Zwolle, Koestraat 2 - Evangelisch Lutherse Kerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Evangelisch-Lutherse Kerk
Genootschap:	PKN Evangelisch Lutherse Kerk
Provincie:	Overijssel
Gemeente:	Zwolle
Plaats:	Zwolle
Adres:	Koestraat 2
Postcode:	8011NK
Inventarisatienummer:	10769
Jaar ingebruikname:	1649
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument

Geschiedenis

Was schuilkerk, 1850, 1889 en 1967.

Restauratie 1967.

De 13e eeuwse Ned. Hervormde Kerk in Duurswoude (Fr) bezit een Schnitger-orgel uit 1723. Het is oorspronkelijk gemaakt voor de Evangelisch-Lutherse Kerk in Zwolle en in 1917 overgeplaatst naar Duurswoude. Na restauratie door de firma Bakker en Timmenga is het 25 augustus 2001 weer in gebruik genomen. (47-02)

Ook in gebruik als Anglicaanse kerk

2020 - De verbouwing van de lutherse kerk te Zwolle is voltooid, maar de meeste kerkgangers hebben het opgeknapte interieur nog niet gezien. In verband met het coronavirus worden er vooralsnog geen kerkdiensten gehouden. De lutherse kerk bevindt zich pal naast het gebouw van Museum De Fundatie, in het centrum van de stad. Je kunt het kerkgebouw niet mislopen. Op het dak staan twee windwijzers, een met een lam en een met een zwaan. Die zwaan, het lutherse symbool, keert terug boven de voordeur van het kerkgebouw aan de Koestraat. ”Renovatum 1967. 1649” staat in de gevelsteen. De meeste kerkgangers komen binnen door de achterdeur, vertelt ds. Margo Jonker. „Ze komen dan eerst in het gemeentecentrum, waar ze vóór de dienst koffie kunnen drinken. Sommigen hebben er dan al een flinke rit opzitten. Een derde deel van de leden komt uit de wijde omgeving, tot aan Coevorden en Assen toe.” De achteringang en het gemeentecentrum zijn compleet vernieuwd. Er is ook gezorgd voor een eigen ingang van een paar praktijkruimten die op de bovenverdieping zijn gehuisvest. Een ruime, lichte zaal met driehoekige tafels wacht op de bezoekers. Maar die komen dus nog niet.
(Bron:Contactbrief)

Gebouwomschrijving SKKN

Lutherse Kerk vanuit het NW. Foto: A. Roks 2009

Omstreeks 1600 ontstond in Zwolle een kleine kring Lutheranen mede als gevolg van de handel met de Oostzeelanden, het Rijnland en Westfalen en van de garnizoen gelegen soldaten van Duitse afkomst. De godsdienstoefeningen hield men aanvankelijk in privé huizen, omdat slechts de Nederduits Gereformeerde Kerk dit in het openbaar mocht doen. In 1615 beriep men voor het eerst een eigen predikant, Johannes Cremerius. Ondanks deze tegenwerking zag men in 1649 kans in de Koestraat tegen de stadsmuur een schuilkerk te bouwen, die op 10 november in gebruik werd genomen. Ook nu greep de overheid in. Men mocht in dit gebouw aanvankelijk niet kerken. Op overtreding stond een geldboete. De kerk moest zelfs enige tijd gesloten worden. Vanaf 1661 echter werden openbare bijeenkomsten oogluikend toegestaan en kon het gemeenteleven zich in betrekkelijke rust en vrijheid voltrekken. Omstreeks 1700 onderging het kerkgebouw grote veranderingen waarbij het exterieur meer het aanzien van een echte kerk kreeg. Rond 1722 plaatste men er een orgel, geschonken door Frans Casper Schnitger uit Hamburg en vervaardigd door hemzelf en zijn broer Johan Georg. Beide broers bouwden in die tijd ook het orgel in de Sint Michails- of Grote Kerk te Zwolle. Het heeft tot 1917 dienst gedaan en werd toen vervangen door een instrument van de fa. A. W. Standaart te Schiedam, dat op zijn beurt in 1987 werd vervangen door het huidige orgel. Een eeuw lang, in de periode 1719 tot 1820, werd de gemeente slechts door twee predikanten bediend: C. C. Rensing (1719-1775) en L.G. Cordes (1775-1820), zijn het dat beiden op hoge leeftijd gekomen in hun taak werden verlicht door een hulppredikant. In de periode van Rensing en hulppredikant A. Paauw werd een nieuw bestuursreglement vastgesteld. Dankzij de inspanningen van Paauw kon de kerk in 1752 inwendig worden verbeterd en verfraaid. De huidige preekstoel kon toen met behulp van een schenking van diens schoonvader worden vervaardigd. Op 20 augustus van genoemd jaar werd het nieuwe interieur in gebruik genomen. In de periode van Cordes ging de gemeente over naar de Hersteld Evangelisch Lutherse Kerk, gesticht door de Amsterdamse Lutherse gemeente. De constitutie van dit nieuwe kerkgenootschap , die op grondslag van de Onveranderde Augburgse Confessie wilde blijven bestaan, werd op 3 juli 1791 aangenomen. Na veel interne verwikkelingen, waarbij F.W. Thorbeckt een aanzienlijke rol speelde, sloot de Zwolse gemeente zich op 4 juli 1817 aan bij deze Hersteld Evangelisch Lutherse Kerk. Meer dan honderdvijfentwintig jaar, namelijk tot 1947, bleef deze situatie voortbestaan. De afscheiding is slechts ten dele een geloofskwestie geweest. Financiële en sociale factoren speelden eveneens een rol. Overigens bleken de tegenstellingen tussen de leden van de 'HEL' en die van de 'EL' niet erg groot te zijn. De financiële nood waarin de gemeente sinds het midden van de achttiende eeuw verkeerde, bleef na het afscheid van Cordes in 1820 voortbestaan. Men besloot tot een jaarlijkse algemene rondgang bij de leden om deze te kunnen lenigen. Op 2 7 januari 1830 vierde men in de Hervormde Grote Kerk van Zwolle het derde eeuwfeest van de Augsburgse Confessie. De viering werd behalve door de Lutheranen zelf ook bijgewoond door vele belangstellenden uit andere geloofsgenootschappen. Bij deze gelegenheid werden de Duitse liederenbundels vervangen door Nederlandstalige. Ds. J.M. Wolff, destijds verbonden aan de gemeente, schreef ook een Nederlandstalig catechisatieboekje voor de Zwolse Lutherse jongeren. Vanaf dit eeuwfeest kreeg de Lutherse gemeente een duidelijke plaats in het geheel van het kerkelijk leven in de stad. In de tweede helft van de negentiende eeuw ging het haar ook beter in financieel opzicht als gevolg van de toename van het kerkbezoek dat tot hogere collecteopbrengsten leidde. Aan het begin van die periode, in 1850, is het gebouw inwendig gewijzigd en werd het plafond verhoogd. De vier predikanten, die de gemeente in de periode 1876 tot 1942 hebben bediend, hebben ieder hun eigen stempel gedrukt op het gemeenteleven. Zoals gezegd heeft de Zwolse gemeente zich reeds in 1947 officieel losgemaakt van het Hersteld Evangelisch-Luthers Kerkgenootschap en zich herenigd met de Evangelisch Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden. Zij voelden zich daartoe gestimuleerd door het in dat jaar door de Lutherse Wereldfederatie genomen principebesluit om tot hereniging over te gaan. Op 4 november van genoemd jaar werd de terugkeer door de Evangelisch Lutherse Synode geaccepteerd. Sedert de laatste decennia van de vorige eeuw is de kerk nog tweemaal verbouwd geweest. Bij de eerste verbouwing, in 1889, werd de voorgevel verhoogd, het middelste deel naar voren geplaatst en een gevelspits aangebracht. Ook de ramen werden gewijzigd. De locatie van de preekstoel en de zitplaatsen veranderde eveneens. De preekstoel is verplaatst van de lange naar de korte zijde en twee balustraden werden gebouwd. Op 27 oktober van dat jaar vond de inwijding plaats onder leiding van G.A. Alers. Bij de restauratie van 1966-1967 werd het interieur ingrijpend veranderd. Slechts de balustraden, de preekstoel en het orgel bleven gehandhaafd. Bovendien werden voor- en achtergevel volledig vernieuwd. Architect Th.G. Verlaan liet zich hierbij inspireren door de vroegere, meer sobere situatie (zie inv.nr.46). De gevelspits met het middenrisaliet verdween, evenals één van de ingangen. Voorts werden drie even grote rondboogvensters geplaatst. In de blindnis boven de toegangsdeur werd een gedenksteen naar ontwerp van Han Prins aangebracht, waarop een zwaan is afgebeeld. In 1975 werden pastorie en consistoriekamer verbouwd tot een modern gemeentecentrum. Tijdens de ambtsperiode van ds. H. Mudde (1975-1988) ontstond er een samenwerkingsverband met de Hervormde Gemeente en de Gereformeerde Kerk van Zwolle. Predikantenberaad, kerkdiensten en kerkblad werden een gezamenlijke aangelegenheid. Toen in 1987 een plaatselijke 'Samen-op-Weg' - commissie is geïnstalleerd heeft de Evangelisch Lutherse Kerk zich aanvankelijk als waarnemer, later als volwaardig deelnemer daarbij aangesloten (uit: Kruijter 1994).

Orgel

Het orgel is in 1988 gebouwd door de firma Leeflang Orgelbouw (Jan Keijzer) te Apeldoorn.

Dispositie

Manuaal 1: Prestant 8', vanaf a - Roerfluit 8' - Prestant 4' - Quint 3' - Octaaf 2' - Terts 1 3/5' - Mixtuur 1' 2-3 sterk.
Manuaal 2: Holpijp 8' - Fluit 4' - Spitsfluit 2' - Dulciaan 8'.
Pedaal: Subbas 16' - Gedekt 8' (transm.) - Trompet 8'.
Koppelingen: manuaal 1 aan pedaal - manuaal 2 aan pedaal - manuaal 2 aan manuaal 1 - manuaal 1 aan manuaal 2.
Tremulant gehele werk.
Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-g3. Pedaalomvang: C-f1. Spaanbalg. Winddruk: 57 mm. WK.