Brontekst bekijken van Heerlen, Pancratiusplein 45 - Pancratius

[[Categorie:Object]]
[[Categorie:MetKaart]]
[[Categorie:Rijksmonument]]
[[Categorie:RK]]
[[Categorie:Heerlen]]
[[Categorie:Gemeente Heerlen]]
[[Categorie:Provincie Limburg]]


{{#display_map:6411JZ Pancratiusplein 45 Heerlen, Netherlands|type=hybrid}}

{| 
! colspan="2" style="background-color:#517398; color:white;" | Algemene gegevens
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Naam kerk:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Pancratius
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Genootschap:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rooms Katholieke Kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Provincie:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Limburg
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Gemeente:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Heerlen
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Plaats:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Heerlen
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Adres:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Pancratiusplein 45
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Postcode:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 6411JZ
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Inventarisatienummer:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | 12881
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Jaar ingebruikname:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | 12e
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Architect:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Cuypers, J.Th.J. (uitbreiding)
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | Huidige bestemming:
| style="text-align:top; background-color:Lightgrey; width:200px;" | kerk
|-valign="top"
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Monument status:
| style="text-align:top; background-color:#DCEAEA; width:200px;" | Rijksmonument {{Rijksmonument|21228}}
|}

==Geschiedenis==

Oorspronkelijk romaanse kerk met toren. Uitbreiding met neoromaanse koorpartij met transept en kruisingstoren door J.Th.J. Cuypers, 1901-1903. Door oorlogshandelingen beschadigd 1944. Hersteld o.l.v. F. Peutz.

Neoromaanse ramen in koor en transept. Kleurrijke moderne ramen in schip en crypte. 

De oudste stenen kerk werd in de 12e eeuw gebouwd in het midden van het middeleeuwse, versterkte dorp (Latijn: 'Castrum', 'Oppidum') Herle. Rond 1050 was op deze plek al sprake van een Andreaskapel. Opdrachtgevers waren de toenmalige heren van Heerlen, het Rijnlandse gravengeslacht Van Are-Hochstaden. Zij beschouwden het als hun eigen kerk en wezen St. Pancratius, die toen vereerd werd als 'ridderheilige', als patroon aan. Het oudste gedeelte bestaat uit een overwelfd schip met zijbeuken en zware pijlers. Een aantal stijlkenmerken zijn Romaans. Rond 1390 werd naast de kerk door de hertogen van Brabant een weerbare donjontoren gebouwd. De verdedigingstoren werd later omgebouwd tot kerktoren en maakten de kerk en de toren tot één geheel. Belangrijke uitbreidingen vonden plaats 1905 en 1915.

==Monumentomschrijving Rijksdienst==
St. Pancratiuskerk, met driebeukig Romaans schip, grotendeels 14de eeuwse toren en koor en dwarspand uit 1901-1903. Klokkenstoel met gelui bestaande uit twee klokken van Gaulard en Zoon, resp. uit 1848, diam. 102 cm en uit 1827, diam. 93 cm, een klok van C.W. Voigt, 1743, diam. 123 cm, en vier klokken van onbekende gieters, diam. resp. 74 cm, 56 cm, 48 cm en 44 cm.

==Orgel==
Het orgel is gebouwd door firma G.S. Stahlhuth in 1908. In 1951 is het orgel volledig verbouwd door firma L. Verschueren. Sinds 2010 heeft het orgel ook een Setzer-systeem.

== In de media ==
* Uit ''Veritas'', 7 Maart 1945.
Het jaar 1945 zette voor de hoofdparochieele kerk van Heerlen wel heel ongelukkig in: vrijwel op slag van twaalven sloeg een bom tegen den linkerzijbeuk van het mooie, oude kerkgebouw en verwoestte er veel: antiek meubilair, schilderijen, kostbare glas-in-lood-ramen enz. Een later onderzoek stelde vast, dat ontwrichte muurdeelen, ontzette en gescheurde gewelven gevaar voor bezoekers konden opleveren, en de kerk werd tijdelijk buiten gebruik gesteld. De Katholieken moesten de H.H. Missen in andere kerken, kloosterkapellen enz. bijwonen. Intusschen werd het herstelwerk, dank zij de stuwende actie van den HoogEerw. Heer Deken Nicolaye, energiek aangepakt. De — voorloopige — restauratie van de gewelven, met hun zeer mooie beschilderingen van Charles Eyck, moest met groote nauwgezetheid en liefdevolle zorg geschieden. Dat is gebeurd, en de resultaten waren bevredigend. De gekleurde vensterramen zullen, behalve enkele op het priesterkoor die bewaard konden blijven, voorloopig niet kunnen vervangen worden, maar er zijn glas-in-lood vensters van mat-getint glas voor in de plaats gekomen. Het is nu veel lichter in de kerk; voor sommigen zal dat een aangename gewaarwording zijn; anderen zullen de tinten van het rood en blauw en groen der gekleurde ramen noode missen.

Maar later zal de St. Pancratlus weer een stemmig, sfeerrijk interieur terugkrijgen, later als de oorlog voorbij is, het materiaal weer beschikbaar en het vervoer vlotter zal zijn. Deze week hoopt men de laatste ramen nog te kunnen plaatsen, en dan zal het mogelijk zijn a.s. Zondag weer, na een onderbreking van 2 1/2 maand, de H.H. Diensten in de voorloopig herstelde, oude en vertrouwde St. Pancratius-kerk te hervatten. De Katholieke Heerlenaren zullen dit bericht met genoegen hooren.

* Uit ''Reformatorisch Dagblad'', 7 juli 2009.

De rooms-katholieke Pancratiuskerk in Heerlen is sinds vorige week gesloten in verband met een renovatie. Deze duurt naar verwachting een half jaar. Tot die tijd wordt een groot deel van de diensten gehouden in het kerkgebouw van de protestantse gemeente aan het Tempsplein.

Tot september vieren rooms-katholieken en protestanten tevens met diverse oecumenische activiteiten dat het christendom duizend jaar geleden vaste voet aan de grond kreeg in Heerlen. Zo zijn er concerten, een nachtelijke voettocht naar Maastricht en lezingen over Calvijn of de psalmen.

De herdenkingsperiode begon op 25 september vorig jaar met de viering van het 75-jarig bestaan protestantse kerk aan het Tempsplein en eindigt op 25 september dit jaar met de viering van 450 jaar bisdom Roermond in het dekenaat Heerlen. Al in de periode van 1649 tot 1838 maakten beide kerkgenootschappen van één kerk gebruik, meldt de kerk. Dit zogenoemde simultaneum in de Pancratiuskerk leidde tot kleinere en grotere ruzies over het gebruik van het gebouw. „Soms gingen de pastoor en de dominee zelfs met elkaar op de vuist en moest de veldwachter eraan te pas komen om de vrede te herstellen. Waarna er steevast een brief op poten werd geschreven door de dominee aan 
de Hoogmogende heren van de Staten Generaal over de „paapsche stoutigheden”, aldus de kerk.” Pas vanaf de jaren 1970 ontstond de huidige samenwerking.

==Externe links==
* {{Klim|910}}
* {{Wikimedia|Pancratiuskerk,_Heerlen}}
* {{Wikimedia|Interior_of_Sint-Pancratiuskerk_(Heerlen)}} (Interieur)
* {{Wikimedia|Sculptures_in_Sint-Pancratiuskerk_(Heerlen)}} (Beelden)
* {{Wikimedia|Stained_glass_windows_in_Sint-Pancratiuskerk_(Heerlen)}} (Glas-in-lood ramen)
* [https://www.kerkramenindemijnstreek.nl/kerken/heerlen-centrum-pancratiuskerk De glas-in-loodramen in de Pancratiuskerk]

== Afbeeldingen ==
====Exterieur====
<Gallery>
Afbeelding:Heerlenpancratius.jpg
Afbeelding:Heerlen RK Pancratiuskerk.jpg|kopie ansichtkaart
Bestand:Heerlen H. Pancratius 021.jpg
Bestand:Heerlen, Pancratiusplein 45 - Pancratius-2016-AntonvD-001.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Heerlen, Pancratiusplein 45 - Pancratius-2016-AntonvD-002.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Heerlen, Pancratiusplein 45 - Pancratius-2016-AntonvD-003.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Heerlen, Pancratiusplein 45 - Pancratius-2016-AntonvD-004.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Afbeelding: 12983.002.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
Afbeelding: 12983.003.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
Afbeelding: 12983.004.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
Afbeelding: 12983.007.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
Afbeelding: 12983.008.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
Afbeelding: 12983.009.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
Afbeelding: 12983.011.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
Afbeelding: 12983.012.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
Afbeelding: 12983.013.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
</gallery>

====Interieur====
<gallery>
Bestand:Heerlen H. Pancratius 003.jpg
Bestand:Heerlen H. Pancratius 005.jpg
Bestand:Heerlen H. Pancratius 008.jpg
Bestand:Heerlen H. Pancratius 013.jpg
Bestand:Heerlen H. Pancratius 015.jpg 
Bestand:Heerlen H. Pancratius 016.jpg
Bestand:Heerlen H. Pancratius 020.jpg
Afbeelding:Heerlen H Pancratius Verschueren 1951.jpg
Afbeelding:Heerlen Pancratiuskerk Verschueren 1951.jpg
Bestand:Heerlen, Pancratiusplein 45 - Pancratius-2016-AntonvD-005.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Heerlen, Pancratiusplein 45 - Pancratius-2016-AntonvD-006.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Bestand:Heerlen, Pancratiusplein 45 - Pancratius-2016-AntonvD-007.jpg|Foto:Anton van Daal (2016)
Afbeelding: 12983.022.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
Afbeelding: 12983.023.JPG | foto M.J. de Rijk, Badhoevedorp, opname 29-10-2016
</gallery>