muren, nu doorbroken met hoge ramen, werden voorzien van smalle steunberen. Achterin de kerk vindt men nog de ‘hagioscoop’, de richel waardoor mensen die vanwege een besmettelijke ziekte niet aan de eucharistie konden deelnemen, de consecratie van buitenaf toch konden meebeleven. Het middenschip bleef verlaagd. In die tijd moet de kerk gewelfschilderingen naar bijbelse verhalen hebben gehad. Tegen het einde van de 15e eeuw werd de kerk naar de eisen van de tijd verder uitgebreid tot de huidige pseudobasiliek. Het middenschip werd met anderhalve meter verhoogd. De kerk kreeg twee zijschepen, om de toren heen gebouwd, de oude binnenmuren werden weggebroken en vervangen door pilaren. De toren werd ranker en hoger. Het enige dat overbleef van de middeleeuwse kerk is het sacramentshuisje dat bij een latere restauratie werd teruggevonden in het koor. De Reformatie van de 16e eeuw liet de kerk leeg en kaal achter. Altaren, beelden, schilderingen, het werd allemaal vernield.

Eenmaal in handen van de Nederduits Gereformeerde kerk, later Nederlandse Hervormde Kerk, werd het gebouw in 1845 ingrijpend verbouwd en gerestaureerd. De hoge torenspits werd verlaagd. Na 1857 ontstond een zogenaamd “bankenpakhuis”: de preekstoel kwam te staan onder de orgelgaanderij die aan de toren was vastgemaakt, en koor en schip van de kerk stonden van voor tot achter vol met houten kerkbanken. In de tweede wereldoorlog (1940-1945) roofde de Duitse bezetter de luidklok die pas in 1952 werd vervangen door een nieuw exemplaar. Granaatschade tegen het einde van de oorlog vernielde het dak van de kerk. De herstelwerkzaamheden begonnen in 1945. In 1957 werd opnieuw een belangrijke restauratie uitgevoerd. De oude sacristie/consistorie-kamer werd hersteld. Er moet al eerder een sacristie hebben bestaan, getuige een van de steunberen die niet op een hoek staat maar er pal naast. Het bankenpakhuis werd opgeruimd en de kerkinrichting werd weer in overeenstemming gebracht met het bouwplan van de kerk: de preekstoel werd aan de noordoostelijke zijde van het koor herplaatst. De banken werden door stoelen vervangen, gericht naar het koor van de kerk, dat leeg bleef op de Avondmaalstafel na. Bij deze restauratie vond men resten terug van de halfronde absis die had toebehoord aan de oude Romaanse kerk uit de 12de eeuw.

In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw begon men zich in toenemende mate zorgen te maken over het ernstig aangetaste pleisterwerk aan de binnenzijde van de kerk. Bouwkundige inspectie maakte duidelijk dat de buitenmuren door en door nat waren. In 1986 werd onder leiding van Architecten-bureau Vos-ten Broeke-Heineman b.v. uit Velp begonnen met herstelwerkzaam-heden aan de buitenmuren van de kerk. Kapotte stenen werden vervangen en uitgesleten voegwerk hersteld. De kerk kreeg nieuwe galmborden. Het leistenen dak werd grondig nagezien en hier en daar bijgewerkt. De blimsemafleidingsinstallatie kreeg een opknapbeurt waardoor deze weer voldeed aan de eisen van de tijd. In 1987 ging men verder. De wijzerplaten en wijzers van de klok werden geschilderd en met 23 ½ karaats bladgoud bekleed. Het aangetaste pleisterwerk binnen in de kerk werd afgebikt, waarbij het sacramentshuisje en het Hugenotenkruis werden ‘gespaard’. De muren werden op vloerhoogte geïnjecteerd om het binnendringende vocht tegen te gaan. Daarna werd een half jaar gewacht met het aanbrengen van de nieuwe pleisterlaag.

Als u onder de toren de kerk binnengaat, ziet u tijdens een rondgang: De toren met tonggewelf - Het Jalinckorgel, gebouwd in 1708-1709, aangekocht in 1959 uit Eibergen - In de kerk rechts naast de toren: gedenkstenen in de grote hand, ontwerp Jaap de Haan. - De raamschildering van de Goede Herder is overgebracht uit de in 2005 gesloten Gereformeerde Kerk van Westervoort - Op de sluitstenen van het gewelf in de zijschepen zijn de scheppingsdagen zichtbaar gemaakt - Aan het einde van de rechterzijbeuk, vlak bij het koor: de grafsteen van de fam. Cloek uit 1575 - Het doopvont met daarop de tekst “Ik heb u bij uw naam geroepen” – 1957 - De kroonluchter in het koor dateert ui de 17e eeuw en werd in 1825 geschonken door G. van Zadelhoff - Het koorgewelf wordt gesloten met een kruis met slangen (1450) - In het koor rechts: de hagioscoop - Links in het koor het Hugenotenkruis - Het sacramentshuisje (1450) - Kansel (1625) met koperen lezenaar (1700) - Avondmaalstafel (1957) - Het huidige stoelenplan met dwarsgeplaatst liturgisch centrum dateert van 2007 - Kijk naar het koor: boven aan het tweede stel pilaren twee naar elkaar gewende kopjes - In de zijbeuk naast de preekstoel de ruimte waar de Vespers gevierd worden - Voor de kerk staat het gemeenschapshuis (19e eeuw) dat genoemd is naar de oud koster Paalman: het Paalmanhuis Bron: “De Hervormde Werenfried-kerk” te Westervoort – M.A. Vrijlandt uitg. 1979 De Walburg Pers Zutphen. Zie ook de website van de kerk: [http//www.werenfried.nl]. U vindt aldaar onder ‘gebouwen en orgel’ een uitgebreide beschrijving van de kerk met zowel de oude als de recente plattegronden.