's-Gravenhage, Nieuwe Parklaan 90 - Nieuwe Badkapel

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Nieuwe Badkapel
Genootschap:	Protestantse Kerk in Nederland
Provincie:	Zuid-Holland
Gemeente:	's-Gravenhage
Plaats:	's-Gravenhage
Adres:	Nieuwe Parklaan 90
Postcode:	2587BV
Sonneveld-index:	01941
Jaar ingebruikname:	1916
Architect:	Kuijpers, W.Ch.
Huidige bestemming:	Kerk
Monument status:	Rijksmonument
Hoofdfunctie :	Religieus
Oorspronkelijke bestemming :	Kerk

Geschiedenis

Gebouwd als Ned. Hervormde kerk, ter vervanging van de eerdere Badkapel, elders in Scheveningen. Buitengewoon belangrijk, monumentaal kerkgebouw op het grondplan van een Grieks kruis, gebouwd in 1915-1916 naar ontwerp van W.Ch. Kuijper jr. De kerk heeft twee forse torens, geplaatst in de oksels van hoofdbeuk en dwarsbeuken. Ze worden bekroond door een achtzijdige opbouw met helmvormige koperen daken. Op de viering een kleine koepelvormige bekroning. Opvallende ingangspartij met arkaden, waarvan het boogvormig thema op verschillende plaatsen in het gebouw terugkomt. Zeer grote vensters in de topgevels van de vier armen, voorzien van traceringen in natuursteen en baksteen. Ze bevatten gebrandschilderd figuratief glas. De houten kappen zijn inwendig van decoratief schilderwerk voorzien. Behalve de orgelgalerij heeft de kerk diepe galerijen met oplopende bankenopstelling in de andere drie beuken. De banken op de galerijen dateren nog uit de bouwtijd, die op de begane grond zijn later vervangen. Veel interieuronderdelen uit de bouwtijd bleven bewaard; doophek en kerkenraadsbanken zijn echter verdwenen. In 1989 is nieuw liturgisch meubilair rond de kansel geplaatst, waarvan de vormgeving aan de kansel is aangepast.

In mei 2012 is begonnen met een grote restauratie van het exterieur van deze uiterst belangrijke kerk. Ook de beide grote ramen in linker en rechter transept zijn gerestaureerd. Tijdens deze restauratieperiode was de orgelkas in plastic ingepakt, maar het orgel bleef wel in gebruik. Men hoopte, eind 2012 deze restauratie te hebben afgerond.

Deze kerk is architectonisch in diverse opzichten vergelijkbaar met de Adventskerk te Alphen aan den Rijn, door dezelfde architect ontworpen.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Vrijgelegen protestants kerkgebouw uit 1915-1916 naar ontwerp van W.Ch. Kuijper gebouwd op kruisvormige plattegrond in neo-romaanse stijl met invloeden uit het werk van K.P.C. de Bazel en H.P. Berlage.

Omschrijving

De kerk heeft een kruisvormige plattegrond met ondiepe kruisarmen en op het snijpunt van de met leien gedekte zadeldaken een meerhoekig koepeltorentje. Het bouwwerk is in baksteen opgetrokken; natuursteen is onder meer toegepast bij de dragers van de arcaden en de traceringen van de rondboogvensters. De puntgevel aan de Nieuwe Parklaan wordt geflankeerd door twee slanke torens. In de voet van deze torens zijn portieken met rondboogopeningen. Bovenin de torens strak vormgegeven galmgaten. Beide torens worden beëindigd door een achtkantige koepel, geflankeerd door vier eveneens achtkantige kleine koepeltjes. In de rechter toren is onder de nis een klok met tegelwerk en wijzerplaten; de linker toren heeft op dezelfde hoogte tegelwerkdecoraties in een vierkante omkadering. Drie van de vier puntgevels van de kruisarmen bezitten rondboogvensters en gesloten galerijen met arcaden die voorzien zijn van glas. De arcade die aan de Nieuwe Parklaan ligt is geopend.

Het grotendeels nog oorspronkelijke interieur wordt overkluisd door grote houten tongewelven, gedragen door hoekpijlers. De wanden zijn lichtgeel gepleisterd met toepassing van schoon metselwerk als afwisseling bij de hoekpijlers. In drie van de vier wanden zijn rondboogvensters met glas-in-lood ramen en houten galerijen op verdiepingsniveau. Aan een zijde is een gemetselde stenen tribune waarop het orgel in houten kas met versieringen uit de bouwtijd. Orgel en orgelkas zijn niet van waarde uit het oogpunt van monumentenzorg. Voor deze tribune is de preekstoel op zandstenen onderbouw met pijlers, voorzien van gebeeldhouwde kapitelen. Aan weerszijden van de preekstoel in schoon metselwerk uitgevoerde arcaden bestaande uit drie rondbogen. De kerk bezit voorts koperen kronen, versierd in dezelfde stijl als het kerkmeubilair.

Waardering

Kerkgebouw met inventaris architectuurhistorisch van belang als representatief en zeldzaam voorbeeld van neo-romaans met invloeden van De Bazel en Berlage. Typologisch is het gebouw van betekenis omdat weinig protestantse kerken uit deze periode in hun oorspronkelijke vorm en inrichting bewaard zijn gebleven. Een toegevoegde waarde is de markante stedebouwkundige situering op de hoek van de Nieuwe Duinweg en de Nieuwe Parklaan.

In de media

Uit Het Vaderland, 15 September 1926.

Gisteravond heeft voor een talrijke schare de inwijding plaats gehad van het nieuw gebouwde orgel in de Nieuwe Badkapel te Scheveningen. Te voren heeft men ons even een inzicht gegund in de dispositie er van. Het is vervaardigd door de N.V. Orgelfabriek P. van Dam te Leeuwarden en gemaakt onder toezicht van den Nederlandschen Orgel- en Klokkenraad. Het orgel werkt pneumatisch, dus lichte speelaard, 2 klavieren en vrij pedaal. Het bevat 27 stemmen (registers: Prestant 16 voet, Bourdon 16 op het onderklavier. Het bovenklavier heeft ook een Gedekt 16. Het pedaal 5 stemmen, waaronder bazuin 16 en kwintbas 10 2/3. Voorts zijn er 6 koppelingen en een tremolo, die ook op het onderklavier werkt. Drukknoppen voor automatisch zacht pedaal, p (zacht), mf, F, T (tutti — volle werk). Vrije combinatie, waardoor het mogelijk is een registergroep van tevoren klaar te zetten. (Boven de register wippers.) Het bovenmanuaal staat in zwelkast. Een generaal crescendo als trede, waardoor zonder gebruikmaking van registerwippers crescendo tot volle werk en diminuendo tot pp. kan worden verkregen. Een wijzerplaat dient tot controleeren van de sterkte; deze staat in verbinding met de generaal crescendotreden. Er is electrische windaanvoer; bij stoornis hieraan kan gewoon getrapt worden.

Uit Nieuwe Rotterdamsche Courant, 24 September 1926.

Uit 11 sollicitanten is na vergelijkend proefspel tot organist der Nieuwe Badkapel te 's-Gravenhage benoemd mej. H. v.d. Vlies te Scheveningen. De jury werd gevormd door de heeren H.A. Wegerif, L. Mens en G.J. van Leeuwen, resp. organisten der Regentesse-, Nieuwe en Wilhelminakerk aldaar.

Uit Het Vaderland, 12 November 1929.

In een, ondanks het ongunstige weer overdruk bezochte samenkomst in de Badkapel te Scheveningen heeft gisteravond de overdracht plaats gehad van de in dit bedehuis aangebrachte luidklok aan de kerkvoogdij. De samenkomst werd geopend door ds. B. Tichelman, als voorzitter van de kerkeraadscommissie voor de jeugddiensten. Hij deed zingen gezang 3 : 1 en 3 en hield een toespraak, waarin hij de geschiedenis van deze klok releveerde en wees op de beteekenis van de kerkklok die de gemeente oproept tot gebed, verootmoediging en het hooren van het Woord, waarin alleen zaligheid is. Ds. A. Offeringa, eveneens Ned. Herv. predikant te Scheveningen, hield vervolgens een toespraak over ps. 77 : 1, deze woorden: Mijn stem is tot God en ik roep, welk Schriftwoord in den rand van de klok is aangebracht. De heer D. den Dulk, voorzitter Jeugdkerkcommissie, droeg vervolgens de klok met een enkel woord aan de kerkvoogdij over. De heer P. Hoogenraad aanvaardde als voorzitter van de kerkvoogdij dit geschenk in dank.

De samenkomst werd opgeluisterd met zang van de Chr. Zangvereeniging Thabor en door orgel- en vioolspel van mej. J. van der Vlies en den heer D. Molhuizen. Na het zingen van ps. 150 : 3 sloot ds. Tichelman de uitstekend geslaagde samenkomst met dankzegging.

Uit Het Vaderland, 3 Juli 1941.

Zondag 6 Juli bestaat de nieuwe badkapel aan den Nieuwen Duinweg te Scheveningen 25 jaar. Zij heeft feitelijk haar ontstaan te danken aan de vereeniging De Protestantsche kapel of Badhuiskerk, welke in 1873 op initiatief van de Scheveningsche predikanten ds J.C. de Vijver en ds J.I. Dermout was opgericht ten einde den protestantschen badgasten, die te Scheveningen logeeren, op de badplaats zelve gelegenheid te geven des Zondags een godsdienstoefening bij te wonen. Deze vereeniging liet in 1874 aan het Gevers Deynootplein een kerkgebouw met kleine torentjes verrijzen, waar geregeld des Zondags godsdienstoefeningen werden gehouden, waarbij ook Duitsche en Engelsche predikanten voorgingen. Het bezoek aan de badkapel beantwoordde echter niet aan de verwachtingen, hetgeen niet naliet zijn invloed te doen gelden op den financieelen toestand. Deze situatie onderging op den duur geen merkbare verandering, ook niet nadat in 1879 een rentelooze leening van f 15.000 eenige verlichting had gebracht. Zoo was het ten slotte voor de vereeniging een uitkomst dat het bestuur van de Ned. Hervormde Kerk te Scheveningen in 1893 bereid bleek het gebouw met al zijn lasten over te nemen. Hierdoor verkreeg dit kerkgenootschap de beschikking over een derde kerkgebouw ter plaatse, hetgeen in verband met de gestadige uitbreiding aan de Noordzijde van Scheveningen geen overbodige luxe was. In 1903 besloot de kerkeraad dan ook de badkapel het geheele jaar door in gebruik te houden, en overeengekomen werd in plaats van het aantal predikanten te Scheveningen met een te vermeerderen elken Zondag een predikant uit een andere gemeente te doen optreden. Negenendertig jaar heeft de oude badkapel dienst gedaan, tot zij in 1913 in verband met de wijziging van het profiel van het Gevers Deynootplein werd afgebroken. Het kerkbestuur kreeg van de gemeente hiervoor een terrein aan de Nieuwe Parklaan in ruil met f 7000. Het duurde evenwel nog tot eind 1914, voor het benoodigde kapitaal voor den bouw van een nieuwe, meer ruimte biedende badkapel was bijeengebracht: de godsdienstoefeningen werden in dien tusschentijd gehouden in het Paviljoen. Inmiddels was de oorlog uitgebroken, hij dreigde een oogenblik de bouwplannen in de war te sturen. De kerkvoogden zetten evenwel door en zoo werd 6 April 1915 de aanbesteding gehouden. De bouw werd gegund voor f 94.357. 21 Juni legde de predikant-kerkvoogd A Hoogenraad, de „burgemeester van Scheveningen", den eersten steen en 6 Juli 1916 werd de kapel in tegenwoordigheid van burgemeester Van Karnebeek en wethouder Jurriaan Kok plechtig ingewijd. De totaalkosten van het bouwwerk met inbegrip van meubilair en centrale verwarming hadden rond f 125.000 bedragen.

De nieuwe badkapel is een ontwerp van architect W.Ch. Kuyper Jr., haar plattegrond heeft als hoofdvorm het Grieksche kruis. De kansel is zoo gesteld, dat alle kerkgangers er een vrij uitzicht op hebben. Ds kerk heeft 950 zitplaatsen.

Uit Reformatorisch Dagblad, 13 juli 2011

De deuren van de Nieuwe Badkapel aan de Nieuwe Parklaan in Scheveningen gaan tijdens de zomermaanden op zaterdagmiddag open van 14 tot 16 uur.

De Nieuwe Badkapel werd gebouwd in 1916 door architect W. Ch. Kuyper en is een van de weinige nog bestaande voorbeelden van protestantse architectuur uit die tijd. Het interieur is voor het grootste gedeelte nog oorspronkelijk. De kerk is een rijksmonument. De oorspronkelijke Badkapel aan het Gevers Deynootplein moest begin 1900 wijken voor een herinrichting van het plein. De diensten waren vooral bestemd voor de vakantievierende badgasten in Scheveningen.De Nieuwe Badkapel werd regelmatig bezocht door koningin Wilhelmina als zij in Scheveningen verbleef. Zoals veel protestantse kerken in Den Haag beschikte ook de Nieuwe Badkapel tot in de jaren zestig over een koninklijke loge. De stoelen hieruit bevinden zich nu in Muzee te Scheveningen.

Orgel

Het orgel (Rijksmonument) is in 1926 gebouwd door de firma v/h P. van Dam (Leeuwarden), die tijdens de bouw failliet ging. Het werk zou zijn voltooid door de orgelbouwer G. van Leeuwen (Leiderdorp). In 1967 elektrificeert de firma J. van der Zwan (Scheveningen) de tractuur en bouwt het instrument om tot een orgel met drie manualen. M.C. Tiggelman (Zaltbommel) restaureert het in 1992 en wijzigt de dispositie.