Sprang-Capelle, Heistraat 4 - De Brug

Algemene gegevens
Naam object:
Genootschap:
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Waalwijk
Plaats:	Sprang-Capelle
Adres:	Heistraat 4
Postcode:
Sonneveld-index:	08252
Jaar ingebruikname:
Architect:	Huub Branderhorst (uitbreiding)
Huidige bestemming:	protestantse kerk (gereformeerd)
Monument status:	rijksmonument 521864

Geschiedenis

Gereformeerde Kerk 'De Brug' (PKN) (1884 + 1998); jk 19-03-2009

Gereformeerde Kerk 'De Brug'. Plattegrond; get. jk

In 1835, vlak na de Afscheiding in 1834, ontstonden in Sprang en Vrijhoeve twee Christelijke Gereformeerde Kerken. Na verloop van tijd gingen deze samen. Na de doleantie in 1886 ontstonden er weer twee kerken die zich na 1892 voortzette als Gereformeerde kerk. Ze bleven allebei ruim een eeuw zelfstandig, hoewel ze een enkele keer een predikant deelden. In 1982 zijn de twee kerken samen gaan werken.

Eind jaren 1990 is het kerkgebouw van Sprang verkocht. De kerk van Vrijhoeve vergroot en gerestaureerd en van binnen geheel vernieuwd. In 1998 werd de vernieuwde kerk in gebruik genomen.

(Bron: profielschets van de kerk)

In april 2013 is gestart met een renovatie van het historische deel.

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Inleiding

De GEREFORMEERDE KERK werd gebouwd in neogotische stijl met neoclassicistische elementen in 1884-1886. Rond 1960 werd de kerk uitgebreid met éénlaagse aanbouwen aan de achterzijde; deze vallen buiten de van rijkswege geldende bescherming. Gelijktijdig met de uitbreidingen werd toen tevens het interieur van de kerk vereenvoudigd.

Omschrijving

De markant gelegen eenbeukige zaalkerk is direct aan de straat gesitueerd, heeft een rechthoekige plattegrond en telt vier traveeën. Op het zadeldak, waarvan de nokas haaks staat op de straat, liggen zwarte kruispannen. De gevels zijn opgetrokken uit rode handvorm baksteen, verstevigd met steunberen met afzaat. De topgevels worden afgedekt door een gepleisterde ezelsruglijst. De voorgevel heeft een gepleisterde plint en wordt verticaal geleed door pilasters op de hoeken en naast de centrale ingang. Aan weerszijden hiervan een spitsboogvenster met gietijzeren tracering van twee spitsbogen met ruitvormige decoratie en een rozet. Zowel deze als de andere ramen hebben baksteen dorpels. Boven de geverniste vleugeldeur met latei en spitsboog ter ontlasting bevindt zich een hardstenen gevelsteen met de tekst: "Eben-Haezer 2 mei 1884". Hierboven een driedelige spitsboognis en een rondraam met gietijzeren rozet. De risaliet wordt bekroond door een gepleisterde kroonlijst met driehoekig fronton. Achter dit fronton bevindt zich op een vierkante basis een achtzijdige open klokketoren. Het spitse dak hiervan is gedekt met leien in maasdekking en wordt bekroond door een windvaan met siersmeedwerk. De zijden worden verder afgesloten door een klimmend gemetseld fries op gepleisterde druppelvormen.

De zijgevels hebben spitsboogramen met gietijzeren tracering zoals in de voorgevel, en een tandlijst onder de goot. De laatste steunbeer ter rechterzijde is verbreed met machinale baksteen. De achtergevel bezit in de nok een rond venster met rozet zoals aan de voorzijde. Het muurwerk is versterkt met rechte muurankers, op de topgevel een smeedijzeren ornament.

Het interieur heeft na het tochtportaal waarin een houten trap is opgenomen voor de koortribune, een ongedeelde ruimte met wit gepleisterde wanden. De rozetten van de spitsboogramen kunnen van binnenuit als tuimelraam open gezet worden. De zoldering bestaat uit een houten tongewelf met trekstangen. Deze trekstangen zijn aan de zijden en in het midden voorzien van geprofileerde knoppen. Er zijn twee ronde openingen met sluitringen in de kap uitgespaard. Hierin is langs de zijden een meanderrand aangebracht en in het midden een gesneden houten rozet.

Boven het tochtportaal bevindt zich de koortribune. De balustrade bestaat uit eikehouten panelen, deels voorzien van snijwerk en bewerkte balusters.

De vloer, de kerkbanken, de preekstoel en de houten lambrisering zijn alle vernieuwd rond 1960.

Waardering

Het kerkgebouw van de gereformeerde kerk is van algemeen belang.
De kerk is van cultuurhistorisch belang als voorbeeld van een geestelijke ontwikkeling waarbij traditionele neogotische en neoclassicistische elementen als vormentaal werden gekozen.
Architectuurhistorisch is het pand belangrijk vanwege de toegepaste stijlelementen, het materiaalgebruik en de kenmerkende sobere ornamentiek.
De gaafheid van met name het exterieur is van belang.
Door de markante ligging is de kerk van betekenis voor het aanzien van het dorp.

Aanvullende informatie

Rond 1960 werd de kerk uitgebreid met eenlaagse aanbouwen aan de achterzijde die buiten de van rijkswege geldende bescherming vielen en later moesten wijken voor het nieuwbouw deel. Gelijktijdig met deze uitbreidingen werd toen tevens het interieur van de kerk vereenvoudigd.

De in 1997-1998 gerealiseerde nieuwbouw, restauratie en nieuwe inrichting is naar het ontwerp van architect Huub Branderhorst uit Genderen uitgevoerd. Deze nieuwbouw bestaat uit een entreepartij met hal die zo nodig bij de kerkruimte betrokken kan worden. Op de beganegrond zijn bovendien twee vergaderruimten, een keuken en toiletvoorzieningen gesitueerd. Op de verdieping zijn nog twee ruimten, geschikt voor diverse activiteiten en bovendien een balkonpartij die voor een deel uitkraagt in het historische deel van het gebouw.

Als hoofdvorm heeft de nieuwbouw een kruisvorm die qua schaal in verkleinde vorm in het verlengde van het historische deel is aangebouwd.
Voor wat de materiaalkeuze betreft is gebruik gemaakt van historische materialen in eigentijdse vormgeving.

Bij de vergroting van het gebouw en de aanpassing van het interieur is de hoofdingang aan de andere zijde van het gebouw gesitueerd en het liturgisch centrum aan de zijde van de voormalige hoofdentree (nu vluchtroute).

CultuurHistorische Waardekaart

Bouwperiode: 1884
Gevels en Materialen: Machinale baksteen met tandlijst en steunberen, klimmend fries met ornament. Gepleisterde plint.
Vensters en Deuren: IJzeren margrietraam. Spitsboogvensters met gietijzeren tracering. Vernieuwde vleugeldeur.
Dak en Bedekking: Zadeldak gedekt met zwarte kruispannen. Torentje met leien in maasdekking.
Bijgebouwen: Open klokkentoren met windvaan.
Groen: Ligusterhaag.
Bijzonderheden: In spitsboognis boven entree tekst: Eben Haëzer 2 mei 1884. Eenbeukige zaalkerk, deurpilasters met gepleisterd fronton en kleine klokkentoren.

Orgel

Conacher orgel (1894); jk 18-01-2010

Omschrijving

Het Engelse Victoriaanse orgel is in 1894 gebouwd door P. Conacher & Co voor de Brybowydd Chapel, Blaenau Ffestiniog in Noord-Wales. Deze kerk werd afgebroken en het orgel was bijna met het puin afgevoerd.

In 1981 is het orgel aangekocht voor de kerk in Sprang-Capelle en na vervoer door een groep vrijwilligers opgebouwd. Daarbij werd op het Swell de Voix céleste 8’ vervangen door een Mixture 2-3 r. Sinds mei 1983 is het orgel in deze kerk in gebruik en stond het in zijn oorspronkelijke vorm op het orgelbalkon.

Door de verbouwing en uitbreiding van het kerkgebouw en het daarbij aangepaste interieur moest het orgel worden verplaatst naar de beganegrond. Aan R. Nijsse werd opdracht gegeven om het orgel te renoveren en aan te passen Deze werkzaamheden werden in 1999 voltooid. De aanpassing betrof het versmallen van het front door het verplaatsen van de loze zijvelden naar de rechterzijde, algeheel herstel, reconstructie van de zwelinrichting, verlaging van toonhoogte (½) en het vernieuwen van de Mixture.

Dispositie

Great (I, C-g3): Open Diapason 8’ – Stop Diapason 8’ – Principal 4’ – Fifteenth 2’
Swell (II, C-g3): Rohrflöte 8’ – Salicional 8’ – Gemshorn 4’ – Mixture 2-3 r. – Cornopean 8’
Pedal (C–f1): Lieblich Bourdon 16’ – Flute 8’
Speelhulpen:

koppelingen voor Swell to Great, Great to Pedal, Swell to Pedal

combinatietreden full Great, Stop Diapason, full Swell (zonder Mixture)

tremulant en balanstrede Swell

Toonhoogte: a1 = 440 Hz; temperatuur evenredig zwevend; winddruk 74 mm.