Groenlo, Mattelierstraat 5 - Oude Calixtuskerk

Bezig met het laden van de kaart...

{"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"70%","height":"450px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":false,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"","imageLayers":[],"locations":[{"text":"","title":"","link":"","lat":52.04236,"lon":6.61798,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Algemene gegevens
Naam kerk:	Oude Calixtuskerk
Genootschap:	PKN Ned. Hervormd
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	Oost Gelre
Plaats:	Groenlo
Adres:	Mattelierstraat 5
Postcode:	7141BP
Sonneveld-index:	11525
Jaar ingebruikname:	15e
Architect:
Huidige bestemming:	Multifunctioneel centrum
Monument status:	Rijksmonument 18164

Geschiedenis

Historische kerk met toren.

Een laat-gotische pseudo-basiliek, waarvan de toren, daterend uit 1371 het oudste deel is. Het schip is uit de eerste helft van de 16e eeuw. Door ruimtegebrek werd de toren ingebouwd. Doopvont en grafzerken van Bentheimersteen. Zware oorlogsschade in 1945. Gerestaureerd 1946-1953, toren 1953-1954. De torenspits is bij de restauratie gewijzigd. Intern verbouwd in 2007.

opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Ned. Herv. Kerk (St. Calixtus). Grote, laatgotische kerk met pseudo-basilicaal schip van zes traveeën en eenbeukig koor van twee rechte vakken met driezijdige sluiting. Zware westelijke toren met houten spits uit XIX b. Toren XIV B, schip XV, koor en noordelijke zijkapel XV B. De geheel door kruisribgewelven overkluisde kerk heeft in het schip ronde, Baumbergerstenen zuilen, gebeeldhouwde sluit- en kraagstenen en venstertraceringen, die vrijwel alle hun oorspronkelijke tekening hebben. Inventaris: fragmenten van het laatgotische koorgestoelte, romaanse doopvont van Bentheimersteen, eiken preekstoel (XIX a), muurschilderingen, voorstellend drie apostelen op de noordwand van het koor (XV B). Twee koperen kronen (XVIII) en verscheidene zerken (XVI en later). Curieus schilderij, dat de herinnering levendig houdt aan de geboorte van de Grolse vierling (1648). Tegen de noordzijkapel van het koor grafmonument met gietijzeren obelisk (1835). Klokkenstoel met klok van Gebr. Edelbrock, 1837, diam. 110,8 cm. Zonnewijzer hoog aan de steunbeer, rechts naast de zuid-ingang van de kerk. De zonnewijzer is in 1979 herplaatst.

Herbestemming

Vanaf de jaren 1990 is de Oude Calixtus in Groenlo aangepast voor multifunctioneel gebruik. Dat was een gevolg van de conclusie dat onderhoud niet langer te bekostigen was vanuit de religieuze functie. De kerk heeft nu een functie als toeristische trekpleister en het schip van de kerk is te huren voor bijeenkomsten. Met de herinrichting is een duurzame oplossing voor deze middeleeuwse kerk bereikt.

• (Bron:Kennisbank Herbestemming)

Uit een post op LinkedIn van augustus 2023 door aanstaand directeur Daphne Maas blijkt dat hier een Museum van de Tachtigjarige Oorlog zal worden gehuisvest. Het projectteam is druk bezig met de inhoudelijke voorbereiding.

Orgels

Hoofdorgel

Flentrop leverde in 1951/1952 een nieuw orgel met mechanische sleepladen voor de Hervormde Calixtuskerk in Groenlo. Architect Jan Jans ontwierp het front en organist Johan Légène was adviseur bij het muzikale gedeelte. Het oude orgel van de kerk, een instrument van Ambrost uit 1838, was zwaar beschadigd geraakt bij een bominslag op 24 februari 1945. Er zijn ongeveer dertig houten pijpen uit dit orgel opgenomen in het nieuwe instrument. In 1966 werd de kerk gerestaureerd en moest het orgel worden gedemonteerd. Bij de herplaatsing is het geheel gereviseerd. In 2003 werden plannen gemaakt het orgel te vervangen door een ander instrument, bij voorkeur een tweedehands negentiende-eeuws orgel. Op advies van Jan Jongepier en Peter van Dijk zijn deze plannen voorlopig in de ijskast gezet. Het Flentrop-orgel verkeert nog geheel in de originele staat en is een bijzonder instrument, dat niet verloren mag gaan.

* (Bron:Orgeldatabase)

Koororgel

In 1959 bouwde de firma Ahrend & Brunzema een klein orgel voor de Hervormde Kerk, later Emmaüskerk genoemd, in Rutten. Het orgel is een positief zonder pedaal. Het werd begin 1960 in gebruik genomen. In 2007 is het verkocht om als koororgel te worden geplaatst in de Oude Calixtuskerk te Groenlo. De luiken zijn in Groenlo niet geplaatst.

• (Bron:Orgeldatabase)

Korte geschiedenis

• 1277 Groenlo (of Grol) krijgt uitgebreide stadsrechten.
• 1371 Oudst bekende gegevens over de bouw van de toren.
• 1470 Bouw laatgotische koor, kerk krijgt huidige vorm.
• 1627 Prins Frederik Hendrik verovert Grol definitief op de Spanjaarden.
• 1672 Het rampjaar. Groenlo wordt door Bernard van Galen, bisschop van Münster (Bommen Berend) veroverd. De kerk wordt zwaar beschadigd.
• 1674 De bisschop moet de veroverde gebieden teruggeven. De kerk komt voorgoed in handen van de protestanten.
• 1798 De toren wordt uit militair-strategische redenen eigendom van de burgerlijke Gemeente Groenlo.
• 1836 Blikseminslag in de toren. Deze brandt geheel uit, de kerk tevens zwaar beschadigd. Het 17e eeuwse orgel wordt geheel vernield. De spits wordt herbouwd in de huidige vorm.
• 1945 De kerk getroffen door een vliegtuigbom. Een gedeelte van de gewelven van de zuidbeuk stort in en het orgel uit 1838 wordt beschadigd.
• 1950 Grote restauratie van de kerk. Er wordt een nieuw orgel (Flentrop) geplaatst.
• 1953 De Gemeente Groenlo restaureert de toren en maakt een open lantaarn in de spits t.b.v. een carillon.
• 1956 Een Klokkencomité schenkt een carillon van 18 klokken aan de Gemeente Groenlo.
• 1963 Door slecht materiaalgebruik wederom restauratiewerk aan de kerk en toren. Alle polychromeerwerk dat nog onder het witte stucwerk zit wordt weggekapt voor een nieuwe harde pleisterlaag van perlite.
• 1977 In verband met het 700-jarig bestaan van de stad Groenlo wordt het carillon uitgebreid tot 37 klokken.
• 1978 De kerk (behoudens de toren) wordt overgedragen aan de Stichting Oude Gelderse Kerken.
• 1999 De Gemeente Groenlo moet door constructief verval van de toren noodgedwongen snel een grote restauratie voorbereiden
• 2000 De restauratie van de toren wordt uitgevoerd en een nieuw Klokkencomité zorgt voor een uitbreiding van de beiaard met 10 klokken tot 47.
• 2003 Er vindt een bouw- en kleurhistorisch onderzoek plaats.
• 2006/2007 Restauratie en voorbereiding herbestemming. Heropening december 2007.
• 2008 Multimediale presentatie over de Slag om Grolle; "Mijn schilt ende betrouwen" wordt aangelegd.

Op 1 januari 2005 zijn de burgerlijke gemeenten Groenlo en Lichtenvoorde opgeheven en is de nieuwe gemeente Oost-Gelre gevormd. Om de herinnering aan het oude Groenloo toch te behouden heeft de voormalige gemeente Groenlo tussen vier muren in de westwand van de Calixtuskerk een glas-in-lood raam doen plaatsen. Het raam geeft fragmenten uit de geschiedenis van Groenlo weer. (57-07)

De Calixtuskerk is eigendom van de Stichting oude Gelderse Kerken. De kerk is in opdracht van deze stichting gerestaureerd. Er zijn vijf nieuwe glas-in-lood ramen aangebracht. Met de onthulling op 7 december 2007 van deze ramen wordt de restauratie officieel afgerond. De kerk krijgt een multiculturele bestemming. (59-08)

In de media

Uit Arnhemsche Courant, 20 Februari 1836.

GROENLO, den 12den Februarij. Heden namiddag omstreeks 3 ure sloeg de bliksem in de spits van den stadstoren, waardoor dezelve spoedig in brand geraakte en de vlammen zich met zulk eene hevigheid verspreidden, dat binnen den lijd van 12 uren de toren geheel af- en uitgebrand was, drie schoone klokken vernield, en de kerk met het onlangs vernieuwde orgel eene nog onberekenbare schade geleden hebben.

Zonder de buitengewoon spoedig aangevoerde hulp, met de brandspuiten der gemeenten Aalten, Borculo, Eijbergen, Lichtenvoorde, Ruurlo en Winterswijk, alsmede van die der op Pruissisch grondgebied gelegene stad Vreden, even als vele der overige door den heer Burgemeester in persoon aangevoerd en bestuurd, zoude niet alleen onze kerk geheel, maar ook, naar alle menschelijke berekeningen, het zuidergedeeile onzer stad eene prooi der vlammen zijn geworden.

Externe links

• Uitgebreide beschrijving op Kennisbank Herbestemming
• Website over de kerk
• De kerk op Oude Gelderse Kerken
• De kerk op Wikipedia
• Nog meer afbeeldingen op Wikimedia
• Wikidata Q1311621

Afbeeldingen

Exterieur

• 

  Bron:RCE (1955)

• 

  Foto uit NCRV Kerkepadgids 1985.

• 

  ansichtkaart

• 

  ansichtkaart

• 

  ansichtkaart

• 
• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 12-08-2009 foto. André van Dijk. Veenendaal. Kerkenverzamelaar.

• 

  opname 28-03-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.

• 

  opname 28-03-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.

• 
• 
• 

Interieur

• 

  Ansichtkaart - WG

• 

  ansichtkaart

• 

  ansichtkaart

• 

  Flentrop orgel (1951)

• 

  opname 28-03-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.

• 

  opname 28-03-2009 foto. Edward Ippel. Hoorn.

• 
• 

  Gedenkbord

• 
• 

  Koororgel(1960) Ahrend & Brunzema

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•