Arnhem, Nieuwe Plein 11 - (Kleine) Eusebius (1865 -1985)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Eusebius
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	Arnhem
Plaats:	Arnhem
Adres:	Nieuwe Plein 11
Postcode:	6811KN
Sonneveld-index:	00391
Jaar ingebruikname:	1865
Architect:	Brink, H.J. van den
Huidige bestemming:	gesloopt
Monument status:	Rijksmonument in 1973 (later afgevoerd)

Geschiedenis

Dit was een prachtige vroege neogotische kerk met beeldbepalende hoge toren. St. Eusebius (Nieuwe Plein 11), in de volksmond bekend als de Kleine Eusebiuskerk, t.o.v. de Grote Eusebiuskerk in het centrum van Arnhem.

Nieuwe kerk voor de R.K. St. Eusebiusparochie, tot stand gekomen 1864-1865 naar een ontwerp van Herman J. van den Brink (1816-1883), aan de westkant van de binnenstad.

Het was een driebeukige zogenaamde "Stufenhalle" in neogotische trant. De toren was bekroond met een achtkante bovenbouw en een hoge naaldspits. Met circa 70 meter was deze na die van de Grote of St. Eusebiuskerk de hoogste kerktoren van Arnhem, op de voet gevolgd door de toren van de St. Martinuskerk, ook 70 m. Het gebouw bevatte een vermenging van vroeg-, rijp- en laatgotische motieven; tevens was het een belangrijk voorbeeld van de zogenaamde stucadoorsgotiek: de gewelven en diverse ornamenten waren geconstrueerd uit hout en bedekt met pleisterwerk. Tot de inventaris behoorden een laatgotische in zilver gedreven reliekbuste van de H. Eusebius, afkomstig uit de Grote Kerk te Arnhem, een 18e-eeuwse godslamp en een laatgotisch wierookvat met scheepje. In de toren bevond zich een mechanisch torenuurwerk, afkomstig van B. Eijsbouts te Asten uit 1921, nr. 7034.

Het kerkinterieur was in de loop van de 19e eeuw gepolychromeerd en voorzien van altaren. Deze neogotische uitmonstering is in de twintigste eeuw, vermoedelijk tijdens of na het herstel van de oorlogsschade in de jaren 1950, weer verdwenen. Een houtgesneden neogotische preekstoel en dito biechtstoelen, alsmede een neogotisch orgel - alle uit de bouwtijd - overleefden deze modernisering en bleven tot de ontmanteling van het kerkinterieur - medio of eind jaren 1980 - aanwezig. In de kerk bevond zich verder een belangrijke serie gebrandschilderde glas-in-lood ramen, waarvan slechts één de oorlog overleefde (atelier Frans Nicolas & Zonen). De nieuwe beglazing, waaronder het gedenkraam ter ere van de bevrijding en de "Slag om Arnhem", werd in de jaren 1950 gemaakt door de Arnhemse glazenier Joop Janssen.

De kerk gold als hoofdwerk in het oeuvre van H.J. van den Brink en was als zodanig één van de belangrijkste voorbeelden van kerkbouw in de zgn. stucadoorsgotiek (ca. 1850-1870). Deze kerk was ook door de week overdag meestal geopend. Het interieur was uiterst sfeervol.

Als gevolg van teruglopend kerkbezoek is de kerk buiten gebruik gesteld in 1985. Al een paar jaar eerder was de torenbekroning (bol, kruis, torenhaan) verwijderd, waardoor de toren een afgeknepen indruk maakte. Na jarenlange discussie, ondanks aanvankelijke erkenning als Rijksmonument, gesloopt zomer tot najaar 1990. Het Bevrijdingsraam is later herplaatst in de Grote of St. Eusebiuskerk; de rest van de beglazing werd in depots opgeslagen, in afwachting van een nieuwe bestemming (welke ?).

Het orgel is herplaatst naar, en in gebruik geweest in, de St. Walburgisbasiliek in Arnhem. De neogotische kansel is herplaatst in de neogotische R.K. St. Hildegardiskerk in Rotterdam. Een biechtstoel is naar een particulier in Horssen gegaan. Een deel van de inventaris is naar Japan verscheept. De drie luidklokken uit de toren zijn verhuisd naar de H. Johannes' Geboortekerk in het Zuid-Hollandse Zevenhoven (Noordeinde).

De door de sloop vrijgekomen grond bleef jarenlang braak liggen. Een plan voor ambitieuze tot megalomane hoogbouw naar ontwerp van Rem Koolhaas is niet doorgegaan. In 2019 is, na een particulier initiatief vanuit de stad, ter plaatse het nieuwe Coehoornpark in gebruik genomen. Daar bevindt zich nu o.a. een muur met enkele fragmenten van de glas-in-loodramen, afkomstig uit de Kleine Eusebiuskerk.