Bolsward, Grote Dijlakker 7 - Basiliek Sint Franciscus

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Basiliek Sint Franciscus
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Friesland
Gemeente:	Súdwest Fryslân
Plaats:	Bolsward
Adres:	Grote Dijlakker 7
Postcode:	8701KV
Inventarisatienummer:	08771
Jaar ingebruikname:	1934
Architect:	Leur, H.C. van de
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 512818

Geschiedenis

Buitengewoon belangrijke, niet georiënteerde, grote prachtkerk met toren. Dit is het grootste "Bellotiaanse" kerkgebouw in Nederland - d.w.z. dat de architectuur van de kerk is beïnvloed door de school van de Franse Benedictijner monnik en architect, Dom Paul Bellot (1876-1944). De eveneens Bellotiaanse R.K. Oratoire Saint Joseph in Montréal en de basiliek Notre Dame du Cap bij Trois Rivières, Quebec, Canada, zijn groter. Ook de door Bellot zelf ontworpen St. Chrysole in Comines, Frankrijk, is groter.

Het ontwerp voor de St. Franciscuskerk is van de uit Nijmegen afkomstige architect Hendrik Christiaan van de Leur (1898-1994). Van de Leur heeft in de eerste jaren van zijn loopbaan samengewerkt met zijn leermeester Dom Bellot. Kerk en pastorie zijn ontworpen in zijn kenmerkende, expressionistische baksteenarchitectuur.

Op de plaats van een eerdere parochiekerk, gewijd aan St. Franciscus, werd in 1934 een nieuwe, grote parochiekerk voor heel R.K. Bolsward in gebruik genomen. De twee oude parochies zijn toen samengevoegd (de andere parochie was St. Martinus). Aanvankelijk was het de bedoeling dat de oude pastorie van de gesloopte St. Franciscuskerk gehandhaafd zou blijven. Tijdens de bouw van de kerk is echter besloten eveneens een nieuwe pastorie aan de kerk vast te bouwen. Het ontwerp voorziet in een sobere strenge architectuur met expressionistische invloeden. De vergaderruimte aan de achterzijde van de pastorie is gebouwd in 1992 en valt niet onder de bescherming.

Deze kerk is in 2017 door Paus Franciscus verheven tot Basiliek. Het is de eerste kerk met deze eretitel in het Bisdom Groningen-Leeuwarden (dat bestaat uit de provincies Groningen, Friesland, Drenthe en de Noordoostpolder).

Monumentomschrijving Rijksdienst

De ST. FRANCISCUS KERK is gelegen aan de Grote Dijlakker. De opdracht voor het ontwerp werd in 1932 door het kerkelijk bestuur gegund aan de Nijmeegse architect H.C. van de Leur. Voor de kerk, die aan weerszijden is omsloten door bebouwing, is een klein plein gesitueerd. Aan de straatzijde liggen een stenen erfscheiding met een gietijzeren opstand en een hekwerk.

Het ontwerp voor het exterieur is een sobere, strenge baksteen-architectuur met expressionistische invloeden, dit in schril contrast met het uitbundige interieur waar veel decoratief kleurrijk metselwerk is toegepast.

Exterieur

De kerk is een kruiskerk, waarvan de transepten dezelfde hoogte als het schip hebben. De buitengevels zijn sober uitgevoerd. In de noordwand van het schip bevindt zich de oorspronkelijke "eerste steen" van de gesloopte Franciscuskerk uit 1846 van architect Molkenboer. Aan de noordzijde van het front staat een hoge achtzijdige toren, gedekt met een koperen spits. Aan de zuidzijde bevindt zich een kleinere toren. Sacristie, kooromgang en bijsacristie zijn uitgebouwd aan de achterzijde van de kerk.

Het geheel verkeert in een zeer gave staat, zij het dat het altaarpodium in de jaren zestig een verandering heeft ondergaan.

De kruiskerk is opgetrokken in donkerrode baksteen en gedekt door een samengesteld, met grijze pannen belegd, zadeldak. Aan weerszijden van de hoofdingang (zuid-oost) ligt een toren. De toren aan de zuid-westzijde heeft een vierkante basis met een laag tentdak dat net boven de goot van de kerk uit komt. Die aan de noord-oostzijde heeft een achthoekige basis met een vierkante klokkenzolder en een hoge achthoekige torenspits die met koper is gedekt. Het middenschip en de zijbeuken liggen onder hetzelfde dak; de abside aan de noord-westzijde ligt onder een veelhoekig tentdak met een nokkruis. De twee vertrekken aan weerszijden van de abside hebben een tentdak.

De voorgevel is sober uitgevoerd met eenvoudige decoratieve metselwerkbanden. Centraal bevinden zich twee ingangsdeuren met midden boven de twee deuren een beeld van St. Franciscus. Boven de ingangspartij staan vier hoge lancetvensters met aan weerszijden twee keer twee lagere vensters. Boven de hoge vensters staan drie grotere en één kleiner ruitvenster, boven de twee lagere vensterpartijen is bij elk daarvan één ruitvormig venster. Aan weerszijden van de ingang bevinden zich vier vensters. Alle vensters hebben een puntvormige stroomlaag en een grijze betonnen lekdorpel met neuten. Beide torens hebben een toegang en vensters gelijk aan de vensters in de voorgevel. Op de nok staat een kruis.

Interieur

In de kerk is de dragende constructie van de bogen zichtbaar gelaten, het dakbeschot is afgetimmerd met blauw geverfd hout. Opvallend zijn de grote bogen die kruislings de viering overbruggen.

Het INTERIEUR wordt gekenmerkt door geglazuurde bakstenen in allerlei kleurschakeringen tussen de gele metselstenen. Het hoge middenschip en het transept worden overspannen door zware gordelbogen die zijn geaccentueerd door rode, witte en zwarte metselstenen. Boven de doorgangen in de kerk bevindt zich een soortgelijke versiering. Tussen de bogen is een blauw cassetteplafond aangebracht. Aan weerszijden van het brede middenschip liggen smalle zijbeuken waarboven zich een galerij bevindt.

Naast de hoofdingang liggen twee kapellen en de doopkapel. In één van deze kapellen staat een 13de-eeuws houten beeld van een tronende Maria met Kind. In de kerk een devotiebeeld van de Lieve Vrouw van Zevenwouden. De kerkhekken uit 1932 van deze kapellen zijn verwijderd maar wel bewaard.

Hierboven bevindt zich het zangkoor met het kerkorgel dat niet meer in gebruik is. Het grote orgel op de zangzolder is afkomstig uit de voormalige Sint Martinuskerk aan de Grote Dijlakker te Bolsward. Het instrument wordt wegens te weinig monumentale waarden, niet van rijkswege beschermd.

Het altaar staat opgesteld in de zeszijdige abside, die wordt geflankeerd door de hoofd- en bij-sacristie. De ribben in de abside zijn in wit geglazuurde baksteen uitgevoerd. Het geheel verkeert in een zeer gave staat, zij het dat het altaarpodium in de jaren zestig een verandering heeft ondergaan, bij welke gelegenheid de opstelling van de kerkbanken gedeeltelijk is gewijzigd. Het huidige altaar en het tabernakel, uitgevoerd in zware Art-deco-vormen, zijn in 1947 geplaatst. Ten zuidwesten van het altaar bevinden zich het tabernakel en de preekstoel uit 1932. Gemetselde preekstoel.

Van de hoge glas-in-lood-vensters in het transept en in de absis zijn sommige gedeelten nog afkomstig uit de gesloopte St. Franciscus uit 1847. De vensters zijn van de hand van L. van Essen uit Roermond. In het transept staan in nissen nog beelden van St. Jozef, St. Vincentius en St. Willibrordus.

De houten kerkbanken, de blauwe geglazuurde keramische wijwaterbakjes naast de hoofdingang, de betegelde kerkvloer en alle deuren in de kerk zijn nog origineel.