Easterlittens, Huylckensteinstrjitte 4 - Margarethakerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Margarethakerk
Genootschap:	Hervormde gemeente Easterlittens St. Margaretha
Provincie:	Friesland
Gemeente:	Littenseradiel
Plaats:	Easterlittens
Adres:	Huylckensteinstrjitte 4
Postcode:	8835XM
Inventarisatienummer:	19521
Jaar ingebruikname:	13e
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 8506

Geschiedenis

opname 1982 © AvD.

opname 1972 © AvD.

opname 1982 © AvD.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Complex bestaande uit de HERVORMDE KERK met aangebouwde SACRISTIE en bijbehorend KERKHOF met HEKWERK op KEERMUUR.

Forse dorpskerk, gebouwd op een hoge terp en is oorspronkelijk in de 12e eeuw gebouwd uit tufsteen. Bestaande uit een sterk opgelapt tufstenen schip uit de 12de eeuw, waartegen een halfrond gesloten koor van groot formaat gele baksteen uit de 13de eeuw aansluit. In de 15de eeuw zijn de vensters in Gothische stijl vernieuwd en is aan de noordzijde een sacristie aangebouwd. In 1854 is de bouwvallige toren afgebroken en, ten dele met gebruikmaking van de oude steen, opnieuw opgetrokken. Herstel van de toren vond plaats in 1902. In het koor zouden zich nog (restanten van) overgeschilderde fresco's bevinden.

De kerk ligt op een verhoogd KERKHOF met traditionele staande en liggende zerken, welke van lokaal belang zijn. Op de hoge gemetselde geel- en roodbakstenen KEERMUUR met geelbakstenen trap staat een (ten dele vernieuwd) tweede helft 19de-eeuws gietijzeren HEKWERK bestaande uit spijlen tussen door denneappels bekroonde hekstijlen.

In 2004 onderging de kerk een grondige restauratie.

Exterieur

Zeven traveeën tellend kerkgebouw, bestaande uit een nogal hersteld 12de-eeuws tufstenen schip met 13de-eeuws halfrond gesloten geelbakstenen koor; het geheel gedekt door een met leien (Maasdekking) belegd aan koorzijde driezijdig gesloten schilddak met (in 1971 vernieuwde) dakruiter met koperen haan tegen vierkante toren uit 1854, eveneens met koperen haan; met lood beklede piron; goot op klossen; ijzeren staafankers.

De noordgevel geleed door spitsboog- en rondboogvensters met houten tracering; bakstenen afzaten. Vroeg-gotisch korfbogig ingangspooortje (Noormannenpoortje) van behakte baksteen (met jongere baksteenvulling; ca 1750). De noordgevel is levendig door veel bouwsporen: kleine Romaanse venster en een dichtgezette ingang.

In de zuidgevel hetzelfde type vensters en afzaten; renaissancepoortje opgetrokken uit baksteen met zandstenen blokken en dito sluitsteen met engelenkopje en ingekerfde datering 1665; (vernieuwde) dubbele houten toegangsdeur. Koorpartij met blindnis en klein spitboogvenster met houten tracering.

Tegen de westgevel ligt de twee bouwlagen tellende SACRISTIE, die is opgetrokken uit gele baksteen en wordt gedekt door een met blauw geglazuurde pannen belegd zadeldak met topschoorstenen (15de eeuw; inwendig vernieuwd 1854, bij welke gelegenheid de gewelven onder een zoldering werden weggewerkt); zesruitsramen, ten dele met houten luiken; opgeklampte toegangsdeur met bovenlicht met snijwerk; goot op klossen. Onder de sacristie bevindt zich nog de oven waarin de kooltjes voor de voetstoven werden verhit.

De TOREN (blijkens gedenkstenen gebouwd in 1854 en vernieuwd in 1902) onder leiengedekte (Maasdekking) spits met ijzeren haan en bol (met initialen en jaartal 1763), is opgetrokken uit rode baksteen en omvat drie vierkante geledingen met spaarvelden; ronde vensters; eenvoudige wijzerplaten met romeinse cijfers; galmgaten; ijzeren muurankers.

In de toren een houten klokkenstoel met een gelui bestaande uit twee klokken waarvan een vervaardigd door Wilhelm Wegewart in 1576 en een door Hans Falck in 1621 en een mechanisch uurwerk uit 1902, gemaakt door G. de Looze, horloger te Leeuwarden.

Interieur

Het interieur dateert voornamelijk uit midden van de 18e eeuw. In het in 1753-54 vernieuwde INTERIEUR van de kerk, dat wordt overdekt door een vroeg-16de-eeuws houten tongewelf met geprofileerde schinkels, trekbalken met korbelen en muurstijlen, zijn ondermeer de volgende onderdelen van belang: de midden-18de-eeuwse eikenhouten lambrizering met bekroning van de ingang, de midden-18de-eeuwse mannen-, vrouwen- en armen banken (de laatste met rugleuningen uit omstreeks 1935), de recht overhuifde herenbank met zuiltjes en snijwerk uit 1604 (wapens omstreeks 1795 weggehakt) van de adellijke familie Sprong, de rijk gesneden preekstoel met trap, achterschot en klankbord (1753 en vermoedelijk vervaardigd door timmerman/molenmaker Wiebe Harmens uit Oosterlittens); de koperen lezenaar en het koperen doopbekken (1756), het doophek en twee midden-18de-eeuwse koperen kronen (met op de stammen allegorische figuren). Voorts een houten gedenkbord uit 1804 beschilderd met Lodewijk XIV ornament, een houten rouwbord Hettingha (1664) en een houten rouwbord Albada van Hettema (1695), zes midden-18de-eeuwse psalmborden en enkele 17de- en 18de-eeuwse zerken.

Waardering

Kerkgebouw met kerkhof (waarvan de zerken van lokaal belang zijn) en hekwerk van algemeen belang:

vanwege de ouderdom
vanwege de bouwgeschiedenis;
vanwege de architectonische vormgeving;
vanwege de waardevolle interieuronderdelen;
vanwege de markante verhoogde ligging.

Orgel

Het orgel, in gesneden kas, met Hoofdwerk en Bovenwerk, is in 1867 gemaakt door W. Hardorff en staat op een balustrade die rust op twee gemarmerde zuilen met bladkapiteel en twee slanke gietzijzeren zuiltje met dito kapiteel.

In de media

Uit Reformatorisch Dagblad, 5 mei 2011.

De geschiedenis van de Sint Margarethakerk in het Friese Oosterlittens is beschreven en vastgelegd in een boek. Aanleiding om de bundel samen te stellen, vormden de uitvoerige restauraties aan het gebouw.

De predikant die het meest bekend werd, is Balthasar Bekker, die van 1657 tot 1666 in Oosterlittens stond. Bekker, een voorloper van de verlichting, was 23 jaar toen hij het beroep naar ”Easterlittens” aannam, en promoveerde als dorpspredikant tot doctor in de godgeleerdheid. Grote bekendheid kreeg Bekker door zijn boek ”De betoverde wereld”, dat de aanzet gaf tot de afschaffing van de heksenvervolgingen.

Sinds 1961 is Oosterlittens vacant – een eigen predikant was financieel niet meer op te brengen. De gemeente ging met die van Baard en Winsum op in de hervormde gemeente Lank Meamert.

Het nu verschenen boek kost 24,95 euro en is te bestellen via Pieter van Gunst: pvangunst@gmail.com en 0517-341642.