Burgh-Haamstede, Noordstraat - Gereformeerde Gemeente (1903 - 1953)
Uit Reliwiki
| Algemene gegevens | |
|---|---|
| Naam kerk: | Gereformeerde Gemeente |
| Genootschap: | Gereformeerde Gemeenten |
| Provincie: | Zeeland |
| Gemeente: | Schouwen-Duiveland |
| Plaats: | Burgh-Haamstede |
| Adres: | Noordstraat |
| Postcode: | |
| Sonneveld-index: | |
| Jaar ingebruikname: | 1903 |
| Architect: | |
| Huidige bestemming: | buiten gebruik |
| Monument status: | Geen |
Geschiedenis
Op maandag 11 mei 1903 werd het kerkgebouw in gebruik genomen van de Ledeboeriaanse Gemeente. In deze ingebruiknamedienst ging ds. L. Boone uit Terneuzen voor. Hij preekte naar aanleiding van Fillippenzen 2 vers 12. Het kerkgebouw telde ongeveer 100 zitplaatsen.
In 1907 ging de gemeente van Haamstede niet mee in de vereniging die leidde tot het ontstaan van de Gereformeerde Gemeenten. Samen met andere gemeenten vormde men het verband van de Oud Gereformeerde Gemeenten. In 1934 verliet de afdeling Haamstede de Oud Gereformeerde Gemeenten en voegde zich bij de Gereformeerde Gemeenten.
Vanwege tekort aan zitplaatsen werd in 1953 een nieuw kerkgebouw aan de Ankerweg in gebruik genomen.
Het kerkgebouw was van oorsprong een bollenschuur. Na ingebruikname van het nieuwe kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente aan de Ankerweg buiten gebruik gesteld. Nu ijsssalon.
In de Media
- Uit Reformatorisch Dagblad, 11 september 1995
De geur van eau de cologne, pepermunt en brandende turf is vervlogen, de klanken van het harmonium zijn weggestorven en de preekstoel is verdwenen. Niets in ijssalon "De Graaf van Haamstede" herinnert nog aan een voormalige kerk. Waar ooit de ouderlingen en diakenen een plaatsje tegen de muur vonden, prijken nu rijen wijn en sterke drank. Coupe kiwi, coupe baba al rhum en coupe tropical gaan in het vakantieseizoen voor 9,50 gulden grif over de toonbank. Niet één argeloze vakantiegast in Burgh-Haamstede zal vermoeden dat in het pand van de ijssalon jarenlang het Woord is gebracht. Achter een glazen spiegelwand klinkt het gerammel van kopjes en schoteltjes. Daar moet ooit de preekstoel hebben gestaan. De geschiedenis van het kerkgebouwtje aan de Noordstraat, in hartje Haamstede, voert terug naar 1903. De komst van een nieuwe predikant brengt verontrusting in de plaatselijke kruisgemeente. Gemeenteleden raken in gewetensnood onder de leer van de veronderstelde wedergeboorte. Al vrij snel zoeken diverse gezinnen elkaar op in een huiskamer. Spoedig is deze ruimte te klein.
Te krap budget
De groep verontrusten besluit daarop een eigen kerkje te bouwen. Een aangekochte schuur gaat tegen de vlakte en maakt plaats voor een nieuw pand. Na oplevering van het nieuwe bedehuis blijkt het budget echter te krap. Notaris Del Campo moet een schuldbekentenis met hypotheekstelling opmaken ter grootte van 1000 gulden tegen een rente van 5 procent. Op 11 mei 1903 kan het kerkje in gebruik worden genomen. Een journalist van de Zierikzeesche Nieuwsbode doet drie dagen later in drie regels verslag van de ,,inwijding" van het kerkgebouw van de oud gereformeerde gemeente door ds. L. Boone. ,,Het gebouw bevat ruimte voor plm. 150 personen", schat de schrijver ruwweg. ,,Beetje overdreven", reageert ouderling B. Boot van de gereformeerde gemeente in Burgh-Haamstede. ,,Met 100 plaatsen hield het echt wel op". Boot heeft zich als schrijver van het jubileumboekje "Gij ons onderhouwet" (1983) verdiept in de voorgeschiedenis van 'zijn' gemeente.
Gescheiden
Het toenmalige kerkje kenmerkte zich door eenvoud en soberheid. Vloerbedekking ontbreekt, een plafond is nergens te vinden. De binnenmuren zijn witgekalkt. Tot ergenis van het kerkvolk. De mannen slagen er niet in om de wit-afgevende muren te ontwijken. Op 7 december 1938 hakken de leden de knoop door en besluiten de houten rugleuning van de muurbanken met 15 centimeter te verhogen. Het ledental neemt toe, nadat de tachtig leden tellende gemeente in 1934 besluit om over te gaan tot de Gereformeerde Gemeenten. Langzaam groeit de minigemeente, maar daarmee wordt ook het kerkgebouwtje te klein. Het zitplaatsenprobleem wordt een terugkerend punt op de agenda van de kerkeraad. In 1942 vraagt de familie P. Geluk, met attestatie overgekomen uit Poortvliet, om twee zitplaatsen. De kerkeraad is echter 'uitverkocht'. Opklapstoeltjes zijn inmiddels niet meer te verkrijgen. Op 1 december 1945 besluit de kerkeraad een eventueel vrijkomende vrouwenzitplaats toe te wijzen aan D. Timmers. Wegens plaatsgebrek wordt het 'gemengd zitten' van mannen en vrouwen oogluikend toegestaan. Met de bouw van een galerij en het ombouwen van enkele reservebanken kan de gemeente weer even vooruit. Anderhalf jaar later is het ruimtetekort echter weer even groot.
Twee rampen
Het vraagstuk "nieuwbouw of verbouw" wordt in '49 uitvoerig besproken. Een besluit blijft uit; de leden nemen de kwestie in overweging. Twee jaar later is de kogel door de kerk. De ledenvergadering geeft de kerkeraad groen licht om op onderzoek uit te gaan. Een architect krijgt vervolgens opdracht om een plan op papier te zetten. Om de bouwkosten te beperken wordt de toren geschrapt. Op 8 november '52 kan de eerste steen worden gemetseld. In 1953 bedreigen twee rampen de gemeente. Tijdens de middagdienst van 31 januari opent iemand de kerkdeur en roept naar ouderling Goudzwaard: ,,Houtzwaerd, je vèrkens zitte in 't waeter". De watersnoodramp wordt werkelijkheid. De dienst wordt voortijdig beëindigd. Het bouwterrein komt onder water te staan. Op zondag 12 april is het water zo hoog gestegen dat de nooddijk die het lage deel van Haamstede moet beschermen, doorbreekt. ,,Maar... er is weer een 'ramp', maar nu in de Geref. Gemeenten", schrijft ouderling Boot in zijn gedenkboek. ,,De dijken van ons kerkverband breken door en de golven gaan zo hoog dat vele gemeenten onder water komen te staan. Ook de gemeente Haamstede". De kerkeraad en de gemeente zijn verdeeld over het kerkelijk conflict. Tijdens een ledenvergadering kiezen negentien leden voor aansluiting bij de 'uitgetredenen', terwijl zeventien leden 'synodaal' willen blijven. Twee leden stemmen bij volmacht... Elf dagen later vergadert de kerkeraad opnieuw. Ouderling J. Westhoeve deelt mee dat de uitgetreden mannen hebben besloten om toch maar niet uit te treden. ,,Zij waren bang dat ze de financiële lasten van de nieuwe kerk niet op zouden kunnen brengen", vertelt ouderling Boot. ,,Bij de groep die synodaal wilde blijven, zaten juist de wat meer kapitaalkrachtigen. Menselijkerwijs gesproken heeft de kerkbouw in 1953 de gemeenten bijeen gehouden. Daarin kun je toch iets van Gods leiding zien".
Niet heilig
De laatste dienst in het kerkje aan de Noordstraat wordt eind augustus '54 gehouden. Het pand wordt verkocht aan groenteboer L. T. Kooman, die de kerk omtovert tot groentezaak. De groenteboer telt 3000 gulden neer voor het kerkgebouw. De kerkbanken maken plaats voor sinaasappelkisten. Momenteel probeert de ijsboer van de Graaf van Haamstede zijn koude goedje te slijten. Ouderling Boot is nuchter over het verlies van het oude kerkgebouw aan groenteboer en later ijssalon. ,,Een kerkgebouw is geen heilige plaats. Als de kerk voorgoed gesloten zou zijn, dan was het triester geweest. Maar de Heere is niet aan tijd en plaats gebonden".