Alkmaar, Verdronkenoord 68 - Laurentius
Uit Reliwiki
Algemene gegevens | |
---|---|
Naam kerk: | St. Laurentius |
Genootschap: | Rooms Katholieke Kerk |
Provincie: | Noord-Holland |
Gemeente: | Alkmaar |
Plaats: | Alkmaar |
Adres: | Verdronkenoord 68 |
Postcode: | 1811BE |
Inventarisatienummer: | 00127 |
Jaar ingebruikname: | 1861 |
Architect: | Pierre Cuypers (1827 - 1921) |
Huidige bestemming: | kerk |
Monument status: | Rijksmonument 7433 |
Geschiedenis
Niet georiënteerde neogotische kerk met dakruiter op de kruising. De wel ontworpen hoge toren is nooit gebouwd. Daardoor is de St. Laurentiuskerk vrijwel geen beeldbepalend gebouw, maar desondanks buitengewoon interessant en in diverse opzichten uniek. Deze kerk was de eerste Cuyperskerk in Alkmaar; de in 1985 gesloopte St. Dominicuskerk was de tweede Cuyperskerk, en architectonisch tenminste zo interessant als de St. Laurentiuskerk.
Na de hervorming in de 16de eeuw duurde het nog ruim 200 jaar voordat er weer vrijheid van godsdienst was. Het besluit daarvoor werd aan het einde van de 18de eeuw genomen. De scheiding tussen kerk en staat werd toen in de wet vastgelegd. Dat betekende vrijheid van godsdienst voor iedereen. Toch duurde het nog ruim vijftig jaar voordat er weer bisschoppen werden benoemd. In 1853 werd de bisschoppelijke hiërarchie hersteld en vanaf dat moment nam de kerkenbouw een ongekende vlucht in Nederland. In nauwelijks vijf jaar tijd werden er in Alkmaar twee grote Rooms-Katholieke kerken gebouwd, waarvan de tweede kerk, en volgens velen de monumentaalste, de St. Dominicus, in 1985 werd afgebroken. Deze eerste kerk, de Sint Laurentiuskerk, de eerste Cuyperskerk in Alkmaar, bleef gelukkig bestaan.
In 2011 is het 150-jarig bestaan van dit kerkgebouw gevierd. Er is toen ook een boek over de kerk verschenen. Er moest toen van alles aan de kerk worden gerestaureerd, wat het financiële draagvlak van de stedelijke R.K. parochie te boven ging. Hiertoe is in 2011 een Stichting "Alkmaarse Cuyperskerk" opgericht.
Omschrijving
De architect van de Laurentiuskerk is de beroemde architect Pierre Cuypers (1827 - 1921) die vele kerken en andere gebouwen in ons land liet verrijzen, zoals o.a. het Centraal Station en het Rijksmuseum te Amsterdam. Onze kerk staat reeds vele jaren op de Rijksmonumentenlijst. De St. Laurentiuskerk is in een neogotische bouwstijl ontworpen en uitgevoerd.
Oorspronkelijk was de kerk ontworpen met een 60 meter hoge toren aan de voorkant van de kerk. Deze toren is echter door een aantal problemen maar voor een gedeelte opgetrokken, nl. de hoofdingang, het koor en de klokkentoren. Van een toren is dan ook geen sprake meer. De bovenkant loopt nu gelijk met het dak van de kerk.
Met de bouw van de kerk die 2 jaar duurde werd in 1859 begonnen. Op 15 oktober 1861 werd de kerk geconsacreerd en in gebruik genomen. St. Laurentius was de patroonheilige van de parochie.
Op 1 oktober 1998 is de St. Laurentiuskerk onderdeel geworden van de “nieuwe” HH. Matthias-Laurentius-parochie te Alkmaar. St Laurentius en St Matthias zijn ook de patroonheiligen van de stad Alkmaar.
Vanaf 2020 heet de regionale parochie van Alkmaar en ruime omgeving St. Dominicusparochie, naar de in 1985 gesloopte kerk van die naam.
Wat is er in de kerk te zien?
In de eerste plaats valt de architectuur van de kerk op, o.a. de stenen gewelven in de zijbeuken en het houten tongewelf in het middenschip. Cuypers heeft voor dit houten tongewelf gekozen omdat de Grote Sint Laurenskerk, elders in de stad, ook een houten tongewelf heeft. (De Grote Sint Laurenskerk werd in de periode 1470 – 1520 gebouwd. In 1568, tijdens de beeldenstorm, ging de kerk over naar de Hervormde Kerk, maar is thans niet meer voor de eredienst in gebruik.) Cuypers was een allround architect en wilde alles zelf uitvoeren. Dat blijkt wel uit het feit dat hij ook de banken in de kerk heeft ontworpen en in zijn atelier in Roermond heeft vervaardigd.
Naast het hoofdaltaar in de absis en het middenaltaar bevinden zich nog twee altaren in de kerk, nl. het H. Bloed altaar en het H. Maria altaar.
Het hoofdaltaar werd in 1949 door de parochianen geschonken ter gelegenheid van een 40 jarig priesterfeest. Het altaar is gemaakt uit Arabesco-marmer uit de steengroeven van Carrara in Italië. De tafelplaat weegt 2000 kg en rust op acht marmeren zuilen, waartussen een rooster als symbool voor St. Laurentius die op een rooster gemarteld werd en ter dood werd gebracht door de Romeinen. Het middenaltaar werd bij het eeuwfeest van de kerk in 1961 gebouwd als aanpassing bij de vernieuwde liturgieviering.
Het H. Bloed-altaar is in 1906 gebouwd ter ere van het “Miraculeuse Bloedwonder van de stad Alcmaer”. U ziet verschillende gebeurtenissen in dit altaar afgebeeld. De vier beeldjes stellen de HH Laurentius en Matthias voor plus de Apostelen Philippus en Jacobus die op 1 mei gevierd worden. Het verband is dat ook het H. Bloedwonder op 1 mei gevierd wordt. Dit altaar is ontworpen door de Haagse architect J.H. Tonnaer.
Het Maria-altaar is het oudste dat in de kerk aanwezig is. Het dateert uit 1861, het jaar dat de kerk gewijd is. Dit altaar bevindt zich vrijwel nog in de oorspronkelijk staat. Ook dit altaar is in het atelier van Cuypers vervaardigd.
Glas-in-loodramen
In de absis ziet u vijf grote ramen, waarvan het middelste raam voor zichzelf spreekt. De vier andere ramen zijn beschilderd met de naamheiligen van de schenkers van deze ramen. Deze ramen zijn in 1895 aangebracht. Ze zijn vervaardigd door glazeniersbedrijf F. Nicolas & Zonen. De overige glas-en-loodramen in de kerk zijn in de jaren 1900-1907 aangebracht door de fa. J. Dobbelaer uit Brugge (België).
Om deze ramen te bekijken lopen we bij het H. Bloed altaar de kerk in:
- 1. De levensgeschiedenis van pater Folkert
- 2. Vrouwelijke heiligen, o.a. H. Agnes en H. Caecilia
- 3. De opdracht in de tempel van Maria
- 4. De verloving van Maria en Jozef
- 5. De engel Gabriël brengt de Blijde Boodschap aan Maria
- 6. Het bezoek van Maria aan Elisabeth
- 7. De geboorte van Jezus in de stal van Bethlehem
- 8. De opdracht van Jesus in de tempel
- 9. Jezus wordt in de tempel teruggevonden
- 10. Het heilig Huisgezin
- 11. De doop van Jezus in de Jordaan
- 12. De verheerlijking op de berg
- 13. De doodstrijd in de Hof van Olijven
- 14. De verschijning van de Heer acht dagen na Pasen
- 15. De verrezen Heer na de wonderbare visvangst
- 16. De H. Elisabeth van Thuringen
- 17. De heilige familie
- 18. De bedevaart in Kevelaer
De kruiswegstaties werden geschilderd in de jaren 1866-1868 door de schilder A. Kläsener naar het ontwerp van Cuypers. In 1958 zijn deze kruiswegstaties gerestaureerd door de Alkmaarse schilder Koos Stikvoort.
Het orgel werd in 1959 door de orgelbouwers Pels en Zn te Alkmaar gebouwd en op de koorzolder geplaatst. In 1977 werd het orgel door de fa. J. Vermeulen gerestaureerd en naar zijn huidige plaats in de linker zijbeuk verplaatst. Het orgel heeft drie manualen, 37 registers en een pedaal. Het aantal pijpen bedraagt 2384. De grootste pijp meet ca. 5,5. meter en de kleinste 1 cm.
- Het Pelsorgel in de St. Laurentiuskerk, Verdronkenoord 68 in Alkmaar staat- en klinkt weer- in volle glorie. Op vrijdag 9 september 2016, aanvang 16.00 uur, is na de inwijding van het orgel door Pater Diego de feestelijke (her)ingebruikname van het gerenoveerde Pels-orgel. Op zondag 11 september 2016, aanvang 16.00, uur is een concert gehouden. Adema’s Kerkorgelbouw heeft de renovatiewerkzaamheden aan het Pels-orgel afgerond. Het orgel staat weer op haar oorspronkelijke plek, achter in de kerk op het koorbalkon. Vrijwilligers van de kerk en leerlingen van InstallatieWerk NH hebben aan het project meegewerkt. In twee jaar is de geldinzameling nagenoeg rond gekomen. Goede doelen, bedrijven en particulieren hebben de stichting gesteund in de actie “adopteer een orgelpijp”. Er resteren nog een paar “laatste loodjes” wat betreft de geldinzameling. Een orgelpijp “adopteren” kan nog steeds, zie de website: www.alkmaarsecuyperskerk.nl .
Daarnaast is er een klein orgeltje (portatief) aanwezig, bouwer en bouwjaar zijn niet bekend.
De geschiedenis van het Heilig_Bloedwonder is ook afgebeeld op de grote muurschilderingen links en rechts in de zijbeuken. De kunstschilder A. Kläsener heeft de schilderingen omstreeks 1886 aangebracht. In de jaren dertig van de 20ste eeuw zijn de schilderingen gerestaureerd door de Alkmaarse kunstschilder Koos Stikvoort.
Ook zijn er in de kerk veel schilderijen aanwezig. Deze komen uit de vroegere staties (de voorgangers van de kerk) en zijn eeuwen oud. Zij werden geschilderd in de 17e- en 18de eeuw.
De St. Laurentiuskerk heeft drie grote klokken in de klokkenkamer in de (niet afgebouwde) toren aan de voorzijde van de kerk en een kleine (angelus) klok in de kleine toren boven het middenaltaar. De grote klokken zijn de Laurentiusklok (640 kilo), de Matthiasklok (380 kilo) en de Johannesklok (265). De klokken werden gegoten in 1964 door de klokkengieterij Petit en Fritsen in Aarle Rixtel.
Tot de bijzonderheden van deze kerk behoren ook de 80 reliëfs die boven in de kerk in de triforiumzone zijn aangebracht. Ze zijn om twee redenen opmerkelijk en uniek: Ten eerste vanwege de steensoort, die in geen enkele Noord-Hollandse kerk op zo'n grote schaal is toegepast, nl. mergelsteen uit Limburg. Ten tweede door de grote rijkdom aan symbolische voorstellingen. De reliëfs zijn rond 1865 in de Roermondse ateliers van architect Cuypers vervaardigd. De 80 reliëfs zijn alle voorzien van plantaardige motieven: ranken van bladeren, bloemen, knoppen en vruchten. Daartussen ziet men andere zaken: boeken, kruisen, kelken, kronen, torens, enz. Ze hebben alle een symbolische betekenis.
Wij hopen u met deze korte beschrijving een indruk van onze kerk te hebben gegeven. Wilt u meer weten, vraag het aan onze kerkgidsen. Hartelijk dank voor uw belangstelling en bezoek aan onze mooie St. Laurentiuskerk.
Versie: dec. 2007 J.H. Nierop / C.Th. Groenland
Monumentomschrijving Rijksdienst
R.K. St. Laurentiuskerk. Driebeukige kruisbasiliek in sobere baksteenvormen, geënt op de rijpe Franse gotiek. Driebeukig transept. Niet geöriënteerd: voorgevel in z.z.w.; as richting koorpartij naar het n.n.o. . Middenschip en dwarsschip in hout overwelfd; koor en zijbeuken met stenen kruisribgewelven. De ontworpen toren bleef onvoltooid. Vroeg werk uit 1859-1861 van Pierre Cuypers (1827 - 1921) , .