Naarden, Marktstraat 13 - Grote of Sint Vituskerk

Algemene gegevens
Genootschap :	PKN Ned Hervormd
Gemeente :	Naarden
Plaats :	Naarden
Adres :	St. Annastraat 5
Provincie :	Noord-Holland
Jaar ingebruikname :	14 e
Huidige bestemming:	kerk
Naam kerk :	Grote of St. Vituskerk
Architect :
Monument-status:	Rijksmonument
Inventarisatienummer:	05907

Geschiedenis

Laatgotische kruisbasiliek, bestaande uit een forse steunbeerloze toren, een driebeukig schip, een transept met armen lager dan het schip en een koor met omgang. Het gebouw kreeg zijn huidige vorm door een in 1455 begonnen vergroting van een 14de-eeuwse eenbeukige kruiskerk. Inwendig in zijbeuken en kooromgang stenen kruisribgewelven, in de middenbeuk houten tongewelven met een belangwekkende beschildering van typologisch opgezette voorstellingen uit het Oude en Nieuwe Testament, vermoedelijk het werk van Jacob Cornelisz van Oostzanen en zijn school. Voor ds. Pieter Oussoren vormden deze een inspiratiebron bij het werk aan zijn bijbelvertaling, de zgn. "Naardense bijbel". Koorhek uit 1531 met renaissance snijwerk, waarin hier en daar nog gotische elementen. In het koor laatgotische houten preekstoel, in het schip 17de-eeuwse preekstoel en verder meubilair uit dezelfde periode.

ook Vituskerk

Uit Reformatorisch Dagblad, 31 oktober 2006

De Stichting Grote Kerk Naarden doet in november een nieuwe poging de Rijksdienst voor de Monumentenzorg ervan te overtuigen dat er nieuwe voorzetbeglazing moet komen voor de glas-in-loodramen van de kerk. Eerder werd een verzoek met deze strekking afgewezen.

Door de jaren heen zijn de huidige voorzetramen die op het glas in lood werden bevestigd, gaan werken en vervuild geraakt. De stichting wil ze vervangen, maar nieuwe voorzetramen staat de rijksdienst niet meer toe. Voorzetramen zouden het beeld van de monumentale kerk aantasten.

„Daar zijn we absoluut niet gelukkig mee”, zegt Pieter Barbas van de stichting. „Afgezien nog van de stijging van de energiekosten die het achterwege laten van voorzetramen met zich mee zou brengen, wordt het kouder en vochtiger in de kerk. Dit kan de schilderingen en orgels aantasten. Ook krijgen we meer geluidsoverlast. Daarnaast vinden we het vreemd dat de Grote Kerk in Schiedam en de Pieterskerk in Leiden, beide rijksmonument, wel voorzetbeglazing voor hun glas in lood mochten plaatsen. Waarom zij wel, en wij niet? Die vraag gaan we zeker stellen.”

Orgels

Hoofdorgel.

Het hoofdorgel is in 1862 gebouwd door C.G.F. Witte (firma J. Bätz & Co.) te Utrecht. In 1925 restaureert de firma J. de Koff & Zoon (Utrecht) het. De firma Flentrop Orgelbouw (Zaandam) restaureert het orgel in 1977-79 na de grote restauratie van de kerk.

Dispositie

Hoofdwerk (manuaal 2): Prestant 16' - Prestant 8' - Bourdon 8' - Gemshoorn 8' - Roerquint 6' - Octaaf 4' - Openfluit 4' - Quint 3' - Octaaf 2' - Cornet 8' 5 sterk discant - Mixtuur 2' 3-5 sterk - Trompet 16' - Trompet 8'.
Rugwerk (manuaal 1): Prestant 16' discant - Bourdon 16' bas - Prestant 8' - Roerfluit 8' - Fluit travers 8' (C-H in Roerfluit) - Octaaf 4' - Roerfluit 4' - Nazard 3' - Woudfluit 2' - Cornet 8' 5 sterk discant - Mixtuur 1⅓' 2-4 sterk - Fagot 16' - Trompet 8'.
Bovenwerk (manuaal 3): Prestant 8' - Holfluit 8' - Fluit angelica 8' - Viola 8' - Salicet 4' - Roerfluit 4' - Gemshoorn 2' - Echo Trompet 8' - Clarinet 8' (doorslaand).
Pedaal: Prestant 16' - Violon 16' - Subbas 16' (open) - Octaaf 8' - Violon 8' - Roerquint 6' - Octaaf 4' - Bazuin 16' - Trombone 8' - Cornet 4'.
Koppelingen: Hoofdwerk aan Pedaal - Rugwerk aan Hoofdwerk - Bovenwerk aan Hoofdwerk.
Ventiel - Calcant.

Mechanische sleepladen. Manuaalomvang: C-f3. Pedaalomvang: C-e1. Toonhoogte: a1 = 439 Hz. Winddruk: 90 mm. WK. (Hoofdwerk, Bovenwerk), 84 mm. WK. (Rugwerk), 102 mm. WK. (pedaal).

Koororgel.

Het koororgel is in 1937 gebouwd door de firma H.W. Flentrop (Zaandam) en de firma Joh. Klais (Bonn) voor de Wereldtentoonstelling in Parijs. Frontontwerp van architect F.A. Eschauzier. In 1938 stelt Flentrop het in Naarden op. In 1998 restaureert de firma Flentrop Orgelbouw het instrument.

Dispositie

Manuaal 1: Praestant 8' - Roerfluit 8' - Praestant 4' - Mixtuur 4 sterk - Schalmei 8'.
Manuaal 2: Quintadeen 8' - Openfluit 4' - Praestant 2' - Scherp 3-4 sterk.
Pedaal: Subbas 16' - Praestant 8' (transm.) - Gedekt 8' (unit) - Octaaf 4' (unit) - Flageolet 2' (unit).
Koppelingen: manuaal 1 aan pedaal - manuaal 2 aan pedaal - manuaal 2 aan manuaal 1.
Speelhulpen: twee vrije combinaties - Tutti.

Elektro-pneumatische kegelladen. Manuaalomvang: C-g3. Pedaalomvang: C-f1.

Kabinetorgel.

Het kabinetorgel is in 1784 gemaakt door J.S. Strümphler (Amsterdam). In 1949 plaatst D.A. Flentrop (Zaandam) het in Naarden. De firma Flentrop Orgelbouw restaureert het in 2003.

Dispositie

Manuaal: Holpijp 8' - Violon 8' discant - Prestant 4' - Fluyt 4' bas/discant - Quint 3' bas - Octaaf 2' - Nachthoorn 2' bas - Sexquialter 2⅔' 2 sterk discant - Tremulant.

Geen pedaal. Omvang: C-d3. Winddruk: 55 mm. WK.