Tilburg, Lange Nieuwstraat 191 - Kapel Clarissenklooster

Algemene gegevens
Genootschap :	Rooms Katholiek
Gemeente :	Tilburg
Plaats :	Tilburg
Adres :	Lange Nieuwstraat 191
Provincie :	Noord-Brabant
Jaar ingebruikname :	1890
Huidige bestemming:	kerk
Naam kerk :
Architect :	A.G. de Beer
Monument-status:	Rijksmonument
Inventarisatienummer:	08379

Geschiedenis

Kapel Clarissenklooster. Het KLOOSTER uit 1890 in Neo-Gotische stijl naar ontwerp van architect A.G. de Beer is gebouwd voor de clarissen.

Omschrijving

op de binnenhof. In het genoemde portaal bevindt zich een tourniquet, een cilindrische houten draaikast onder de trap. Deze kast diende voor het overbrengen van het voedsel naar de slotzusters en het laten zegenen van baby's door de laatsten. In de ruimte hiernaast bevindt zich een waskeuken met oude gootsteen, pomp, koperen kraan en een gemetselde tobbe voor het koken van de was. In het gedeelte van de slotzusters bevinden zich onder meer de volgende monumentale elementen bij de rechterbuitenmuur. De vroegere kamer van de moeder-overste heeft behalve het genoemde bureau en een kastenwand een brandkast van tafelmodel van de N.V. van Blerk uit Tilburg. Achter een getoogde ijzeren deur bevindt zich een ruimte die als brandvrije kolenopslag in gebruik was. Het plafond bestaat uit troggewelfjes op stalen profielbalkjes. Hierbij een bijkeuken met hardstenen goot en koperen kraan met pompzwengel.

Grenzend aan de tuinzijde is er een grote keuken met daarnaast de refter, beide voorzien van kastenwanden. Wanneer de refter verlaten wordt, komt men langs een in de binnengang uitgespaarde rechthoekige nis waarin een Mariabeeld staat. Op de verdieping had de rector grenzend aan de kapel een kamer-en-suite met eigen toilet. Deze ruimte, wit betegeld en met ronde hoekwastafel, heeft een witte closetpot merk "Rotterdam" en houten w.c. bril. Op de etage zijn de gangen in het midden geplaatst, met aan weerskanten vele cellen van de kloosterzusters, met vurenhouten deuren en zesruits vuren bovenlicht. In een enkele kamer staat nog een oorspronkelijk vurenhouten bed met een nachtkastje.

De zolder heeft een hechte grenenhouten kapconstructie. Grenzend aan de kapel, aan de straatzijde, bevindt zich een ruimte waar de zieken lagen, en door een raam de mis bij konden wonen. De gevelwand is aan de zijde van de Lange Nieuwstraat afgeschermd door een hoge bakstenen muur onder ezelsrug met van hardstenen driehoeksbekroningen voorziene steunberen. Waar de muur schuin de hoek omgaat rechts een nisje met Mariabeeldje.

Waardering

Het voormalige klooster is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorisch belang als voorbeeld van een geestelijke ontwikkeling, namelijk de stichting van nieuwe vestigingen van oude orden in stedelijke kernen; het is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van het klooster in de late negentiende eeuw. Het pand is van architectuurhistorisch belang vanwege de uiterst sobere stijl en detaillering, karakteristiek voor de clarissen en tevens vanwege de plaats in het oeuvre van de architect. Het gebouw is waardevol vanwege de samenhang tussen exterieur en interieur. Het pand heeft bijzondere betekenis vanwege de situering, verbonden met de ontwikkeling van de stad. Het gebouw is waardevol vanwege de uitzonderlijke gaafheid van in- en exterieur.

Dubbelkapel

DUBBELKAPEL uit 1890 in Neo-Gotische stijl naar ontwerp van architect A.G. de Beer is gebouwd voor de clarissen. Het gebouw heeft een representatief deel als openbare kloosterkapel en een sobere kapel voor de zusters.

Omschrijving

De vier traveeën tellende openbare kapel aan de straatzijde heeft een kruisvormige plattegrond met geveltoren en een koor met driezijdige sluiting. De erachter gelegen, tegen de koorsluiting aangebouwde, zusterkapel van drie traveeën heeft een rechthoekige plattegrond. De gevels zijn opgetrokken uit machinale baksteen en de zadeldaken zijn belegd met leien in Maasdekking. De toren van de kapel bestaat uit vier geledingen en bezit een ingesnoerde achtzijdige spits met kruis en weerhaan. De steunberen zijn overhoeks gemetseld en voorzien van hardstenen afzaten. In de eerste geleding bevinden zich de dubbele deuren onder spitsboog met natuurstenen vijfpas met glas-in-lood. Hier boven een hoog spitsboogvenster met bakstenen spitsboogtracering, vervolgens drie door de dorpel gekoppelde spitsboograampjes. Tenslotte volgen de spitsboogvormige galmgaten in een spitsboogvormige spaarboog omrand door siermetselwerk. Tegen de toren staat een kwartronde traptoren aangebouwd, voorzien van spleetvensters en een tentdak met piron. De hoeken van de kapel en het transept hebben tweedelige overhoekse steunberen. Spitsboogramen met tracering verlichten de ruimte. De muren en de gewelven zijn gestuct. Het eenbeukige schip en het transept zijn voorzien van geprofileerde kruisribben met ronde sluitsteen, aanzettend op een console met bladmotief. De zusterkapel heeft drie getoogde, hoog in de gevel van de buitenmuur geplaatste ramen. Entree is mogelijk via een deur in de gang, een aangrenzende ruimte achter en via een deur die via een hal leidt naar de parochiekapel. Deze dubbele deur heeft sierroeden in de bovenpanelen en wagenschotverdeling in het halfronde bovenlicht. Langs de wanden met een houten lambrizering staan koorbanken met misericordes opgesteld. De wanden en het plafond met getoogde orm zijn gestuct. In de achterwand is links een halfronde nis uitgespaard waar het eenvoudige Neogotische altaar met het: "I.H.S." teken staat. Deze ruimte komt overeen met de altaarruimte aan de zijde van de parochiekapel.

Waardering

De voormalige dubbelkapel is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorisch belang als voorbeeld van een geestelijke ontwikkeling, namelijk de stichting van nieuwe vestigingen van oude orden in stedelijke kernen, het is tevens van belang als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de dubbelkapel in de late negentiende eeuw. Het pand is van architectuurhistorisch belang vanwege de uiterst sobere stijl en detaillering, karakteristiek voor de clarissen en tevens vanwege de plaats in het oeuvre van de architect. Het gebouw is waardevol vanwege de samenhang tussen exterieur en interieur. Het pand heeft bijzondere betekenis vanwege de situering, verbonden met de ontwikkeling van de stad. Het gebouw is waardevol vanwege de uitzonderlijke gaafheid van in- en exterieur.