Breda, Ginnekenstraat 2 - Maria Hemelvaart (1890 - 1966)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Maria Hemelvaart
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Breda
Plaats:	Breda
Adres:	Ginnekenstraat 2
Postcode:	4811JH
Sonneveld-index:	14564
Jaar ingebruikname:	1890
Architect:	Langelaar, J.J. van
Huidige bestemming:	gesloopt
Monument status:	geen

Geschiedenis

Dit was een georiënteerde, grote, beeldbepalende, tot in details verzorgde, rijk gedecoreerde, prachtige neogotische kerk met hoge toren. De parochie Onze Lieve Vrouw ten Hemelopneming beschikte vanaf 1715 over een schuilkerk aan de Waterstraat. In 1837 werd deze schuilkerk uitgebreid in neoclassicistische stijl (zgn. waterstaatskerk), maar deze werd later spoedig weer te klein. Dit mede als gevolg van de stadsuitbreiding in zuidelijke richting vanaf ca. 1880 en de groei van de rooms-katholieke bevolking.

De nieuwe Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk kwam in 1888-1890 naar een ontwerp van J.J. van Langelaar (1840-1917; leerling van P.J.H. Cuypers) tot stand, als opvolgster van deze waterstaatskerk. De kolossale kerk (ca. 75 meter lang, 25 meter breed en een westtoren van ca. 88 meter hoog) stak de nabijgelegen Grote Kerk letterlijk naar de kroon. Na aankondiging van de naderende sluiting in 1963, wegens ontvolking van de binnenstad, buiten gebruik gesteld tijdens een laatste viering op 1 mei 1966 en één jaar later gesloopt. In de vroege ochtend van 19 mei 1967 werd de hoge torenspits omvergetrokken; deze spectaculaire gebeurtenis haalde de regionale en landelijke kranten.

Voor zover bekend is de toren van de Maria Hemelvaartkerk tot op heden de hoogste gesloopte neogotische kerktoren in Nederland. Op de voet gevolgd door de toren van de Sint Josephkerk in Den Haag (80 m), de H. Hartkerk (1898) in Helmond (ook ca. 80 m) en de St. Michaël in Zwolle (79 m); nog wel bestaan de neogotische torens van de St. Vituskerk in Hilversum (98 m), de St. Jacobuskerk in Den Haag (93 m) en de St. Joriskerk in Eindhoven (87 m).

Ook de monumentale pastorie rechts van de kerk, ook ontworpen door Van Langelaar, ging verloren. De vrijgekomen grond werd jarenlang als parkeerruimte gebruikt. In de tweede helft van de jaren 1970 verrees op de plaats van de kerk de huidige Houtmarktpassage.

Beschrijving

Het was een grote driebeukige neogotische kruisbasiliek met versmald en lager koor met omgang, niet-uitspringend transept (dwarsschip) en hoge westtoren. Het schip was uitwendig van schoorbogen (luchtbogen) voorzien. De toren had een achthoekige lantaarn, gedecoreerd met natuursteen, hoekpinakels en een hoge naaldspits. Het interieur was voorzien van zgn. bundelpijlers en gemetselde kruisribgewelven. Het ontwerp van deze kerk toonde zowel invloed van dat van de St. Jacobuskerk in Den Haag (1878) van Van Langelaars leermeester Cuypers als van de Franse dertiende-eeuwse gotiek. De neogotische inventaris en beglazing dateerden uit omstreeks 1900 en kwamen uit het atelier Cuypers & Stolzenberg te Roermond. De kruiswegstaties werden omstreeks hetzelfde jaar gemaakt door de firma A. Windhausen, eveneens te Roermond.

Waardering

Belangrijkste en grootste werk in het oeuvre van architect Van Langelaar, met de hoogste R.K. kerktoren (volgens betrouwbare bronnen ca. 90 meter) in Breda. Dit was de eerste van drie R.K. kerken in en vlak buiten het centrum van Breda, met elk een hoge kerktoren, die Breda decennia lang een uiterst indrukwekkende "skyline" gaven, die in 1967 werd gesloopt. Binnen 10 jaar, 1967-1976, zijn deze 3 kerken gesloopt. De andere twee waren de St. Barbarakathedraal (gesloopt 1969-1970) en de St. Jozefkerk (gesloopt 1976).

In het centrum van Breda resteren nu twee kerktorens, de ruimschoots hoogste van de Grote Kerk, en de relatief lage, maar nu alsnog beeldbepalende, en prachtige, toren van de St. Antoniuskathedraal.

Literatuur

W.M.M. Spapens, Bredase kerken door de eeuwen heen, Breda, 2008, 137-140.
Warffemius, A., ‘En weg zijn de concurrenten. Vier gesloopte rooms-katholieke kerken te Breda’, in: W.F. Denslagen (red.), Bouwkunst. Studies in vriendschap voor Kees Peeters, 1993, 597-617.