Zelhem, Markt 2 - Lambertikerk

Algemene gegevens
Genootschap :	PKN Ned Hervormd
Gemeente :	Bronckhorst
Plaats :	Zelhem
Adres :	Markt 2
Provincie :	Gelderland
Jaar ingebruikname :	13 e
Huidige bestemming:	kerk
Naam kerk :	Lambertus
Architect :
Monument-status:	Rijksmonument

ID. nummer 12482

Geschiedenis

De huidige kerk is een laat-gotische pseudobasiliek met 3/8 gesloten koor (XV-b) en het schip met de sacristie iets later.

De kerk en de van oorsprong Romaanse toren uit de 12de eeuw met nog oerijzerertsbrokken in de torenmuren is door het Staatseleger in 1572 zeer zwaar beschadigd. eerst in 1662 is het kerkgebouw en de toren volledig hersteld (ankers met het jaar 1662).

Tijdens de Tweede Wereldoorlog in maart 1945 zwaar beschadigd. Moest volledig gerestaureerd worden. Oudheidkundig bodemonderzoek door J.G.N. Renaud in 1946. Uit de verslagen van J.G.N. Renaud en P. Glazema (archeologie) en Dr. E. H. ter Kuile (historisch) het volgende: Begin 9de eeuw: kapel met een binnenafmeting van circa 4 x 6 meter, gesticht door Ludger. In de elfde eeuw is de kapel uitgebreid tot een zaalkerk. De aanwezige inwendige fundamenten aan de westzijde duiden op een afgebroken toren, die in de twaalfde eeuw is vervangen coor een uitwendige toren. In de 12de eeuw is de kerk vergroot met twee zijbeuken met absiden en het koor vergroot met een abside. De opvolgende kerk is de huidige laat-gotische uit de vijftiende eeuw. Na het herstel in 1950 is een extra toegangsruimte aan de zuidoostzijde gemaakt.

In het koor aan de noordzijde nog een sacramentshuisje (XV). De preekstoel, in 1950 vervaardigd is nagenoeg gelijk aan de voorgaande uit de zeventiende eeuw die door oorlogshandelingen in 1945 zwaar beschadigd was.

In de noorderlijke vieringpijler is een "steentje" ingemetseld, bij de trapopgang naar de kansel. Het is bij de restauratie in 1950 teruggevonden als metselsteen in een koornis. Het is vermoedelijk een deel van een calvariekruis/groep met als tekst in het Hebreeuws, Grieks en Latijn: I.N.R.I. Jesus Nazaresius rex judacorum. De vertaling daarvan is: Jezus, de Nazarener, de Koning de Joden.

Onder het koor is nog een grafkelder (1746), op verzoek en betaling door de katholieke Jonkheer Herman Van Baer gemaakt in de toen Hervormde kerk, waarin zeven personen zijn bijgezet, behorende tot het geslacht Van Baer die het kasteel Slangenburg in Doetinchem, bewoonde. (De kelder is thans leeg en niet toegankelijk)

Ds. J. Wiersma, oudpredikant van Zelhem, heeft omstreeks 1980 onderzoek gedaan naar de naamgeving van de kerk. Hij meent vrijwel zeker aan te kunnen tonen dat Ludger de kapel aan Sint Lambertus heeft gewijd. Tot in de tachtigerjaren van de vorige eeuw werd omstreeks 17 september nog de jaarlijkse Lambertikermis gehouden, thans septemberfeesten geheten.

Mogelijk heeft Ludger een bedtaand vereringsgebouw "gereinigd" en daarna gewijd tot kapel, gezienden de aanwezige oersteenfundamenten van circa 100cm breed als basis van het oudste kapelletje.

Zie ook het boek: 12 Eeuwen Lambertikerk, geworteld in de gemeenschap van Zelhem. Uitgave najaar 2007; auteur G. Rijsdorp