Klazienaveen, De Omloop 8 - Kruiskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Kruiskerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Klazienaveen
Provincie:	Drenthe
Gemeente:	Emmen
Plaats:	Klazienaveen
Adres:	De Omloop 8
Postcode:	7891KS
Sonneveld-index:	00932
Jaar ingebruikname:	1963
Architect:	Knijtijzer, H.
Huidige bestemming:	hervormde kerk
Monument status:	Provinciaal monument

Geschiedenis

Belangrijke wederopbouwkerk kerk met toren. Gebouwd als Nederlands Hervormde Kerk. Eerst werd er door de hervomde gemeente tot 1953 gekerkt in het "Witte kerkje" aan de Langestraat. Daarna kerkte men in het "Jeugdgebouw", dat nu nog achter de nieuwe kerk staat.

Monumentomschrijving

Nederlands Hervormde kerk, genaamd Kruiskerk, met aangebouwde consistorie en jeugdgebouw, gebouwd in 1957-1963 in opdracht van de Kerkvoogdij der Nederlands Hervormde Gemeente van Klazienaveen naar een ontwerp van de Amsterdamse architect H. Knijtijzer. De klokkentoren van de kerk is beeldbepalend gelegen in de as van de Van Echtenstraat. In 1955 had Knijtijzer de Nederlands Hervormde school ontworpen en in 1957 het jeugdgebouw. In 1959 complementeerde Knijtijzer de compositie van school, jeugdgebouw met de kerk. In 1966 had de school uitbreidingsplannen. Het schoolbestuur vond het echter onnodig voor een kleine uitbreiding een architect uit Amsterdam over te laten komen en vroeg de plaatselijke architect J. van de Heiden. Knijtijzer was het niet eens met het ontwerp.

Herman Knijtijzer werd geboren op 6 juni 1914 in Amsterdam. Na de Hogere Burger School bezocht hij de Middelbaar Technische School-bouwkunde in Amsterdam waar hij in 1934 afstudeerde. Tot 1936 werkte hij onder meer bij het Architectenbureau Baanders, bij G.H. Holt en bij J.P. Kloos. In 1946 vestigde hij zich als zelfstandig architect. Zijn werk tot 1960 omvat scholen, kerken, kinderdagverblijven, winkels, woningen en enkele kantoren. Hij was een fijnzinnig architect die naar eigen zeggen altijd heeft gezocht naar een samenspel tussen bouwkunst en bouwkunde. Na 1960 begaf hij zich ook op het terrein van de restauratie. Vanaf 1940 tot aan zijn dood in 1994 schreef hij veel artikelen over het Nieuwe Bouwen, wederopbouw, kerkenbouw, monumenten, restauratie en over het bouwen in een historische omgeving.

Deze kerk in Klazienaveen is één van zijn belangrijkste werken. De architect heeft zich vanaf het begin van zijn loopbaan verdiept in kerken en kerktorens. Hij zag het bouwen van een toren als ‘een zuiver architectonische daad’. Zonder te hoeven voldoen aan een Programma van eisen vraagt een toren alleen om een bouwwerk om er bovenop te staan en een architect om er met verbeeldingskracht mee te spelen, opdat de toren de ganse hemel boven de stad verluchtigt met zijn boeiende silhouet van een plastische muziek. Het plastische ontwerp, opgebouwd van baksteen en betonelementen met uitkragende betonaccenten, eindigt in de lucht in een open ruimte. De toren is als losstaand element in de hal geplaatst en rijst op vanuit de kerk.

In 1971 werd het orgel gebouwd. Dit komt wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van Provinciewege in aanmerking.

In de loop der tijd zijn de vensters van de kerk en consistorie deels vervangen door kunststof. Het interieur verkeert in een bijzonder gave staat.

Omschrijving

Nederlands Hervormde kerk met aan de westzijde een platte aanbouw waarin hal en consistorie, in de hal de klokkentoren, aan de noordzijde door middel van een hals verbonden met de kerk het jeugdgebouw. De kerk op kruisvormige plattegrond met getrapte afgeschuinde hoeken is opgetrokken in gesinterde donkergele baksteen en wordt gedekt door een zadeldak met vernieuwde dakbedekking en koperen daklijst. De gevels worden op de hoeken geleed door meerdelige grote kunststof (niet-origineel) vensterpartijen. De afgeschuinde hoeken worden verticaal geleed, afgedekt met beton. In de voorgevel (noordzijde) drie uitkragende gemetselde keperboogvormige nissen afgedekt met beton. In het interieur zijn onder meer van belang: de houten kansel in nis met houten omlijsting, het doopvont, de avondmaaltafel en het kruis, het houten balkenplafond (oorspronkelijk met schrootjes), de houten banken, het waaiervormige bankenplan, de ijzeren kolommen waarop de kap rust, de wand met siermetselwerkreliëf. De toren, opgetrokken in de hal van de kerk, is gebouwd van gesinterde donkergele baksteen, is verticaal geleed en afgedekt met uitstekende decoratieve betonelementen. In de top een klok. De platte aanbouw (hal en consistorie) aan de westzijde op rechthoekige plattegrond is opgetrokken in gesinterde donkergele baksteen op een naar voren springende betonnen plint en wordt gedekt door een plat dak met bitumineuze bedekking en aluminium daktrim. De entree bevindt zich in de noord-gevel en bestaat uit twee houten deuren waarin glas met boven- en zijlichten. De zuidgevel wordt geleed door een verticaal geleed meerdelige vensterpartij. De westgevel wordt geleed door staande vensters van kunststof (niet-origineel). Het jeugdgebouw aan de zuidzijde op rechthoekige plattegrond met krimp is opgetrokken in roodbruine baksteen en wordt gedekt door een zadeldak waarop grijze opnieuw verbeterde Hollandse pannen; goot op houten klossen; twee gemetselde nokschoorstenen. De gevels worden geleed door getoogde twee- en vierdelige vensters onder rollaag. In de tweedelige vensters deels diagonaal glas-in-lood en gestructureerd glas. Voor beide krimpen een entree, bestaande uit getoogde dubbele houten deuren met zesruits venster onder strek, waarvoor een gemetselde stoep van rode baksteen. Het gebouw is door middel van een platte hals van rode baksteen waarin houten deuren met glas verbonden met de kerk.

Waardering

Nederlands Hervormde kerk, genaamd Kruiskerk, met aangebouwde consistorie en jeugdgebouw, gelegen aan De Omloop 8 te Klazienaveen, in de gemeente Emmen, gebouwd in de periode 1957-1963 door architect H. Knijtijzer (Amsterdam), van belang voor de provincie Drenthe vanwege de:

Cultuurhistorische waarde, als zijnde een representatief voorbeeld van een naoorlogse hervormde kerk, en uiting gevend aan de naoorlogse ontwikkeling van Klazienaveen als door het Rijk aangewezen groeikern
Architectuurhistorische waarde, zich uitend in de esthetische kwaliteiten van het ontwerp, zich uitend in de plastische klokkentoren; vanwege het grote belang van de kerk voor het oeuvre van de architect Knijtijzer en zijn bijdrage aan de Nederlandse naoorlogse kerkenbouw.
Stedenbouwkundige waarde van het object en vanwege de ruimtelijke relatie die het aangaat met de omgeving; vanwege de klokkentoren als landmark aan het einde van Van Echtenstraat; vanwege de herkenbaarheid van het ontwerp en de structurele gaafheid van exterieur en in het bijzonder van het interieur