,s-Gravenhage, Adriaan Goekooplaan - Duinoordkerk (1920 - 1942)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Duinoordkerk
Genootschap:	Ned. Hervormde kerk
Provincie:	Zuid-Holland
Gemeente:	's-Gravenhage
Plaats:	's-Gravenhage
Adres:	Adriaan Goekooplaan
Postcode:
Inventarisatienummer:	01949
Jaar ingebruikname:	1920
Architect:	Forsyth, W.H. (Engeland)
Huidige bestemming:	gesloopt
Monument status:	Geen

Geschiedenis

Dit was een prachtige neokerk met dakruiter. Gesloopt in 1942 op last van Duitse bezetter, voor de aanleg van de Atlantikwall. Niet herbouwd.

Waar nu het Nederlands Congrescentrum in Den Haag staat heeft vroeger een kerk gestaan. Het was de in 1922 gebouwde Duinoordkerk. Wie wil weten hoe die kerk er ongeveer uit heeft gezien moet naar IJmuiden gaan. Daar staat aan de Kanaalstraat 260 de Nieuwe Kerk, gebouwd in 1911. In IJmuiden stond in die tijd de hervormde predikant H.W. Creutzberg. Gehuwd met een Engelse voelde hij zich zeer thuis in de Liturgische Beweging, een anglicaans getinte vernieuwingsbeweging uit Engeland. En de Engelse architect Forsyth bouwde een kerk die uitstekend paste bij deze Engelse ideeën.

Toen ds. Creutzberg een beroep naar Den Haag aannam werd hij predikant van de wijk Duinoord en de naburige wijk Statenkwartier. In het Duinoordkwartier werd in 1922 de nieuwe Duinoordkerk gebouwd, weer door architect Forsyth, De nieuwe Duinoordkerk kreeg een regionaal karakter met een heel aparte liturgie en sfeer. Ds. Creutzberg werd opgevolgd door ds. ds. Kwint. Deze predikant speelde in de Tweede Wereldoorlog samen met zijn broer mr. M.M.Kwint een heel belangrijke rol in het laten onderduiken van Joden. Toen het tracé van de Atlantikwall bekend werd viel de Duinoordkerk er juist buiten. De kerk mocht blijven staan. Maar dat veranderde - neemt men aan - door de kwestie Seyffardt. Deze Hendrik Alexander Seyffardt (1872-1943) was een Nederlands generaal, zoon van een Nederlandse minister en lid van de Duinoordgemeente. Hij was echter zo in de ban van het nationaal socialisme geraakt dat hij nu een fanatiek NSB-lid was geworden. Ook zijn dochter was een NSB-lid. Toen zij wilde trouwen in de Duinoordkerk weigerde de kerkenraad haar toestemming. Men verwachtte een grote demonstratie van Duitse uniformen.

Korte tijd later kreeg de kerkenraad van de Duinoordkerk bericht dat het tracé van de Atlantkwall was herzien en dat ook de Duinoordkerk afgebroken zou moeten worden. Eind 1942 is de Duinoordkerk afgebroken. In drie dagen is de kerk ontruimd. De preekstoel, de glas-in-loodramen met de twaalf apostelen, de luchters en de banken werden opgeslagen in de kelders van het Vredespaleis.

En na de Tweede Wereldoorlog is de Duinoordgemeente verhuisd naar de Kloosterkerk aan de Lange Voorhout. Na de restauratie werden de apostelramen in de Kloosterkerk geplaatst. Ook de preekstoel, de banken en de luchters van de Duinoordkerk zijn er terug te vinden. En de Kloosterkerkgemeente neemt nog steeds een bijzondere plaats in in het Haagse kerkelijk leven.

In de media

Uit Nieuwe Rotterdamsche Courant, 18 December 1920

Inwijding van de Duinoordkerk in Den Haag.

Gisteravond is er in Den Haag een nieuwe kerk ingewijd, die Duinoordkerk heet, omdat zij in den Duinoord op den hoek van de Adriaan Goekooplaan en de Ernst Casimirlaan staat. Een min of meer afgelegen huurt, maar dat is dan ook geweest de reden van de stichting van deze kerk. Deze stichting is in eerste instantie te danken aan het initiatief van den emeritus-predikant ds. J. W. Jalink, die, getroffen door het slechte kerkbezoek van de Duinoorders, een aantal hunner bijeen wist te kragen in een commissie, welk van haar oprichting af met groote toewijding voor de totstandkoming der kerk heeft geijverd. Deze commissie bestaat behalve uit ds. Jalink, uit de heeren E. Bergsma, J.L. van Verre Jr., mr. R. del Campo genaamd Camp, mr. L. Liebaert Peerbolte, W.J. Jalink, dr. C. P. Gunning, E.J. Grondel en dr. C. Oorthuys en de dames S. Parqui-Malcomesius, M. de Stoppelaar en mevr. A. van Andringa de Kampenaer. Een van de dames-leden mej. B. Dudok van Heel is inmiddels overleden.

De commissie trachtte oorspronkelijk de medewerking te verkrijgen van de Nederlandsche Herv. Gemeente in Den Haag tot het stichten van een kerkgebouw, doch deze kon die medewerking om financieele redenen niet verleenen. Daarop werd besloten zelfstandig een bouwfonds te vormen. Dank zij vele giften, o.w. ook van de leden van het Koninklijk Huis, kon het terrein worden aangekocht, de verdere kosten moesten gedekt worden door een 4 ½ pct. leening, die wel voor een aanzienlijk deel doch nog verre van volledig geplaatst is. Vele geschenken vergemakkelijkten het stichtingswerk. O.a. heeft de gemeente te IJmuiden een zeer fraaien gebeeldhouwd eiken kansel geschonken, een bewijs van waardeering jegens den voorganger van de Duinoordgemeente, ds. Creutzberg, die zijn ambt te IJmuiden heeft neergelegd om zich aan de nieuwe kerk te verbinden.

De kerk is gebouwd naar teekeningen van den Engelschen architect Forsyth, door den kerkbouwer Schüller, te Velzen. Zij is zoowel in- als uitwendig zeer eenvoudig en sober van architectuur en bevat ca. 1000 plaatsen. Het meubilair is nog niet geheel compleet, het gebouw is centraal verwarmd en electrisch verlicht en maakt een een vriendelijken, stemmigen indruk. Een pastorie is erbij gebouwd, eveneens naar teekeningen van den genoemden Engelschen architect. Een orgel ontbreekt voorshands nog en het gezang bij de godsdienstoefening wordt in afwachting van de voltooiing daarvan op een klein instrument, welk geluid bij de inwijding door blaasinstrumenten werd versterkt, begeleid. Als een bewijs van de belangstelling welke de Duinoorders voor de nieuwe kerk aan den dag gelegd hebben moge dienen, dat er reeds een groot aantal van de zitplaatsen is verhuurd. Zooals wij reeds vermeldden zal ds. Creutzberg als voorganger in de nieuwe kerk optreden. Ds. Jalink staat hem bij het pastorale werk, dat reeds eenige maanden geleden begonnen is, ter zijde. De inwijdingsdienst werd door een zoo groot aantal belangstellenden, o.a. ook de burgemeester, bijgewoond, dat de kerk geheel gevuld was. Om klokke half acht traden ds. Gheel Geldemeesters en ds. Pichelman door de voordeur het gebouw binnen en sprak de eerstgenoemde staande onder den kansel het votum en de Zegenbede uit. Daarop las ds. Pichelman staande onder het orgel Ps. 24 als responsorium. Nadat dit geschied was klopte ds. Creutzberg drie maal met een hamer op de zijdeur van het koor, welke deur door mr. van Verre werd ontsloten. Onder het zingen van Ps. 118 vers 10 door het koor, kwamen door deze deur binnen ds. Creutzberg, ds. Jalink. mr. del Campo en mr. Lietaart Peerbolte, die den bijbel voor den kansel, den hamer en de stichtingsoorkonde droegen. . Ds. Jalink plaatste zich achter de avondmaalstafel in het koor, waar de bijbel, de oorkonde en de hamer voor hem neergelegd werden. Hij las de oorkonde voor en wijdde het gebouw in den naam des Vaders, des Zoons en des Heiligen Geestes, wat hij met drie hamerslagen bezegelde, Daarop las ds. Creutzberg 1 Koningen 8 : 22, 23 en 27-48, het gebed van Salomo bij de Tempelinwijding. Vervolgens wijdde dr. van Gheel Gildemeester den kansel door voorlezing van 2 Timotheüs 4: 2-5, ds. Creutzberg het doopvont met Titus 3 : 5; ds. Jalink den avondmaalstafel met Korinthe 10: 16 en ds. Rechelman het orgel met Ps. 92 : 1. De gemeente zong nadat dat geschied was Gezang 212 : 1. Vervolgens beklom ds. van Gheel Gildemeester den kansel om uit naam van het klassikaal bestuur en het Hervormde ministerie van predikanten te ‘s-Gravenhage de commissie geluk te wenschen. Hij sprak de hoop uit, dat de kerk tot grooten zegen gesteld moge worden voor Duinoord en dat de commissie daarvan getuige moge zijn. Ook tot de gemeente richtte hij een gelukwensch bij de inwijding en met het feit dat ds. Creutzberg haar voorganger zal zijn. Nadat de gemeente het 1ste vers van Ps. 100 had gezongen sprak ds. Pichelman, predikant te Scheveningen.

Deze bracht hulde aan het kloeke initiatief van de commissie en sprak de hoop uit, dat het hun gegeven zou mogen zijn met ds. Creutzberg vruchtbaar samen te werken, De gemeente zong nu Ps. 100 : 3. Vervolgens sprak ds. Jolink de gemeente toe, naar aanleiding van Ps. 26 : 14. Hij bracht in zijn rede de verdragsgeschiedenis der kerk in herinnering en zeide, dat door de inwijding van het gebouw veler hartewensch in vervulling is gegaan. Voorts herinnerde hij aan het zegenrijke werk, dat er [in de] Duinoordgemeente reeds is verricht. Hoe meer de arbeid, die spr. en ds. Creutzberg in het vervolg gezamenlijk gaan verrichten in samenwerking met de Ned. Herv. gemeente in Den Haag zal kunnen geschieden, des te liever zal dat aan het bestuur der gemeente zijn. Hij herdacht verschillende afgestorvenen, wier namen aan den kerkbouw verbonden zijn, deelde mede, dat H.M. de Koningin-Moeder met een bericht van verhindering voor de inwijdingsplechtigheid een gelukwensch met de voltooiing der kerk had gezonden en herdacht dankbaar de vele giften en bijdragen, die de commissie heeft mogen ontvangen, in de eerste plaats die van het Koninklijk Huis. Ook aan degenen, die bij den bouw daadwerkelijk betrokken zijn geweest, bracht spr. dank. Tenslotte wekte hij de gemeente op om de nieuwe kerk trouw te bezoeken. Nadat de gemeente Ps. 100 : 4 had gezongen, beklom de. Creutzberg den kansel.

Hjj zeide, dat het niet zijn bedoeling was bij deze gelegenheid een entree-rede te houden en dat hij dat heelemaal niet zou doen, omdat hij het beter vond zich niet aan een bepaald programma te binden. Voorts getuigde hij van dankbaarheid jegens God, die hem op deze plaats geroepen heeft en die hem in de gelegenheid stelt met de stichtingscommissie komen te werken. Tot de belangstellenden uit IJmuiden - er waren er niet minder dan 80 overgekomen - richtte hij de verzekering, dat hij al zijn krachten in zou spannen om hun. geschenk, den kansel niet te schande te maken.

Tot de gemeente zeide hij, dat de kerk, thans nog kaal en leeg, vol moet worden van gebeden en gedachten. Hij besloot met den wensch, dat Gods oogen dag en nacht zouden blijven over haar en dat zij de getuigenis zou zijnvan Jezus Christus, die de duisternis overwonnen heeft. Daarop bad hij het Onze Vader, de gemeente zong nog Ps. 150.1, waarop de plechtigheid met de gebruikelijke zegenbede werd gesloten.

Uit Het Vaderland, 10 Mei 1929.

Zooals men weet, heeft de Duinoordkerk een nieuw orgel gekregen, gebouwd door den heer van Leeuwen te Leiderdorp. Woensdagavond heeft de heer J. de Zwaan het bespeeld en zijn groote ingenomenheid met het orgel niet alleen uitgesproken maar ook bewezen. Gisterochtend heeft de Duinoord-gemeente het zonder eenige bijzondere plechtigheid in gebruik genomen.

Uit Het Vaderland, 20 Juni 1933.

DE GESCHIEDENIS DER DUINOORDKERK.

In het boektje van ds. Jalink komen nog aardige bijzonderheden voor omtrent de stichting van deze kerk. O.m. blijkt ook, dat de volijverige kerkstichter de toen bouwvallige Kloosterkerk tot steunsel van zijn plannen in het geding heeft gebracht. We lezen toch:

"De Kloosterkerk meldde zich aan als bouwvallig. Er had een vreeselljk ongeluk kunnen gebeuren. Het gebouw werd dan ook onmiddellijk voor den kerkdienst gestoten. Toen bepleitte ik in twee artikelen, in het dagblad Het Vaderland, het loslaten van genoemde kerk. De artikelen droegen tot opschrift: „Kiezen of deelen". De strekking was deze: Wanneer de kerkvoogdij der Haagsche gemeente heel rijk is, kan zij zich de weelde veroorloven, èn de groeiende buitenwijken onzer stad van kerkgebouwen te voorzien èn tevens, in de oude stad, een kerkgebouw eene zeer ingrijpende restauratie te doen ondergaan, ondanks het feit, dat zich daar vier kerkgebouwen in elkanders onmiddellijke nabijheid bevinden: n.l. Willems-, Klooster-, Nieuwe- en Groote Kerk; waar zich nog bijvoegt het feit dat, binnen de oude stad, de particuliere woningen in snel tempo in gebruik worden genomen door kantoorinrichtingen. Daar de burgerlijke gemeente te 's-Gravenhage, wegens hoog noodige verruiming van den toegang tot de Parkstraat belang heeft bij bezit van aangrenzende gronden, steekt in het terrein, waarop de Kloosterkerk staat, een aanzienlijk kapitaal. Hoe uitnemend zou de Kerkvoogdij deze gelden kunnen aanwenden voor kerkbouw in de buitenwijken der stad"

Wij voor ons zijn maar blij, dat de Kloosterkerk behouden en de Duinoordkerk er bij gekomen is. De tweede kerkstichter is ongetwijfeld mr L. Lietaert Peerbolte geweest. Ds. Jalink schrijft: „Bij de hier genoemde personen denken we in de eerste plaats aan mr L. Lietaert Peerbolte. In den oertijd der Duinoordkerkactie was, bij gesprekken in zijnen en onzen huiselijken kring, de kerk-stichting het onderwerp, dat altijd opnieuw bezieling bracht". Wij voor ons zijn blij; dat de Kloosterkerk is behouden. Over het uiterlijk der kerk lezen we de aardige bijzonderheid: „Uiteraard heeft het feit, dat het bestuur het werk van een buitenlander ging uitvoeren niet nagelaten afgunst te wekken en ons met tegenwerking te doen kampen.

„Neen, dat lage muurtje met breeden „kattenrug", was niet toelaatbaar." Wij konden loonen uitkeeren aan metselaars, die tot nietsdoen veroordeeld waren...... totdat schrijver dezes, na veel betoog voor den vertegenwoordiger der «Schoonheidscommissie", dat juist zóó iets behoorde bij een gebouw als het onze, ten slotte de goedkeuring voor de ontstemde bestuursleden kon meebrengen! Wij willen niet vergeten, dat gesprekken van mr Lietaert Peerbolte met den betrokken Wethouder, de uitwerking hadden, dat deze ons ten laatste zeer gesteund heeft".

Leuk was het verhaal van den grooten tegenvaller, namelijk het vinden van veen in Zorgvliet op 6 à 7 m diepte. Het veen, dat moest worden uitgegraven en door steenen vervangen, verhoogde de herberekening met f 30.000. De oorlogstijd was oorzaak, dat de Duinoordkerk 50 verschillende vormen profielsteenen heeft. Nog een staaltje van deze vermakelijke kerkbouwgeschiedenis. Mej. W.M.D.S. Jalink heeft den eersten steen gelegd en zij ontving daarom van den architect den zilveren troffel, waarmee ze dat werk verrichtte, ten geschenke. Die troffel verlaat uiterst zelden het foedraal. Dat feit heeft blijkbaar practische kritiek uitgelokt, want ds. Jalink schrijft:

„Menvindt dit spijtig en heeft meermalen geadviseerd den troffel te benutten als taarteschep. Voorr deze uiterst practische raadgevers hebben de steenlegster en hare huisgenooten moeilijk iets anders over dan een afwijzend gebaar. Zij willen ons wel toestaan dezen troffel te beschouwen als gewijd gereedschap? Wie gaat er bijv. in zijn toga ontbijten? Iemand zegt: "een toga bestaat toch uit een stuk gewone stof. Inderdaad, maar deze is gewijd door haar gebruik bij den dienst van 's Heeren'Huis". Het plafond is wel op heel bijzondere wijze tot stand gekomen. Midden in het werk brak een staking uit. Een patroon met twee zoons bracht redding. "Je krijgt", schrijft de auteur, "zulk werk aanziende er respect voor. Het ging onder politiebescherming en het eind was: dat den kranigen kerels een extra-donatie ten deel viel."

Dit heele boekje is één bewijs, dat men over de ernstige aangelegenheden prettig en opgewekt kan vertellen.

Uit Het Vaderland, 18 Mei 1937.

Inwijding van de Duinoord Jeugdkapel

Onder groote belangstelling heeft gisteren de inwijding plaats gehad van de Jeugd Duinoordkerk. De kortgeleden van hier naar Veere vertrokken jeugdpredikant P. Fagel, de huidige predikant F. Oberman, verrichtten de plechtigheid. De kerk was geheel gevuld. De Scheveningsche kerkeraad was vertegenwoordigd door ds De Jong en de Haagsche door ds De Wilde; zoomede de Haagsche pred. dr M.N. den Hertog.

Op de foto ziet men de beide Jeugdpredikanten het votum uitspreken, terwijl ds Creutzberg van de Duinoordkerk mede tegenwoordig was.

Tegen 4 uur stelde een groote schare belangstellenden zich buiten op vóór de nieuwe kapel (gebouwd door architect Gerritsen) en om 4 uur precies stonden twee van de Jeugdpredikanten, ds Oberman en ds Fagel, in ambtscostuum, vóór de gesloten deur der kapel en lazen in antifoon Psalm 118 : 19 en 20 : «Doet mij de poorten der gerechtigheid open" enz. Na dit ritueel, ontsloten de predikanten de beide deuren en schreden zij de kapel binnen, gevolgd door het kerkkoor, de besturen en verdere genoodigden. Nadat allen gezeten waren trad in statige orde de Jeugdcommissie binnen, de attributen dragende, welke behooren bij de aankleeding van kerk en altaar: voorop de drager van den grooten kanselbijbel met prachtig koper versierd, een oud familiestuk dat ter schenking was aangeboden. Daarna werden aangedragen: de bijbel voor de avondmaalstafel, het kruis, 2 kandelaars, offerblad, bloemvaas en de schaal van het doopvont. Telkens wijdde en zegende een der predikanten de ritueele voorwerpen. Het Jeugdkoor zong plechtig een gebed om zegen voor allen. De liturgische dienst verliep plechtig; daarna een prediking van ds Oberman, die o.a. zeide, dat juist Pinksterdag een prachtdag is voor de inwijding van een nieuwe kapel, daar Pinksteren immers is de verjaring der kerk. Met een opgewekt lied van 't koor en een gemeentezang werd de eerste dienst beëindigd. Een groot gedeelte der genoodigden begaf zich daarna naar de oude Jeugdkerkzaal. In de oude zaal sprak de voorzitter van het kerkbestuur, Ir Bergsma, een opgewekt woord van tevredenheid over het prachtige ruime gebouw, een waar sieraad van welken kant uit men het ook beziet. Hij richtte tot den architect woorden vol lof. Na hem wenschte ds De Jong uit Schevenlngen het bestuur geluk met de nieuwe aanwinst en prees den moed en de leiding van de Duinoordkerk, die het aangedurfd heeft om, zonder steun achter zich, dit geestelijk werk aan te pakken. Dat ds Creutzberg, de leider van de kerk, na zijn ziekte toch aanwezig mocht zijn, was een bijzondere vreugde voor alle aanwezigen. Nadat ir Bergsma de aanwezigen had dank gezegd, heeft ook mevrouw Wins—Wisdom namens het Jeugdkerkbestuur haar groote erkentelijkheid betuigd aan allen die hun moeite en zorg gegeven hadden om een wensch van zooveel jaren in vervulling te doen gaan. De acoustiek van de kapel voldeed zeer.