Sint-Oedenrode, Kerkplein 47 - Martinus

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Martinus
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Meierijstad
Plaats:	Sint-Oedenrode
Adres:	Kerkplein 47
Postcode:	5492AW
Sonneveld-index:	08219
Jaar ingebruikname:	1915
Architect:	Aalst, W. Th. van
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 33651

Geschiedenis

opname JvN 08-08-2002

De Sint Martinuskerk van Sint-Oedenrode staat op de plaats, waar in het begin van de 12e eeuw heer Arnold van Rode een Sint-Odakerk stichtte. De kerk stond binnen de grachten van de grafelijke burcht van Rode. Het was geen parochiekerk. Die stond in de wijk Eerschot, aan Martinus toegewijd. De Odakerk was een soort bedevaartkerk, waar het gebeente van Sint-Oda vereerd werd en waaraan negen kanunniken verbonden waren. Deze geestelijken woonden apart in huizen, verspreid in het dorp en hadden vaak royale inkomsten. Speciaal aan de Markt stonden enkele grote huizen, die door kanunniken werden bewoond. In 1248 heeft Hertog Hendrik III bepaald, dat het pastoraat van de Martinuskerk te Eerschot kwam te vallen onder de deken van het Sint-Odakapittel. Van deze oude Sint-Odakerk is niet veel bekend. Wel weten we, dat ze in tufsteen was opgetrokken in Romaanse stijl. Ook weten we, dat ze aan het eind van de 15e eeuw ingrijpend is verbouwd. Zo werd er in 1498 een nieuw priesterkoor aangebouwd, maar dan in Gotische stijl. Dit "Oud Hoogkoor" bestaat nog en is rijksmonument. Het is bij de bouw van de achtereenvolgende kerken op deze plaats steeds gehandhaafd. Tijdens de 80-jarige oorlog, die in 1568 begon, had het dorp veel te lijden van de doortrekkende legers. Het rampjaar voor Sint-Oedenrode was 1583, toen zowel de parochiekerk van Sint Martinus te Eerschot als de Kapittelkerk van Sint-Oda in de as werden gelegd. Bij die gelegenheid zijn ook bijna alle archieven verloren gegaan, die waren opgeborgen in het raadhuis, dat tegen de Odakerk aangebouwd was. De Sint Odakerk, die de beruchte storm van 9 november 1800 wonderwel had doorstaan, bleek toch niet meer bestand tegen de tand des tijds. Op 16 augustus 1801 stortte de Sint-Odatoren bij stil weer 's nachts geheel in! Men besloot de kerk geheel te slopen en een nieuwe te bouwen. Alleen het Hoogkoor uit 1498 werd gespaard. De nieuwe kerk kwam in 1808 klaar. Men noemde ze niet meer Sint-Odakerk, immers het werd nu een parochiekerk en de patroon van de parochie was Sint-Martinus. Deze Martinuskerk heeft ruim een eeuw dienst gedaan. Ze werd in 1912 gesloopt om plaats te maken voor de huidige Martinuskerk, die in 1915 in gebruik werd genomen. Dat was dus in de Eerste wereldoorlog. Volgens de plannen zou rechts vooraan een hoge toren worden gebouwd. Het is er nooit van gekomen. Vandaar, dat het gebouw een onevenwichtige indruk maakt: een kolossaal gebouw met een kleine toren eraan. Precies andersom als de knoptoren in Eerschot. Daar zien we een klein kerkje tegen een grote toren. De huidige Martinuskerk bezit een monumentaal "Smits"-orgel en diverse mooie beelden uit de vorige kerk. In september 1944 viel een bom op de kerk, waardoor alle gewelven vervangen moesten worden. In 1912 werd vlakbij de kerk eerst een nieuwe R.K. Jongensschool gebouwd om te dienen als noodkerk totdat de nieuwe kerk klaar was. Daarna werden de tussenmuren van de klassen gebouwd en de Sint-Odaschool was klaar (1916).

(Bron:Website van de parochie )

Monumentomschrijving Rijksdienst

Het hoogkoor van de voormalige "kapittelkerk". Driezijdig gesloten koor, van baksteen met natuursteenlagen, blijkens steen in de zuidmuur in 1498 gebouwd, overblijfsel van de middeleeuwse St. Odakerk en als nevenkoor gehandhaafd bij de in 1912 gebouwde neogotische St. Martinuskerk. Inventaris van de St. Martinuskerk: orgel uit omstreeks 1860 door de orgelbouwer Smits uit Reek, 13e eeuwse hardstenen doopvont, kas in barokke vormen; 14e eeuwse hardstenen doopvont, thans als wijwatervat in gebruikt; zandstenen beeldje van de H. Maagd in een stralenkrans, 15e eeuws; houten beeld van Christus op de Koude Steen, 16e eeuw; Kruisbeeld tussen beelden van Maria en Johannes, hout, 16e eeuw; barokke beelden van St. Joris en de Draak en van St. Martinus te paard met de bedelaar; barok eiken beeld van St. Oda; twee 15e eeuwse koperen luchters, zestien en twaalflichts; grafzerken: een uit 1507 ter nagedachtenis van de stichters van de St. Odakerk, gravin Hildeware, een uit 1641 voor pastoor de Pulser, een uit 1726 voor pastoor van Kerckhof. In kruisingtoren klok van anonieme gieter, 47,5 cm. Mechanisch torenuurwerk B. Eijsbouts, 1932, elektrische opwinding.

De R.K. Kerk O.L. Vrouw van de Rozenkrans aan de Hasseltsestraat te Tilburg is in 1998 gesloten. Diverse interieurstukken zoals hoofdaltaar, zijaltaren, preekstoel, biechtstoelen en banken zijn, na een restauratie, verhuisd naar de R.K. St. Martinuskerk van Sint Oedenrode.

MIP omschrijving

Naam monument: R.K. kerk van St. Martinus.
Bouwstijl: Neo-Gotiek
Bouwperiode: 1498
Gevels en materialen: Driezijdig gesloten koor, van baksteen met natuursteenlagen, overblijfsel van de middeleeuwse St. Odakerk en als nevenkoor gehandhaafd bij de in 1912 gebouwde neogotische St. Martinuskerk.
Bijgebouwen: Achter de kerk een in 1865 aangelegd kerkhof met een strikt symmetrische kruisvormige aanleg: een middenas gemarkeerd door een hekmet beelden en een calvarieberg en een dwarsas gemarkeerd door twee beelden op bergjes.
Interieur: Inventaris van de St. Martinuskerk: orgel uit 1839 door de orgelbouwer F.C. Smits uit Reek. Diverse beelden, kroonluchters en grafzerken.
Groen: Op het kerkhof vele oude beuken en coniferen. Als Rijksmonument beschermd een stenen grafkruis uit 1565 en grafzerken uit 1641-43
Bijzonderheden: De neogotische kerk 1912 is ontworpen door W. van Aalst. De geprojecteerde toren rechts van de gevel is echter niet voltooid. In zijn huidige vorm is het een driebeukige kruisbasiliek met veelhoekig gesloten transeptarmen en een klokketorentje links van de zijgevel. Het veelhoekig gesloten koor wordt geflankeerd door twee nevenkoren.
Omschrijving: Het kerkhofhek met twee natuurstenen beelden van treurende figuren. Gemetselde en bepleisterde calvarieberg met cementen kruisgroep en een stenen verrijzenisgroep met vijf levensgrote figuren van de verrezen Christus en soldaten (ca.1909). Deze groep vervaardigd door de fabriek St. Oda van A.Swinkels te Sint-Oedenrode. Bij de calvarieberg enige priestergraven. Baarhuisje onder zadeldak. Meer dan levensgroot beeld van St. Martinus met op de sokkel een relief van de heilige die zijn mantel deelt met de bedelaar. Een gelijksoortig beeld van St. Oda is in 1934 verplaatst naar de achterzijde van een door Granpré Molière ontworpen ronde kerkhofkapel in eenvoudige baksteenvormen. Voor deze kapel nu de eenvoudige grafplaat van de uit St. Oedenrode geboortige Bisschop Bekkers. Verspreid over het kerkhof een reeks graven van notabelen die als monument op de as kerkhofkapel-Martinusbeeld elk een levensgroot beeld van hun patroonheilige lieten plaatsen. Het zijn beelden van Lambertus, Cornelius, Wilhelmus, Maria en Anna, Cecilia, Elisabeth.