Handelingen

Wormerveer, Noordeinde 21 - Protestantse Kerk

Uit Reliwiki


Algemene gegevens
Genootschap : PKN Ned Hervormd
Gemeente : Zaanstad
Plaats : Wormerveer
Adres : Noordeinde 20
Provincie : Noord-Holland
Jaar ingebruikname : 1640
Huidige bestemming: kerk
Naam kerk : Hervormde Kerk
Architect :
Monument-status: Rijksmonument
Inventarisatienummer: 06227


Geschiedenis

In Wormerveer wordt vanaf 1504 op de plaats van de Hervormde kerk aan het Noordeinde de christelijke godsdienst beleden. In dat jaar wordt op deze plaats de Katholieke Kapel ingewijd. De Kapel was gewijd aan het dogma van de Onbevlekte Ontvangenis van Onze Lieve Vrouwe. Beatae Mariae Virginis Nativitas. In 1574 werd de Kapel door Spaans geweld, tijdens het begin van de Tachtigjarige Oorlog, geplunderd en verwoest. In 1637 achten de Calvinisten de tijd rijp om naast de reeds bestaande twee Doopsgezinde Vermaningen een kerk te bouwen voor de gereformeerde gezindte. De eerste steen werd gelegd in 1638 door Jan Alewijsz, waarvan men de steen vindt boven de westdeur. Het is tot 1767 een eenbeukige kerk vergelijkbaar met de kerken in Krommeniedijk en Marken-Binnen. In 1767 wordt de kerk in zuidwaartse richting uitgebreid, zodat het gebouw een T-vormige plattegrond krijgt. De kerk is uit baksteen opgetrokken. De steunberen van de uitbreiding uit 1767 hebben een ingezwenkte buitenlijn. De puntgevel aan de zuidzijde heeft een fronton van het zogenaamde Vingboonstype. De steunberen van deze gevel zijn met rococostijl-krullen versierd. In deze gevel bevindt zich ook een rondvenster met natuursteen omlijsting dat tevens dienst doet als zonnewijzer.

In de negentiende eeuw zijn wijzigingen aangebracht. Het voorportaal is toen in de huidige staat gebracht, de consistoriekamer is vergroot en wegens de toestroom van veel kerkleden zijn er twee gaanderijen aangebracht. In de Franse tijd is de preekstoel met gewoon, geverfd vurenhout betimmerd om te ontkomen aan de belasting op eikenhout.

In 1970 is de kerk grondig gemoderniseerd. De regentenbanken langs de wanden en de westelijke gaanderij zijn verdwenen. De oorspronkelijke Psalmborden zijn vervangen door nieuwe, maar hangen tegenwoordig als versiering tegen de zijwanden. Twee zaken werden tijdens de renovatie herontdekt, de beide spreuken op de westelijke balken en de eikenhouten kansel.

In de toren hangt een Hemony-klok, gegoten in 1662. In april 1943 werd hij geroofd door de Duitse bezetter, maar hij ontsprong de dans omgegoten te worden tot oorlogstuig. Op zondag 24 februari 1946 luidde hij weer om de Wormerveerders op te roepen ter kerke te komen.

Sinds ongeveer midden jaren 1990, na buitengebruikstelling van de Gereformeerde Morgensterkerk, is dit kerkgebouw in gezamenlijk gebruik door Hervormden en Gereformeerden, heden Protestantse Gemeente Wormerveer.

Korte verdere beschrijving

HERV. KERK. Eenbeukig schip met driezijdige sluiting, 1639, met zuiderdwarsarm uit 1767 en zuidelijke portaalaanbouw, XVIII B. Zuidelijke topgevel met bekronend fronton en rococo-aanzetkrullen en -steunbeerbekroningen alsmede een rond venster met een omlijsting, die tevens zonnewijzer is. Doophek in Lodewijk XVI-stijl. Koperen lezenaar, twee koperen doopbogen en twee houten psalmborden, XVIII. Orgel in 1846 gebouwd door H. Knipscheer. Bij de restauratie in 1983 werd Knipscheer-materiaal van elders gebruikt om verloren gegane onderdelen te vervangen. Klokkenstoel met klok van François Hemony, 1662, diam. 82 cm.

Orgel

Het orgel is in 1846 gebouwd door de firma H. Knipscheer (Amsterdam). In 1927 bouwt H.W. Flentrop (Zaandam) een nieuw orgel in de oude kas met gebruikmaking van enig pijpwerk uit 1846. De firma Mense Ruiter Orgelbouw (Zuidwolde/Gn) vernieuwt in 1983 de klaviatuur en de mechanieken, maakt een nieuwe windlade voor het Hoofdwerk en reconstrueert daarvan de oorspronkelijke dispositie. Zeven jaar later, in 1990 reconstrueren zij het Bovenwerk. De nieuwe tongwerken en een andere balg worden later, in 2003 door Mense Ruiter geplaatst.

Dispositie
  • Hoofdwerk (manuaal 1): Bourdon 16' (C-d/dis-f3, 1846) - Prestant 8' (discant dubbel, 1846) - Roerfluit 8' - Octaaf 4' (1846) - Quint 3' - Octaaf 2' (1846) - Cornet 4' 4 sterk discant (1846) - Mixtuur 1⅓' 3-4 sterk bas/discant - Trompet 8' bas/discant (2003).
  • Bovenwerk (manuaal 2): Prestant 8' discant - Bourdon 8' (1845) - Viola di Gamba 8' - Octaaf 4' - Dwarsfluit 4' - Gemshoorn 2' - Dulciaan 8' (2003) - Tremulant.
  • Pedaal: aangehangen.
  • Manuaalkoppeling.

Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-g3. Pedaalomvang: C-d1. Winddruk: 72 mm. WK.

Afbeeldingen

Exterieur

Interieur