Arnhem, Oude Velperweg 56 - Willibrordus

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Willibrordus
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	Arnhem
Plaats:	Arnhem
Adres:	Oude Velperweg 56
Postcode:	6824HD
Inventarisatienummer:	11019
Jaar ingebruikname:	1954
Architect:	Sluijmer, Joh.
Huidige bestemming:	Syrisch-katholieke kerk
Monument status:	Gemeentelijk monument

Geschiedenis

Alleszins interessante en belangrijke wederopbouwkerk, met lage kruisingstoren en interessante "klokkenmuur".

In 2004 zijn de parochies van Arnhem-Noord en Velp samengevoegd tot de parochie De Wijngaard. Eind maart 2005 is de Willibrorduskerk (1954, Joh. Sluijmer) gesloten. (54-05/55-06/59-08).

Correctie: het hierboven genoemde klopt niet, er is verwarring met de wel in 2005 gesloten Verrijzeniskerk elders in Arnhem.

Zondag 13 mei 2012 alsnog wel slotviering in deze St. Willibrorduskerk, die tot dan toe voor R.K. vieringen in gebruik was. De toekomst van het kerkgebouw was enige tijd onduidelijk; sloop was niet aan de orde. Er bleek een koper te zijn. Ook mogelijke inbouw tot verzorgingstehuis is niet aan de orde geweest.

Bouwjaar: 1953-1956 Bouwstijl: Delftse School

De Johannes de Doper Parochie te Arnhem was begin jaren 1940 eeuw zo sterk in omvang toegenomen, dat het Episcopaat de tijd rijp achtte om de parochie te splitsen en een nieuwe kerk te bouwen. In 1943 werd op initiatief van deken Voskuilen een commissie opgericht die zich bezig zou gaan houden met de bouw.

In augustus 1947 werd rector G.W. Steenkamp tot bouwpastoor van de nieuwe parochie benoemd. De pastoor wist de hand te leggen op een militaire kantine afkomstig uit Canada. Het houten gebouw arriveerde in onderdelen op 22 april 1948 in Arnhem. Onder leiding van architect van Dongen werd de noodkerk, veelal door vrijwilligers, in elkaar gezet op het terrein bij de Oude Velperweg / hoek Arnoudstraat (zie inv.nrs. 81 en 85). Het gebouw werd op 22 december 1948 door deken van Rossum van Arnhem ingezegend. Tijdens deze plechtigheid werden kerk en parochie onder bescherming gesteld van St. Willibrordus.

De Twentse J.H. Sluijmer (1894 -1979), architect te Enschede, ontving de opdracht een definitief kerkgebouw te ontwerpen (ontwerp dec. 1952). De eerste steen werd gelegd op 1 oktober 1954 door Mgr. Huurdeman (zie foto inv.nr. 84). De inwijding van de kerk vond precies één jaar later plaats op 11 oktober 1955. De wijdingsplechtigheid werd verricht door Mgr. Bernardus Alfrink, de toenmalige aartsbisschop-coadjutor van Utrecht. Ter gelegenheid van de eerste kerstviering in de nieuwe kerk schonken de parochianen een sacristiebel met inscriptie (inv.nr. 123).

De architect Sluijmer koos voor de sobere eenvoud van de Noord-Italiaanse vroeg Christelijke basiliekvorm, met zadeldak, cassetteplafond en ingangsportiek. De Willibrorduskerk is een goed voorbeeld van het werk van Sluijmer uit de naoorlogse wederopbouwperiode. De juiste verhoudingen, het materiaalgebruik en detaillering zorgen voor een sfeer van eenvoud en rust, die duidelijk geïnspireerd is door de Bossche school. Het was de eerste kerk van Sluijmer met een zogenaamde klokkenmuur.

Hij maakte gebruik van natuurlijke materialen: baksteen en blank gelakt hout. Het rustige ritme van de bakstenen muren in de kerkzaal wordt slechts onderbroken door bogen in muren en ramen, en het roosvenster in het dwarsschip. Opvallende details zijn de houten elementen in het interieur: decoratieve vierkanten in de panelen van de biechtstoelen, de deuren en de lambri van het priesterkoor.

In 1982, onder druk van de stijgende energiekosten, werd een scheiding aangebracht tussen het hoofdschip en de beide transepten. De kerk dankt aan deze scheiding een drietal muurschilderingen door parochiaan en voormalig tekenleraar Th. Verbaal, die ook de huidige kruisweg heeft geschilderd (inv.nr. 91, 140, 141 en 122).

Op dit moment (oktober 2006) is het zuidtransept in gebruik als dagkapel en het noordtransept wordt verhuurd aan derden (heringericht tot sportzaal). (* Met het zuidtransept wordt bedoeld het rechter transept, dat nu ontmoetingsruimte is. Met het noordtransept wordt bedoeld het linker transept, dat al sinds begin jaren 1980 als judozaal in gebruik is).

Het doopvont van de doopkapel werd waarschijnlijk in 1987 naar de kerkzaal verplaatst. De doopkapel verloor daardoor zijn functie en werd afgesloten van de kerkruimte. Momenteel is de voormalige kapel in gebruik als opslagkamer. Het is te betreuren dat hierdoor het fraaie reliëf van de hand van Niel Steenbergen, dat de achterwand van de kapel vormde, aan het zicht onttrokken wordt (inv.nr. 169).

Aan de kerk is een parochiecentrum gebouwd, met een keuken, bijkeuken, een kantoor, een kleine vergaderzaal en een kelder (waar het archief is ondergebracht), en een pastorie. De pastorie is afgescheiden en dient momenteel als woning van de Deken.

Er is een ommuurde tuin aan de zuidzijde van de kerk.

Vanaf januari 2005 maakte de kerk onderdeel uit van de Parochie de Wijngaard te Arnhem.

Motivering:

Object van belang voor de gemeente Arnhem vanwege zijn bescheiden architectuur en markante situeringswaarde.

Toelichting:

De kerk is gesitueerd op een plaats, die past bij de opvattingen met betrekking tot stedenbouw van de Delftse School, namelijk op een groot terrein in de omgeving van elkaar kruisende belangrijke wegen. Deze wegen zijn de ten noorden van de kerk gelegen Velperweg, waarvan de voor de kerk gelegen Oude Velperweg, een momenteel parallel met de Velperweg verlopende zijweg is, en de ten westen van de kerk gelegen Wichard van Pontlaan, die via een tunnel onder de ten zuiden van de kerk gelegen spoorlijn verbonden is met de Laan van Presikhaaf, een belangrijke verbindingsader in de zuidelijke uitbreidingswijken Presikhaaf I, II en III (stammende uit de jaren 1950-1960). Het terrein wordt aan de oostzijde begrensd door de Schaapsdrift, een straatje dat op de Oude Velperweg uitkomt. Vlakbij deze aansluiting sluit de Oude Velperweg weer aan op de Velperweg. Toch heeft de kerk niet altijd een zo prominente ligging gehad. De Oude Velperweg was namelijk oorspronkelijk de hoofdverbinding van Arnhem naar Velp, maar deze weg was ten tijde van de bouw van de kerk verworden tot een onbelangrijke parallelweg. De Wichard van Pontlaan is pas na de bouw van de kerk in de jaren 1960 aangelegd om de uit deze tijd daterende wijken Presikhaaf I, II en III met de noordelijke stadsdelen te kunnen verbinden. Daardoor werd uiteindelijk de ligging van de kerk op een belangrijke plaats toch nog gerealiseerd. Tegenover de kerk met bijgebouwen liggen fraaie villa's. Achter de kerk aan de Wichard van Pontlaan staan hoogbouwcomplexen.

Korte karakteristiek:

De kerk heeft een T-vormige plattegrond waarop een halfronde absis aansluit. Deze grondvorm, een T-kruis is karakteristiek voor de Romeinse vroeg-christelijke basilicas en werd door de Delftse School architecten veel gebruikt. Ook de uitvoering van het exterieur van de Sint Willibrordus met haar sobere rondboogvensters, brede transeptarmen, zadeldaken met een flauwe helling en een porticus met drie rondbogen op rondzuilen, waarboven de topgevel van het schip uitrijst, is geïnspireerd op de vroeg-christelijke basilicas in Rome, een belangrijke inspiratiebron voor de Delftse Schoolkerken van vlak voor en vlak na de Tweede Wereldoorlog.

De kerk vormt samen met de bijgebouwen een indrukwekkend en karakteristiek voorbeeld van een naoorlogs complex in de stijl van de Delftse School. Het is één van de beste voorbeelden van kerkelijke Delftse Schoolarchitectuur in Arnhem.

Beschrijving:

Exterieur

De kerk heeft een T-kruisvormige plattegrond met een halfronde absis. Zowel het schip als de beide transeptarmen hebben de opzet van een driebeukige hallekerk, met smalle zijbeuken en bevatten zadeldaken met topgevels. De transeptarmen hebben aan koorzijde elk een absidiool. In de buitenmuren van het schip en het transept bevinden zich vrij hoog geplaatste eenvoudige rondboogvensters. De viering van de kerk is ten opzichte van het schip verhoogd en afgedekt met een gedrukt tentdak. Tegen de voorgevel is een porticus geplaatst met drie rondboogopeningen onder een lessenaarsdak. Tegen de oostzijde van de porticus is een bakstenen klokkemuur met rondboogopening en zadeldak gebouwd. De porticus is in de jaren 1954-56 aan de westzijde verlengd met een langwerpig tweelaags bouwdeel met zadeldak, de niet meer als zodanig in gebruik zijnde pastorie, waarin de sacristie, een vergaderruimte en een dubbel woonhuis van Insula Deï zijn ondergebracht. Deze aanbouw heeft de harmonie van het ontwerp in zekere zin aangetast, doordat de symmetrische opzet van de voorgevel door de verbreding naar rechts verstoord werd en daarmee ook het zicht op het bouwvolume van de kerk vanuit het noordwesten (vanuit de Oude Velperweg) werd ontnomen. Toch was het een bewuste keuze om het complex daardoor een gesloten karakter te geven. De kerk is geheel opgetrokken in baksteen met een enkele speklaag in beton. Onder de daken bevinden zich tandlijsten, de vensterbo¬gen en porticusbogen hebben bakstenen omlijstingen.

Interieur

Het interieur heeft muren opgetrokken in gele baksteen op een plint bestaande uit twee lagen rode baksteen. Het schip heeft de opzet van een driebeukige hallekerk met een breed middenschip, voorzien van een zadeldakvormig cassettenplafond. Het plafond rust op betonnen balkkoppen, die komend vanuit de zijbeukmuren op de arcade van het schip zijn opgelegd. De zijbeuken hebben een vlak plafond dat op deze balken rust. De arcade tussen het midden¬schip en de smalle zijbeuken bestaat uit drie brede rondbogen op twee vrijstaande betonnen rondzuilen met breed uitkragende blokvormige kapitelen en bakstenen muurpijlers. In de zwikken tussen de bogen zijn ronde openingen aangebracht. De beide zijbeuken hebben elk zeven hooggeplaatste rondboogvensters, waaronder een betonnen band doorloopt. De rondboogvormige vensterkoppen zijn iets breder dan het rechthoekige benedendeel van de vensters.

Het schip is door een brede rondboogvormige scheiboog geopend naar de viering die een stuk hoger is dan het schip en voorzien is van een vlak cassettenplafond. In de lantaarn van de viering bevinden zich ook rondboogvensters met weer een betonnen band daaronder. Brede rondbogen gaven ook toegang tot de transeptarmen. In 1982 zijn deze openingen met houten panelen dichtgezet, waarbij de westelijke transeptarm werd ingericht als dagkapel en de oostelijke een andere niet kerkelijke functie kreeg. De houten panelen werden voorzien van religieuze schilderingen, met onder andere voorstellingen uit het leven van de H. Willibrordus door Th. Verbaal. De transeptarmen hebben dezelfde opbouw als het schip met smalle zijbeuken. Een deur in de zijbeuk van de westelijke zijbeuk geeft toegang tot de dagkapel in het westtransept. De absidiolen in de zuidwand van de transeptarmen hebben een absiscalot. De sluitingsgevels van de transeptarmen hebben in de topgevel een oculusvenster. Aan de westelijke transeptarm zijn bijgebouwen toegevoegd, waar onder andere de sacristie is ondergebracht. Een smallere boogopening verbindt de viering met de koorabsis, die ook is voorzien van een cassettenplafond. In de koorsluiting bevinden zich twee rondboogvensters met figuratief gekleurd glas-in-lood. Aan de westzijde van de ingangspartij bevindt zich in het verlengde van de westelijke zijbeuk een kapel met een vlak plafond, met rechthoekige vensters met gekleurd glas-in-lood.

Hoofd- en koororgel

Het hoofd- en koororgel zijn gebouwd door firma L. Verschueren in 1955. Beide orgels zijn vanaf 1 speeltafel te bespelen en kunnen ook gezamenlijk bespeeld worden. Het hoofdorgel staat bij de hoofdingang, het koororgel is in de absis geplaatst.

In de media

Uit Sint Eusebioparochie 10-4-2014

De Willibrordkerk aan de Oude Velperweg in Arnhem is op 9 april 2014 verkocht aan het Patriarchaat van de Syrisch-katholieke kerk van Antiochië, gevestigd in Zeist. De kerk, die in 1954 in gebruik werd genomen, was eigendom van de RK fusieparochie Sint Eusebius. De kerk werd verkocht vanwege een teruglopende bezettingsgraad in diensten en oplopende onderhoudskosten van de Sint Eusebiusparochie in Arnhem.

Het bestuur van de parochie en het Aartsbisdom Utrecht zijn verheugd dat de Willibrordkerk door de verkoop aan de Syrisch-katholieke gemeenschap behouden blijft voor de katholieke eredienst, zij het dat vanaf nu door de Syrische geloofsgemeenschap de Antiocheense liturgie gevolgd wordt. Op 4 mei wordt de kerk heropend en opnieuw gewijd in aanwezigheid van hoogwaardigheidsbekleders uit de Syrisch-katholieke gemeenschap uit binnen –en buitenland. Ook patriarch Mgr. Ignace Joseph III Younan van de Syrisch-katholieke kerk van Antiochië is hierbij aanwezig. De Syrisch-katholieke gemeenschap huurde al een aantal jaren op zondagen de Willibrordkerk en ook de Lucaskerk in Arnhem van de Sint Eusebiusparochie. Met de verkoop volgt het bestuur van de RK Parochie Sint Eusebius het advies van een onafhankelijke vastgoedcommissie uit 2010. Om de terugloop in kerkgangers en toename van onderhoudskosten het hoofd te bieden, adviseerde die commissie het bestuur vijf van de negen kerkgebouwen te verkopen. In oktober 2012 werden al de Heilige Geestkerk in Malburgen en de St. Johannes de Doperkerk in Klarendal verkocht. De RK Parochie Sint Eusebius is op 1 januari 2011 ontstaan uit een fusie tussen verschillende parochies in Arnhem, Velp en Rozendaal.

Uit De Gelderlander.nl 4 mei 2014

Met veel pracht en praal is zondagmiddag de voormalige Willibrordkerk in Arnhem ingewijd als kerk voor de Syrisch-katholieke eredienst. De Syrisch-katholieken behoren tot de rooms-katholieke kerk, maar hanteren de oosterse liturgie van Antiochië. Tijdens de eredienst wordt Aramees en Arabisch gesproken.