,s-Gravenhage, Wassenaarseweg 53 - Paschalis Baylon

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	St.-Paschalis Babylonkerk
Genootschap:	Rooms-Katholieke Kerk in Nederland
Provincie:	Zuid-Holland
Gemeente:	's-Gravenhage
Plaats:	's-Gravenhage
Adres:	Dreibholtzstraat 1
Postcode:	2596XG
Sonneveld-index:	02169
Jaar ingebruikname:	1921
Architect:	Kropholler, A.J.
Huidige bestemming:	Parochiekerk
Monument status:	Rijksmonument
Hoofdfunctie :	Religieus
Oorspronkelijke bestemming :	Parochiekerk

Geschiedenis

Grote, robuuste, georiënteerde, kerk met flinke toren. Hoofdwerk in het oeuvre van architect A.J. Kropholler. Vermoedelijk ook het grootste, door Kropholler ontworpen, kerkgebouw. Parochie Maria Sterre der Zee, H. Driekoningen.

Omschrijving Rijksdienst Cultureel Erfgoed

Vrijgelegen kerkgebouw, diagonaal geplaatst op een vierkante kavel, waardoor de toren op de hoek van de Wassenaarseweg en de Neuhuyskade kon worden gesitueerd en het schip in plattegrond taps toeloopt, terwijl de zijbeuken ongeveer halverwege het schip eindigen. Het kerkgebouw is naar ontwerp van A.J. Kropholler in 1919-1921 gebouwd in de voor deze architect karakteristieke traditionalistische stijl. Aan de zuidzijde van het priesterkoor bevindt zich op de hoek van de Dreibholtzstraat en het Paschalispad de sacristie. Aan de noordzijde van het koor staat de voormalige kosterswoning, Dreibholtzstraat l. Omschrijving. Kerkgebouw met ten dele basilicaal schip waarvan de zeer brede middenbeuk over ongeveer de halve lengte begeleid wordt door smalle zijbeuken. De kerk bezit zwaar aangelegde steunberen, in groepen van drie geplaatste spitsboogvensters per travee en over het middenschip een hoge, ziende overkapping. De van steunberen voorziene apsis wordt verlicht door diepliggende spitsboogvensters met brede dagkanten. De triomfboog tussen schip en koor wordt uitwendig benadrukt door een brede schoormuur waarop aan de noordzijde een gemetselde klokkestoel en aan de zuidzijde een hoge schoorsteen met windkap. De sobere toren vertoont twee slanke, spitsbogige galmgaten in ieder gevelvlak, waarboven de wijzerplaten zijn geplaatst. De trans wordt omgeven door een ijzeren hekwerk en de eenvoudige, vierzijdige spits bezit aan de voet dakkapellen en heeft als bekroning een smeedijzeren, versierd kruis. Voor de toren is het hoofdportaal uitgebouwd, gedekt door een zadeldak dat aansluit tegen een puntgevel met vlechtingen en bekronend natuurstenen kruis. In het boogveld van het portaal bevindt zich een gebeeldhouwd reliëf met voorstelling van een pelikaan die haar jongen voedt met haar bloed, als zinnebeeld voor Christus. Dit reliëf is vervaardigd door de beeldhouwer Lambertus Zijl. Aan weerszijden van de toren zijn driezijdig uitgebouwde kapellen met tentdaken gesitueerd: aan de noordzijde de doopkapel, aan de zuidzijde de kapel van O.L. Vrouw van de Vesting. De verdiepingen van deze kapellen, die worden verlicht door kleine spitsboogvensters, maken deel uit van de zijruimten van het zangkoor. Zijportalen bevinden zich aan de westgevels van de zijbeuken. Ook in het verbindingslid tussen de voormalige kosterswoning aan de Dreibholtzstraat en de kerk is een portaal. De sacristie aan de zuidzijde van het koor is een rechthoekig bakstenen gebouw onder een hoog zadeldak tussen puntgevels waarvan de zuidelijke geflankeerd wordt door een schoorsteen. De rechthoekige vensters, voorzien van traliewerk, bezitten lateien met natuurstenen hoekblokken. De voormalige kosterswoning, Dreibholtzstraat 1, is een langgerekt bakstenen gebouw met zadeldak tussen puntgevels met vlechtingen, op onregelmatige plattegrond, met verdieping en aan de westzijde uitgebouwde parterre waarboven een terras met gemetselde borstwering. Kerk, toren, sacristie en voormalige kosterswoning zijn voornamelijk in baksteen uitgevoerd. Natuursteen is toegepast voor constructief belangrijke onderdelen, zoals hoekblokken, lateien, plinten, steunbeerafdekkingen, pijlers en consoles. De bedakingen en de torenspits bezitten een leidekking. De zware houten deuren zijn alle uitgevoerd met smeedijzeren gehengen. Het als schoon-werk behandelde interieur van de kerk bezit ronde, natuurstenen pijlers met teerlingkapitelen en imposten, vanwaar af de rechthoekige, bakstenen scheibogen opgaan, die de zijbeuken van het middenschip scheiden. De hoge, ziende overkapping is uitgevoerd in hout, de apsiskalot en de overwelving van de zijbeuken zijn in baksteen gemetseld. Het priesterkoor wordt van de kerkruimte gescheiden door een wijde, spitse triomfboog; daarachter opent zich een smallere boog naar de apsis die door een ondiepe, met spitsbogen op pijlers geopende, omgang is omgeven. Aan weerszijden van de apsis bevinden zich in het muurvlak uitgespaarde spitsboognissen waarin de zijaltaren zijn geplaatst. De westwand van het schip is door drie spitsbogen geopend naar het zangkoor en twee nevenruimten. Voor de middelste boog is een uitgebouwd balkon met gemetselde borstwering op natuurstenen, door bogen verbonden, overkragingen. De benedenzone van de westwand bezit in het midden de deur naar het torenportaal en aan weerskanten de toegangen tot de kapellen naast de toren, alle met spitsbogen op natuurstenen aanzetstukken. De sacristie bezit aan de kerkzijde een gekoppelde boogstelling op een natuurstenen pijlers en zij wordt overdekt door een balkenzoldering. Tot de, grotendeels uit de bouwtijd of kort daarna daterende, inventaris van de kerk behoren onder meer de volgende onderdelen: boven de pijlers van het schip een reeks van zes in Franse kalksteen gehouwen heiligenbeelden van de beeldhouwers Jac. en Johanna Sprenkels; in de zijkapellen van de zijbeuken beelden van het H. Hart en Antonius van Padua, vervaardigd door Jac. Sprenkels; in de noordelijke zijbeuk, een in onyx gehouwen beeld van Theresia van Lisieux, door Jac. en Johanna Sprenkels; marmeren hoogaltaar onder een bronzen ciborium dat rust op marmeren zuilen; tabernakel op het hoogaltaar met in koper gedreven deurbekleding en kroon, vervaardigd door Jan Eloy en Leo Brom; het linker zijaltaar, gewijd aan Maria, en het rechter zijaltaar, gewijd aan St. Jozef, beide met marmeren mensae en retabels en reliëfvoorstellingen in koper en brons van J.E. en L. Brom; marmeren communiebank met in koper gedreven reliëfs en hekken van J.E. en L. Brom; marmeren preekstoel, gedragen door gestileerde leeuwefiguren, met overhuiving en bronzen arendlezenaar van J.E. en L. Brom; marmeren doopvont met bronzen deksel en kraan, door J.E. en L. Brom; in bronsreliëf uitgevoerde kruiswegstaties door Leo Brom; wandarmen, waaraan godslamp en consecratiebel hangen, op het priesterkoor, uitgevoerd in brons door J.E. en L. Brom; smeedijzeren hekwerken voor de zijkapellen en de nevenruimten van het priesterkoor, alsmede de verguld bronzen kandelabers en kandelaars op priesterkoor en hoogaltaar, alles door J.E. en L. Brom; de hardstenen altaren in de kapellen van het H. Hart en Antonius, ontworpen door Dom Paul Bellot; het natuurstenen Paschalisaltaar met bronzen retabel aan het eind van de zuidelijke zijbeuk. De bouwmeester van de kerk, A.J. Kropholler, ontwierp de houten banken en stoelen, de smeedijzeren lichtkronen, de hekken voor de Doopkapel en de kapel van O.L. Vrouw van de Vesting, alsmede de inventaris van de sacristie, o.a. de credenstafel en de paramentenkast. Het orgel, aangebracht tegen de torenwand boven de middelste spitsboog en rustend op houten korbelen met kraagstenen, dateert van kort na de bouw van de kerk. Orgel en orgelkas zijn niet van waarde uit het oogpunt van monumentenzorg.

Waardering

De St. Paschaliskerk met inventaris, sacristie en voormalige kosterswoning is architectuurhistorisch van belang als gaaf bewaard gebleven specimen van de, op Berlage geënte, traditionalistische stijl waarin Kropholler werkte. Typologisch heeft het bouwwerk betekenis als een der eerste voorbeelden van het door Kropholler geintroduceerde kerktype, dat inspeelde op de destijds nieuwe liturgische inzichten omtrent een goede visuele bereikbaarheid van het altaar. De integraal bewaard gebleven aankleding van het interieur, waarin de edelsmeden Jan Eloy en Leo Brom het voornaamste aandeel hadden, behoort tot het beste wat in het interbellum op het gebied van kerkelijke kunst tot stand kwam. De markante stedenbouwkundige ligging op de hoek van de Wassenaarseweg en de Neuhuyskade geeft de Paschaliskerk een toegevoegde waarde.

Gebouwomschrijving SKKN

Eind 1917 dienden zowel Wolter te Riele als A.J. Kropholler ontwerpen in voor de nieuw te bouwen kerk. In september 1919 kon men met de werkzaamheden beginnen, uiteindelijk naar de plannen van Kropholler. Aannemer was het N.V. Bouw- en Woningbureau v.h. Firma Schippers. Bouwheer was pastoor S.A.J. Gilissen, een Franciscaan. De eerste steen werd gelegd op 12 augustus 1920. Op 3 augustus 1921 werd de kerk geconsacreerd. In 1927 liet men de pastorie ontwerpen door de architect Thunnissen. Dit levert een protestschrijven van vrienden van Kropholler op, gedagtekend 28 mei 1927. Op 14 augustus 1928 kon de bouw der pastorie beginnen en een jaar later werd deze in gebruik genomen.

Orgels

Hoofdorgel

Het hoofdorgel is gebouwd door firma Jos H. Vermeulen in 1921. Dit orgel wordt niet/nauwelijks meer gebruikt. Het staat hoog boven de hoofdingang.

Koororgel

Het koororgel is gebouwd door firma Flentrop in 2000 voor de (nieuwe) Sint Liduinakerk in Den Haag. Sinds 2009 staat het orgel in de Sint Paschalis Baylonkerk, op de begane grond, links in het schip..

In de media

Uit Het Vaderland, 8 Mei 1921.

Gisterenmiddag hebben wij op verzoek deelgenomen aan de excursie van de Haagsche Afdeelingen van de Christelijke en R.K. Bonden van Technici naar de nieuwe R.-K. Kerk aan de Baroniewetering, die snel haar voltooiing nadert..

Zeer tot zijn leedwezen was de bouwer, de heer Kropholler, verhinderd als geleider en uitlegger op te treden, maar hij werd verdienstelijk vervangen door den heer van Rijswijk, opzichter-teekenaar.

Aan zijn rede op de typische openluchtbijeenkomst — we stonden voor de keet, waaraan perspectief en plattegrond waren opgehangen — ontleenen wij een en ander.

Spr. betoogde, dat deze Kerk geheel gebouwd is volgens de eischen van liturgie en symboliek. Deze Kerk is zuiver georiënteerd en dus naar het Oosten gericht. De door de voorgeschreven ligging overblijvende hoeken zullen worden gevuld met sacristie, pastorie, enz. De gevolgde bouwwijze heeft het groote voordeel, dat men geen kolommen noodig heeft en alle kerkgangers den dienst gemakkelijk kunnen volgen; koepelbouw is voor een R.-K. Kerk niet aan te bevelen, tenzij het altaar onder den koepel wordt geplaatst.

De nieuwe Kerk is breed en kort en zonder kolom. Zij biedt mede voor de biechtstoelen een waardige plaats. Verder staat de Kerk in de zg. heilige linie, d.i. een denkbeeldige lijn van West naar Oost, door het midden van schip en priesterkoor getrokken. Het hoofdaltaar bevindt zich in het Oosten, de ingangen in het Westen. In een kerkgebouw wordt door de symboliek in betrekking tot het altaar en niet tot den beschouwer Rechter- en Linkerzijde bepaald. De Noordkant is de minst bevoorrechte kant. gelijk kerkelijke leeraars zich uitspreken, want het duistere en ijzige Noorden is volgens St: Gregorius het zinnebeeld der heidensche wereld. Hierom wordt ook in de H. Missen het Evangelieboek naar die zijde (het Noorden) overgebracht, symboliseerend de geloofsprediking aan de heidenen.

Uit Het Vaderland, 28 Mei 1922.

HET NIEUWE ORGEL IN DE PASCHALISKERK.

Hedenmiddag wordt het nieuwe orgel in de parochiekerk van St. Paschalis Baylon (Wassenaarsche Weg), Kropholler's mooie bouwwerk, ingewijd. Pater Ignatius Smeets O.F.M. zal de feestrede uitspreken, de heer Hendrik Andriessen uit Haarlem het instrument bespelen.

Het orgel is vervaardigd door T. Jos. H. Vermeulen, firma L. Ypma en Co. te Alkmaar in samenwerking met de Gebr. Vermeulen te Weert.

Kon indertijd het altaar, als niet passend bij de kerk, ons maar matig bekoren, - het orgelfront is zeer gelukkig in den stijl van het bouwwerk ontworpen: doodeenvoudig, zonder enige versiering en zonder eenig houtwerk om de pijpen. In het front leest men "Laudate Dominum in chordis et organo" (Prijst den Heer met luit en orgel). Het orgel is zeer rijk toegerust met 28 stemmen en 17 nevenregisters. Het hoofdmanuaal bestaat uit prestant 16', prestant 8', fluit harmoniek 8', holpijp 8', octaaf 4', roerfluit 4', octaaf 2', mixtuur 2-6 sterk, trompet 16', trompet harmoniek 8'; het manuaal expressief bestaat uit bourdon 16', Prestanfluit 8', viola di gamba B', Voix celeste 8', dolce 8', bourdon 8', Flûte octaviante 4', violine 4', nasard 2 2/3', piccolo 2, Echo trompet 8', vox humana 8'; het vrij pedaal heeft contrabas 16', subbas 16', octaafbas 8', openfluit 4' en bazuin 16'. De nevenregisters zijn: klavierkoppel I-II, Superoctaafkoppel I, suboctaafkoppel II, pedaalkoppel I, pedaalkoppel II, automatische pedaalomschakeUng, twee vrije registercombinaties, drukknoppen T, FF, F, MF, P. en A., registercrescendo, crescendo II manuaal, tremolo II manuaal.

De organist zal ten gehoore brengen: Toccata en fuga (J.S. Bach), Andantino (César Franck), Improvisation (Philip Loots), Cantabile (César Franck) en Fantasié (Hendrik Andriessen). De plechtigheid begint om 4 uur.

Uit Het Vaderland, 18 Juni 1929.

NIEUWE PASTORIE ST. PASCHALISKERK.

De nieuwe pastorie der St. Paschaliskerk aan den Wassenaarschen weg is gereed gekomen. Naast Krophollers kerk, heeft het architectenbureau ir. Thünissen-Hendriks op een terrein aan de Neuhuyskade een aan de omgeving passend bouwwerk toegevoegd, waarin voortaan de paters Franciscanen, die de kerk bedienen, zullen gehuisvest worden.

De uitbreiding in dit nieuwe stadsdeel, welke een grooter aantal geestelijken voor deze nieuwe parochie noodzakelijk maakte, was oorzaak, dat de bestaande pastorie in de Dreibholzstraat te klein bleek.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

1930
(Foto:Wikimedia/Rudolphous
Foto:Wikimedia/Joris

Interieur

Kopie van Beeldbank Haags Gemeentearchief. Doopvont nog op zijn oude plek in de doopkapel op 19-01-1988.
Kopie van Beeldbank Haags Gemeentearchief. Doopvont op zijn huidige plek op 29-08-2014.