Purmerend, Kaasmarkt 15 - Nicolaaskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam object:	Sint Nicolaaskerk
Genootschap:	Ned. Hervormde Kerk
Provincie:	Noord-Holland
Gemeente:	Purmerend
Plaats:	Purmerend
Adres:	Kaasmarkt
Postcode:	1441BG
Sonneveld-index:	00398
Jaar ingebruikname:	1853
Architect:	Scholten, W.A.
Huidige bestemming:	Rooms-Katholieke Kerk (Sint-Nicolaaskerk) (vanaf 1989)
Monument status:	Rijksmonument 32192

Geschiedenis als Hervormde Kerk

Belangrijk eclectisch kerkgebouw. Gebouwd ter vervanging van een afgebroken kerk, die Grote Kerk werd genoemd. De officiële naam van deze kerk was ook Grote Kerk, maar in de volksmond werd en wordt deze kerk sinds jaar en dag "Koepelkerk" genoemd. Buiten gebruik als Hervormde kerk 1971. In 1975-1989 in gebruik als "cultureel centrum" c.q. theater. Het zeer belangrijke Garrels-orgel uit 1742 was in die periode overwegend buiten gebruik c.q. "ingepakt". In 1989 is deze kerk, in het kader van een, op zichzelf interessante, kerkgebouwenruil, in gebruik genomen als R.K. parochiekerk H.H. Nicolaas en Catharina; deze parochie verliet toen de vlakbij gelegen naoorlogse R.K. kerk, die vervolgens tot Theater Purmaryn is omgebouwd.

Geschiedenis als Rooms-Katholieke kerk

Buiten gebruik als Hervormde Grote Kerk 1971. 1975-1989 Cultureel Centrum. Vanaf 1989 R.K. Kerk H.H. Nicolaas en Catharina. In deze kerk zeer belangrijk Garrels-orgel uit 1742, gerestaureerd 2003. Vanaf ongeveer 1990 bevindt zich in deze kerk ook het neogotische orgel uit de buiten gebruik gestelde Doopsgezinde Kerk aan de Kanaalstraat, als koororgel. De officiële naam van dit kerkgebouw, sinds ingebruikname als R.K. kerk, is "(St.) Nicolaaskerk", in de volksmond echter onverminderd aangeduid als "Koepelkerk".

Monumentomschrijving Rijksdienst

Grote Kerk der Hervormde Gemeente, gebouwd 1851-1853 door W.A. Scholten ter plaatse van de in 1850 afgebroken laatgotische kerk. Bakstenen gebouw, bestaande uit een achthoekige middenruimte, omgeven door een smalle omgang met aan vier zijden rechthoekige en aan de vier overblijvende zijden vijfhoekige kapellen. Rondboogvensters en -friezen, toepassing van terra-cotta en banden van gekleurde baksteen. Houten koepeltorentje op het tentdak. Het gepleisterde interieur heeft een in 1863 door een stucadoor Hersteyn uit Amsterdam aangebrachte stucdecoratie in late Empire-vormen. Houten overkapping met korbelen en muurstijlen op consoles. Karakteristiek en vroeg voorbeeld van het eclecticisme zoals dat rond het midden van de 19de eeuw ontstond, met motieven o.m. uit het romaans en de vroege Noord-Italiaanse renaissance. Tot de inventaris behoren: Zeskantige eiken preekstoel uit 1643; koperen doopboog en koperen voorzangerslezenaar met stadswapen, derde kwart 17e eeuw, die omstreeks 1963 op een 18de eeuwse bluster is geplaatst. a. Hoofdorgel: Orgel met Hoofdwerk, Borstwerk, Rugwerk en vrij Pedaal, in 1742 gemaakt door R. Garrels. b. Orgel met Hoofdwerk en Nevenwerk, in 1865 gemaakt door C.G.F. Witte voor de Doopsgezinde Kerk te Purmerend, in 1989 overgeplaatst naar de Koepelkerk. Wit- en zwartmarmeren epitaaf voor Frederik en Ventidius Riccen en Catharina Muylwijck, derde kwart 17e eeuw; wit-marmeren grafmonument; in de kerk gevonden doch nog niet vast aangebracht; gesneden bekroning met stadswapen, waarschijnlijk afkomstig van een herenbank, eerste kwart 18e eeuw. De vloer van de kerk bestaat voor een groot deel uit zerken, afkomstig uit de in 1850 afgebroken kerk.

In de media

Uit Dichtbij.nl 9 december 2013

Het belooft een spectaculair weekend te worden aanstaande zaterdag en zondag, 14 en 15 december 2013. In de H.H. Nicolaas-en Catharinakerk aan de Kaasmarkt zegent Bisschop J.M. Punt van het Bisdom Haarlem-Amsterdam tijdens een feestelijke Eucharistieviering de gerestaureerde preekstoel in. Na een afwezigheid van bijna veertig jaar is deze preekstoel uit 1640 weer terug in Purmerend. Ook wordt er een schrijn ingezegend die heilige relieken bevat. Tevens is de komst van de 16de-eeuwse monstrans van de R.K. Parochie heel bijzonder. 'Dit is waarschijnlijk het oudste stuk overgebleven geschiedenis van Purmerend', aldus historicus Vincent Nijenhuis.

De gerestaureerde preekstoel is met recht historisch te noemen. Vernieuwd in 1640 en drie jaar later voorzien van beeldhouwwerk van de hand van beeldhouwer Beltsnijder die daar destijds 43 gulden en 10 stuivers voor betaald kreeg. 'In 1975 werd bij raadsbesluit besloten dat de kerk dienst ging doen als cultureel centrum', vertelt Vincent. 'Zodoende kocht de gemeente de kerk voor 460.000 gulden op van de Nederlands Hervormde Gemeente, compleet met alle inventaris. Toen de Hervormde Gemeente Purmerland/Den Ilp daar lucht van kreeg, vroeg deze of zij de preekstoel in bruikleen mocht hebben voor haar eigen kerk. En zo geschiedde.'

Door midden gezaagd

De verhuizing van de preekstoel had nogal wat voeten in de aarde. 'Omdat het gevaarte niet door de kerkdeuren paste, moest de preekstoel gedemonteerd worden en in die tijd deden ze dat nogal rigoureus. Het klankbord werd gewoon door midden gezaagd en op een platte kar werd het geheel naar Purmerland vervoerd. Net voor het jaar 1977 van start ging, werd de preekstoel in de kerk van Purmerland in gebruik genomen. En zo heeft die daar bijna veertig jaar gestaan. Toen mij, eind september 2012 ter ore kwam dat de Nederlands Hervormde kerk van Purmerland verkocht zou worden, ben ik meteen in de pen geklommen om ervoor te zorgen dat de preekstoel, die nog steeds eigendom was van de R.K. Parochie in Purmerend, weer terug zou komen. Samen met Kees Groothuizen, bestuurslid van de R.K. Parochie, heb ik mij hier hard voor gemaakt.'

Kees: 'Voor een dergelijk groot project zijn we op zoek gegaan naar sponsors. Die hebben we uiteindelijk gevonden in de gemeente Purmerend en Stichting Bim Bam. Zonder hun financiële steun was dit echt niet van de grond gekomen. Dit keer hebben we de verhuizing heel wat professioneler aangepakt dan in 1975. In de Monnickendamse aannemer Leguit & Roos hadden wij echt vertrouwen en ze hebben ook een fantastische klus geklaard. De preekstoel is prachtig gerestaureerd en Sepp Art heeft gezorgd voor het ambachtelijke schilderwerk.' In 2013 bestaat de Nicolaaskerk ook nog eens 160 jaar, extra feestelijk dus. In maart 2014 wordt de Nicolaaskerk gerenoveerd. Leguit & Roos neemt het exterieur van de kerk dan onder handen.

En dan staan er in het weekend nog twee bijzondere gebeurtenissen op stapel. De inzegening van een schrijn met relieken en de komst van een eeuwenoude monstrans. Vincent: 'Tijdens een opruimactie in de kerk werden op zolder twee deurtjes van de oude tabernakel aangetroffen. We hebben Leguit & Roos gevraagd om daar een houten schrijn omheen te maken, om relieken in te bewaren. Deze schrijn krijgt een mooie plek onder het altaar.'

Monstrans

Met spanning kijken Vincent en Kees toch wel uit naar de komst van de 16de-eeuwse monstrans van de RK Parochie Purmerend. 'Deze monstrans is omstreeks 1500-1509 vervaardigd als bewaarplaats van een ingezegende hostie. De verguld zilveren monstrans, maar liefst 91 cm hoog, is een uniek religieus, cultureel erfgoed en staat nu tentoongesteld in de schatkamer van Museum Catharijneconvent in Utrecht. We zijn er echt heel trots op dat hij naar Purmerend komt. Dat kostte wel enige moeite, maar uiteindelijk is het gelukt. Het vervoer en de beveiliging van de monstrans is straks in handen van ASI Security en dat is een fijne gedachte', aldus Vincent.

'Het wordt een grote viering rondom unieke, religieus-historische objecten die Purmerenders eigenlijk niet zouden mogen missen. Kom allen daarom naar de Nicolaaskerk op 14 en 15 december.' De kerk op de Kaasmarkt is zaterdag van 13.00 tot 17.00 uur open voor publiek en zondag is iedereen meer dan welkom vanaf 10.00 uur tijdens de feestelijke Eucharistieviering met inzegening.