Amsterdam, Jacob Obrechtstraat 30 - O.L. Vrouw Rozenkrans (Obrechtkerk)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	O.L. Vrouw Rozenkrans
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Noord-Holland
Gemeente:	Amsterdam
Plaats:	Amsterdam
Adres:	Jacob Obrechtstraat 30
Postcode:	1071KL
Inventarisatienummer:	04980
Jaar ingebruikname:	1909
Architect:	Jan Stuyt (1868 - 1934) en Joseph Cuypers (1861 - 1949)
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 332536

Geschiedenis

Architectonisch, en qua vele details, buitengewoon prachtig en belangrijk neoromaans kerkgebouw, met kathedraalallure, in een sjieke buurt.

R.K. parochiekerk van Onze Lieve Vrouw van de Allerheiligste Rozenkrans, in de volksmond vaak ook wel kortweg "Obrechtkerk" genoemd, wegens de ligging aan de gelijknamige straat. De parochie werd rond 1900 opgericht, gelijktijdig met de bouw van de Concertgebouwbuurt. Het grondgebied van de parochie werd afgesplitst van dat van de parochie St. Willibrordus buiten de Veste bij de Amsteldijk. Pas in 1908-'11 kon de kerk worden gerealiseerd.

Het ontwerp is afkomstig van Jan Stuyt (1868-1934) in samenwerking met Jos Th. J. Cuypers (1861-1949).

De kerk is een grote, driebeukige kruisbasiliek met dubbeltorenfront en vieringtoren. De stijl grijpt terug op onder andere de romaanse en vroegchristelijke bouwkunst. De monumentale aankleding vertoont ook invloed van de byzantijnse kunst. Het grootste deel van de muurschilderingen en gebrandschilderde ramen is echter gemaakt door vooraanstaande kunstenaars van de Bergse School als M. Wiegman (1886-1971). Dit gebeurde in opdracht van pastoor H. Hoosemans tussen ca. 1920 en 1950. Daarmee is de kerk één van de belangrijkste voorbeelden in Nederland van vernieuwing in de kerkelijke kunst van de eerste helft van de twintigste eeuw.

Al in 1969 waren er serieuze plannen tot sloop, en vervanging door een nieuwe veel kleinere kerk. In de loop van de jaren 1970 werden buurtacties gevoerd voor behoud van de kerk, inclusief petities en presentatie van drie interessante ontwerpen tot gedeeltelijke inbouw (onder het motto "Ja, er is nog kans voor de Rozenkrans") .

Later, eind 1992, is deze prachtkerk alsnog aangewezen als Rijksmonument.

Restauratie, in etappes, eind jaren 2000 en begin jaren 2010. In de loop van najaar 2010 - najaar 2011 officiële viering, met vele activiteiten, van het honderdjarige bestaan van dit kerkgebouw. Herinwijding gerestaureerd groot Vermeulen orgel op 25 maart 2012.

Monumentomschrijving Rijksdienst

R.K. kerk Onze Lieve Vrouwe van den Allerheiligste Rozenkrans, ook wel genaamd Obrechtkerk, ingewijd in 1911 en gebouwd naar ontwerp van Jos.Th.J. Cuypers en J. Stuyt uit 1905, in een op de Romaanse en Byzantijnse bouwkunst geinspireerde, niettemin op eigen wijze verwerkte stijl.

De in baksteen onder een samenstel van pannen zadel-, schild- en tentdaken in leien kegeldaken opgetrokken kerk bestaat in opzet uit een driebeukige TRANSEPTBASILIEK met twee forse torens te weerszijden van de ingangspartij, een zware kruisingstoren, een halfrond beëindigde koorpartij met te weerszijden twee absiden en twee rechtafgesloten nevenruimten.

De bescheiden gedecoreerde voorgevel heeft in het midden de hoofdingang, bestaande uit een tweetal dubbele houten deuren en overhuifd door een rondboogvormig portaal met driehoekige topgevel, voorzien van figurale reliëfs (links: olifant en vis; midden: de zon (vermoedelijk); rechts: leeuw en adelaar); te weerszijden elk een zij-ingang en het geheel voorlangs voorzien van een natuurstenen stoep. Boven het portaal een roosvenster (gevuld met gebrandschilderd glas naar ontwerp van Matthieu Wiegman, voorstellend De Wederkomst van Christus, ca. 1930) en in de puntvormige topgevel siertegelwerk met in de top een tableau voorstellende De Kroning van Maria, uit de bouwtijd.

De meervoudig gelede torens bezitten elk beneden een rustica-sokkel, waarop een hoge natuurstenen lambrizering, een rondboogvormige arcade met keperboogfries, een drietal kleine, smalle vensters, een drietal langgerekte, geprofileerde boognissen met glas-in-loodvensters in de top, waarboven siertegelwerk en vier leeuwekop-spuwers, door deel-zuiltjes in vijven gelede galmgaten, een gemetselde balustrade en een met natuursteenbanden afgewisselde, enigszins afgeronde, pyramidale helm, bekroond door een op bol en kroon rustend kruisteken.

Inwendig wordt de kerkruimte door met marmer beklede vierkante pijlers waarop rondbogen rusten, in drieën geleed: een brede middenbeuk, overdekt door een ziende houten kap met beschilderde cassettes (Griekse kruisen, afgewisseld door zonnen), en twee smalle zijbeuken, eveneens overdekt door cassetten-plafonds.

In het rijk behandelde interieur met veel ornamentale decoratie uit de bouwtijd, vooral op de Romaanse en Byzantijnse vormentaal geinspireerd, is deels de baksteen in het zicht gelaten, deels afgewisseld door natuursteen, tegels, pleisterwerk of wandschilderingen.

Op het verhoogd priesterkoor bevindt zich het hoofdaltaar, waarin opgenomen een marmeren reliëf met bladmotieven, wellicht daterend uit 1700, overhuifd door een op vier marmeren zuilen rustend ciborium, ontworpen door Jan Brom. De vloer is uitgevoerd met marmer-incrustatie-werk. Voorts een houten altaarkruis uit omstreeks 1400. De halfronde koor-absis is voorzien van een zevental rondboogvensters met gebrandschilderde ramen, naar ontwerp van Otto Mengelberg, die tesamen de Zeven Sacramenten uitbeelden - zes geschonken door Willem Mengelberg (1922), de middelste door W.U. Jansen; in de absiscalot een mozaiekschildering in de trant van de Beuroner School met voorstelling van de Tronende Christus met Heiligen; boven de absis-boog een schildering van Het Lam Gods; in de aansluitende zijwanden van het koor twee wandschilderingen, gewijd aan respectievelijk De Instelling van het Avondmaal (links) en de Aanwijzing van Petrus als Rots van de Kerk (rechts); in de tondi in de zwikken van de scheibogen naar de transeptarmen schilderingen van Stephanus en Aloysius (links), Gerardus Majella en Antonius (rechts) alle uit de bouwtijd. Aan beide zijden voorts elk twee balkdragende, marmeren zuilen met gedecoreerde teerlingkapitelen. Voor de traptreden naar het priesterkoor de communiebanken, naar ontwerp van C.M. van Moorsel, waarvan in het ijzeren hekwerk twaalf bronzen panelen met reliëfs van herten door Lambert Zijl zijn opgenomen. De wanden van de kruising zijn in 1926-27 door Matthieu Wiegman van schilderingen voorzien, De Kroning van Maria (koorzijde), Musicerende Engelen (beide transeptzijden) en Aartsengel Michael (ingangszijde) voorstellende. De cassettes in de ziende kap van de toren hebben schilderingen uit de bouwtijd met voorstellingen van zon, maan, sterren en de tekens van de dierenriem.

De korte wanden van de transeptarmen bezitten elk een drietal gebrandschilderde ramen naar ontwerp van Joep Nicolas, respectievelijk gewijd aan Maria, met Engelen (links) en Het Geloof (rechts). Onder deze vensters wandschilderingen van Matthieu Wiegman, respectievelijk De Bruiloft te Cana en de Wonderbare Broodvermenigvuldiging uitbeeldend. In het midden hieronder aan de linkerzijde een combinatie van sculptuur en wandschildering, gewijd aan Franciscus, geflankeerd door een wandschildering van de Goede Herder en van O.L.V. van Goede Raad (met reliëf) boven de terzijden geplaatste biechtstoelen, en in de tondi daartussenin schilderingen van respectievelijk een lier en een kruis; aan de rechterzijde in het midden een combinatie van wandschildering en reliëf gewijd aan Gerardus Majella die schier elke dag een brood ontvangt van Maria en 't kind Jezus in de kapel van Capotignano; rechts daarvan boven de biechtstoelen een wandschildering met uitbeelding van de Troost, en vervolgens een schildering van de kraaiende Haan; in de tondi twee priesterportretten.

In de halfronde H. Hartkapel (links in de linkertransept-arm) een aan het H. Hart gewijde wandschildering van Matthieu Wiegman (1932). In de daarnaastgelegen, eveneens halfronde Maria-kapel een houten Maria-retabel, vervaardigd door Mari Andriessen. In de halfronde Josef-kapel (gesitueerd nabij de kruising in de rechter transept-arm) een vijftal gebrandschilderde ramen met florale motieven, en terzijde, naar voren geplaatst, een houten sculptuur van Josef met Kind, door W.A. van der Winkel (1927). In de naastgelegen H. Antonius-kapel een Antonius-altaar uit de bouwtijd, evenals de schildering in de calot.

Bij de aansluiting van middenbeuk en linkertransept-arm, de houten preekstoel, voorzien van bronzen reliëfs met bladmotieven langs de spiltrap door Jan Brom, en van een groen marmeren wand met voorstelling van de Duif naar ontwerp van John Radecker.

In de zijbeuken een door Jan Dunselman in de bouwtijd geschilderde kruiswegstatie; voorts een bidkapel aan de linkerzijde. Bij de toegang naar de verbindingsgang met de links van de kerk gesitueerde pastorie, een marmeren Pieta, gesigneerd Raffi, Paris.

In de Maria-kapel aan de ingangszijde een Maria-beeld op marmeren voet met eikebladeren-reliëf, en vijf smalle halfronde nissen, waarvan vier voorzien van wandschilderingen door Otto van Rees.

In de doopkapel, rechts van de ingang gesitueerd, een doopvont en wandschilderingen door Piet Worm, met voorstellingen van de Doop in de Jordaan (straatzijde), de Wijze en Dwaze Maagden (zijbeukzijde) en de Uitdrijving van de onreine geest (middenbeukzijde), en de 4 Evangelistensymbolen rondom duiven (plafond). Van oorsprong tweeklaviers orgel met vrij pedaal en pneumatische tractuur, gemaakt door de firma Jos Vermeulen in 1917. Bij moderniseringen werd het orgel uitgebreid met een rugwerk in de balustrade van het orgelbalkon en werd de pneumatische tractuur vervangen door een elektrische. Het rugwerk en de elektrische tractuur vallen niet onder de bescherming; voorts het reeds genoemde roosvenster en een schilderij op doek van U. Sebastiaan (eind 18e begin 19e eeuw ?).

Rijk gedecoreerd en ingericht kerkgebouw dat zowel uitwendig als inwendig een goed voorbeeld is van de vernieuwingsdrang in de vroeg-20e-eeuwse katholieke kerkelijke bouwkunst, beeldende kunst en kunstnijverheid, waarbij een verscheidenheid aan kunstenaars van verschillende instelling, beinvloeding of stijl aan de inrichting van het gebouw hebben bijgedragen; van algemeen belang uit kunst- en architectuurhistorisch oogpunt.

In de media

Uit Het Nieuws van den Dag, 4 November 1910.

Hedenochtend werd de nieuwe Roomsch-Katholieke kerk van den Heiligen Rozenkrans in de Jacob Obrechtstraat op plechtige wijze ingewijd. Het kerkgebouw, waarvan de architecten zijn de heeren Jos.Th.J. Cuypers en Jan Stuyt, is opgetrokken in Romaansch-Byzantijnschen stijl met eenige moderne wijzigingen. De kerk maakt een massalen indruk met haar stomp toeloopende, vierkante torens aan weerszijden van den hoofdingang. Deze torens, waarvan de een een klok, de ander de 1000 kilo zware bel zal dragen, zijn met kolommen versierd. Aan de voorzijde van het gebouw bevinden zich een 11-tal nissen, waarin later de beelden van de apostelen en evangelisten geplaatst zullen worden. Boven den ingang is een groot roosvenster. In de kerk is ruimte voor 1400 menschen; de kerk behoort dus, na die aan den Amsteldijk, tot de grootste der R.-K. kerken onzer stad. De vierkante kolommen in het schip zijn van groen Zwitsersch marmer, de hoofd kolommen van dito marmerblokken, afgewisseld door roode siersteen. In het schuin toeloopend dak ziet men zoogenaamde eternietplaten, waarvan de motieven zijn kruisen en sterren op blauwen achtergrond. In het plafond van den middentoren, welke het best aan de achterzijde van het gebouw te zien valt, bevinden zioh de zon, maan, de planoten en komeet, omringd door de teekenen van den dierenriem. De preekstoel munt uit door grooten eenvoud, evenals de eikenhouten zitbanken. De muurschilderingen ontbreken nog, de vlakken zijn echter reeds aangegeven. In een koepelvormige uitbouw komt het altaar, terwijl boven den ingang zich de balustrade voor het zangkoor bevindt. Do kerk is electrisch verlicht en zal centrale verwarming krijgen. In Mei 1909 werd de bouw aanbesteed; door de bouwvakstaking werd veel vertraging ondervonden, Aannemer is de firma M. Bikker. Naast de kerk is een ruime pastorie gebouwd, welke over een paar weken gereed zal zijn. Dadelijk na de plechtige inwijding wordt deze kerk in gebruik genomen. De consecratie door den bisschop zal vermoedelijk in Januari plaats vinden. De inwijding geschiedde door mgr. Janssen.