Alkmaar, Hofstraat 15 - Synagoge

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Genootschap:	Israëlitisch
Provincie:	Noord-Holland
Gemeente:	Alkmaar
Plaats:	Alkmaar
Adres:	Hofstraat 15
Postcode:	1811EV
Sonneveld-index:	00129 00130
Jaar ingebruikname:	1826
Architect:
Huidige bestemming:	Synagoge
Monument status:	Rijksmonument 7219

Geschiedenis

Prachtige synagoge.

In 1792 besloot men een synagoge in te richten in een huis aan de zuidzijde van De Laat, nabij de Zakkenstraat. De in 1808 gebouwde synagoge aan de Hofstraat bestaat nog steeds. Gedurende de bezetting zijn de meeste rituele voorwerpen uit de synagoge geroofd, slechts één torarol is bewaard gebleven. De synagoge en het schoolgebouw van de gemeente werden na de oorlog verkocht. Het voormalige synagogegebouw huisvest momenteel een Baptistengemeente, die het pand echter op termijn wil ontruimen. De joodse inwoners van Alkmaar en omgeving zijn tegenwoordig verenigd in een kleine joodse gemeente. De Stichting Alkmaarse Synagoge, in 1997 opgericht om het oude synagogegebouw aan de Hofstraat weer in ere te herstellen, begon in 2004, bij de viering van het 400-jarig bestaan van de joodse gemeenschap in Alkmaar, een inzamelingsactie ten behoeve van dit doel. De Stichting kocht het gebouw in 2009, waarna restauratie volgde. Sinds december 2011 is het gebouw weer als sjoel in gebruik en is de synagoge te bezoeken. (Bron:JHM)

Van 1952 tot 2010 in gebruik als kerk van de Baptistengemeente "De Rank". Deze gemeente nam in augustus 2010 een eigen nieuw kerkgebouw in gebruik.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Voormalige synagoge, nu Baptistengemeente. Pand met lijstgevel; dakkapel met omlijsting. Ingangsomlijsting in poortvorm: pilasters met hoofdgestel en een halfrond bovenlicht gevat in een boog die op imposten ontspringt. In het gevelvlak verder een rond venster en twee gevelstenen met inscriptie. XVIII-XIX.

In de media

Uit het Noord-Hollands Dagblad, 13 juni 2008.

De vreugde bij de Stichting Alkmaarse Synagoge (SAS) over het vrijkomen van de joodse synagoge aan de Hofstraat, is omgeslagen in ontzetting. SAS is bang dat Woningstichting Van Alckmaer twee delen van het religieuze complex wil verbouwen tot woning en overweegt naar de rechter te stappen. De delen waar het om gaat zijn het voormalige schooltje, dat in de joodse gemeenschap wordt aangeduid met 'cheider', en een ruimte die 'mikwe' wordt genoemd, het rituele bad. "Beiden (sic) zijn onlosmakelijk met ons geloof verbonden", zegt Loes Citroen van de SAS. "Zo worden in het cheider na de eredienst in de synagoge verschillende rituelen gehouden. Hetzelfde geldt voor het mikwe." Directeur Elise Hoorn van Woningstichting Van Alckmaer reageert verbaasd. "Het onroerend goed is nog helemaal niet in onze handen en we zijn nog maar in de beginfase van een onderzoek. Er is nog niets bepaald. Dit is een erg voorbarige reactie." SAS stapt desnoods naar de rechter als niet het gehele synagogecomplex door de joodse gemeenschap kan worden gebruikt. Inzet wordt dan het terugdraaien van de verkoop van het complex aan woningstichting Van Alckmaer door de Baptistengemeente. Citroen: "Per slot van rekening hadden we het recht van eerste koop. We zijn er steeds van uit gegaan dat we het gehele complex konden gebruiken, inclusief cheider en mikwe. Maar nu komt de aap uit de mouw: Van Alckmaer wil meer inkomsten door er woongedeelten van te maken."

Uit het Reformatorisch Dagblad, 2 september 2008.

Het Alkmaarse gemeentebestuur en de plaatselijke joodse gemeenschap verschillen met elkaar van mening over het herstel van de voormalige Alkmaarse synagoge. Al sinds 1997 probeert de Stichting Alkmaarse Synagoge (SAS) de voormalige Alkmaarse synagoge in bezit te krijgen, met als doel het gebouw in ere te herstellen. Vooralsnog heeft de stichting echter onvoldoende vermogen om het gebouw aan te kopen. Ook het gemeentebestuur van Alkmaar wil, samen met een woningbouwstichting, de voormalige synagoge herstellen. Om de kosten te dekken, willen zij echter enkele bijgebouwen slopen en daar huizen bouwen. De SAS betreurt het voorstel van de gemeente en de woningstichting. Volgens adviseur Arnold Heertje is de sloop van bijgebouwen geen optie. Volgens de emeritus hoogleraar economie horen de bijgebouwen, het huis waar ooit de rabbijn woonde, een schooltje (cheider) en een ritueel bad (mikwe), „absoluut” bij de synagoge. Volgens het dagblad Trouw vindt de econoom het „onverteerbaar” en „een klap in ons gezicht” dat het „joods cultureel erfgoed in niet-joodse handen” komt. Heertje: Het hele complex is „alleen maar buiten onze gemeenschap geraakt door de Holocaust.” Het stichtingsbestuur laat in een regionale krant weten dat het, desnoods via de rechter, wil voorkomen dat de synagoge aan de woningbouwcorporatie wordt verkocht. In de jaren vijftig verkocht de joodse gemeenschap in Alkmaar, uitgedund door de Holocaust, haar gebedshuis aan een baptistengemeente. Die kerkte er een halve eeuw, maar heeft inmiddels een andere ruimte gevonden. De SAS wil van de synagoge een multifunctioneel centrum maken.

Uit het Noord-Hollands Dagblad, 26 augustus 2009.

Woningcorporatie Van Alckmaer en de Stichting Alkmaarse Synagoge (SAS) zijn het na langdurige onderhandelingen eens geworden over het herontwikkelingsplan, waaraan de gemeente Alkmaar een financiële bijdrage levert van 5 ton. De verwachting is dat vervolgens ook andere fondsbeheerders en subsidieverstrekkers over de brug komen voor de resterende 118.000 euro. De synagoge aan de Hofstraat 15 stamt uit 1862 en is een rijksmonument. Na de Tweede Wereldoorlog was de gedecimeerde joodse gemeenschap in Alkmaar niet meer in staat het gebouw te onderhouden. In 1952 kocht de Baptistengemeente het gebouw, knapte het op en gebruikte het voor de diensten. Sinds 1997 probeert de SAS de synagoge weer voor de joodse gemeenschap beschikbaar te krijgen. Dat is uiteindelijk gelukt doordat Van Alckmaer na bemiddeling van de gemeente het gebouw kocht en de Baptistengemeente bereid bleek naar het voormalige kantoor van de corporatie op industrieterrein Overdie te gaan. Het rijksmonument kon weer aan de joodse gemeenschap worden verhuurd.

Uit Noordhollands dagblad 4 juli 2011

Loes Citroen kijkt verrukt omhoog naar een steiger tegen het monumentale pand aan de Hofstraat in de Alkmaarse binnenstad. Daar is een schilder bezig met een secuur werkje: het terugbrengen van de originele tekst in het Hebreeuws op de gevel van de synagoge. Leesbaar zijn de letters voor de meeste passanten niet. Wel voor Loes Citroen, voorzitter van de Stichting Alkmaarse Synagoge (SAS). Vertaald staat er: ’De eer van dit huis zal groter zijn dan van het eerste’. Citroen: ,,Het is een tekst uit het Oude Testament en heeft te maken met de inwijding van de tweede tempel in Jeruzalem.’’ De tekst werd teruggevonden op een van de zeldzame foto’s die van de synagoge zijn bewaard gebleven. Duitse nazi’s schonden de eer van de joodse tempel in Alkmaar in maart 1942. Op 4 maart kwamen de joden er voor het laatst bijeen. Een dag later moesten ze zich melden op het station. Zo’n 140 tot 150 in aantal. Vrijwel niemand keerde terug. De synagoge werd ontheiligd, vernield. Kostbare spullen werden gestolen. Na de oorlog kwam de synagoge in bezit van de baptistengemeenschap, om pas in 2009 terug in joodse handen te komen. Momenteel wordt het Rijksmonument gerestaureerd. Tegen de eeuwenoude zijgevel komt een glazen multifunctioneel centrum. Ook is er ruimte voor een monument waarop alle namen komen van de Alkmaarse Holocaustslachtoffers. Wie dat precies waren, wordt momenteel uitgezocht. De heropening van de synagoge, de enige ten noorden van Amsterdam, staat gepland op 15 december 2011.