Eindhoven, Schootsestraat 47 - Schootsekerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Provincie:	Noord Brabant
Gemeente:	Eindhoven
Plaats:	Eindhoven
Adres:	Schootsestraat 47
Postcode:	5616RA
Bouwja(a)r(en):	1931
Sonneveld-index:	07363 07381
Architect:	Jantzen, F.B.
Oorspronkelijke bestemming:	Nederlands Hervormde Kerk
Huidige bestemming:	Christelijke Gereformeerde Kerk
Monument status:	gemeentelijk monument

Geschiedenis

In stadsdeel Strijp. Interessante, grote en tot in vele details goed bewaard gebleven kerk met toren van architect F. Jantzen. Dit was de 2e Hervormde kerk in Eindhoven, na de kleine Vaste Burchtkerk in het centrum van Eindhoven. Als N.H. Kerk buiten gebruik 1974, sindsdien in gebruik als Christelijke Gereformeerde Kerk, die tot dan toe de kleinere kerk aan de Plaggenstraat in gebruik had (kerkgebouw Plaggenstraat overgenomen door Geref. Gemeente).

Rond 1920 haalden de gebroeders Philips massaal Drentse gezinnen uit de arme veenkoloniën naar Eindhoven aangezien het aantal arbeiders in en rond Eindhoven niet groot genoeg was voor de daar groeiende industrieën. De Drentse gezinnen werden voor een groot deel ondergebracht in de voor hen gebouwde nieuwbouwwijk "Drents Dorp" in Strijp nabij de Philipsfabrieken. Het merendeel van deze noordelijke gezinnen was van protestantse huize. De roep om de bouw van een protestantse kerk in de omgeving van "Drents Dorp" liet dan ook niet lang op zich wachten. Opmerkelijk in het overwegend katholieke Eindhoven!

De Schootsekerk is in 1931 gebouwd. Het ontwerp in de stijl van de Amsterdamse School is van de architect Ferd. B. Jantzen. De eerste steen werd op 18 juli 1931 gelegd door Catharina Lokker. Op 24 december 1931 was de bouw afgerond. Het gebouw vertoont veel overeenkomsten met de Pauluskerk in Oegstgeest, ook van Jantzen, hoewel daar de toren in het midden van de voorgevel staat. De Schootsekerk kan worden beschouwd als een hoofdwerkerk van Jantzen.

De kerk is gedurende de Tweede Wereldoorlog licht beschadigd geraakt en draagt daar nog steeds de sporen van; er zitten verschillende scheuren in de muren die tijdens bombardementen zijn ontstaan. In de holle ruimte tussen het pannendak en het plafond van de kerk hebben in de oorlog onderduikers gezeten. De toren bleef tot in de jaren vijftig zonder klokken. In 1955 heeft de kerk twee klokken gekocht na een oud-papier actie. Deze klokken - 'Roeper' (330kg) en 'Trooster' (230kg) - hangen nog altijd in de toren.

Begin zeventiger jaren heeft de Christelijke Gereformeerde Gemeente CGK de Schootsekerk van de Hervormde Kerk gekocht. Op dat moment was er groot verval gaande in Strijp waardoor de gemeente Eindhoven wilde overgaan tot het slopen van de woningen en andere gebouwen - waaronder de kerk - in de wijk. Uiteindelijk werd er niets gesloopt vanwege de bemoeienis van Frits Philips, die zelf nauw betrokken was geweest bij de opzet van Strijp en de bouw van het "Drents Dorp" en gedoopt is in deze kerk.

In de jaren 1980 was het vandalisme rond de kerk een bedreiging voor het gebouw. De koster was vaak een half uur vroeger in de kerk om glasscherven op te ruimen en de glaszetter werd een geregelde gast. De portieken van de kerk werden regelmatig gebruikt als toilet en moesten voor de dienst schoongemaakt worden. In 1991 is daarom een groot hekwerk rond de kerk geplaatst, waarna de overlast afnam. Om in de behoefte aan zaalruimte te voorzien is in 1995 een bijgebouw achter de kerk geplaatst, het zogenaamde Schootskwartier. Het wordt gebruikt voor de kinderopvang tijdens de kerkdiensten, voor het geven van catechisaties, het houden van kooravonden en voor vergaderingen. Vandaag de dag is de Schootsekerk met ruim 350 leden een echte streekgemeente: behalve uit Eindhoven, komen er ook mensen uit Veldhoven, Best, Son, Nuenen, Helmond, Geldrop, Waalre en verder. De reguliere erediensten worden onder meer gehouden op zondagochtend om 10.00 uur.

Orgel

Sinds kerst 1999 beschikt de Christelijke Gereformeerde kerk aan de Schootsestraat in Eindhoven over een prachtig Van Vulpen-orgel. Het orgel deed tot 1997 dienst in de Opstandingskerk (N.H.) te Eindhoven, welke kerk toen werd verkocht aan de Koptisch Orthodoxe kerk. Het orgel werd op 4 maart 1958 in gebruik genomen met een bespeling door Lambert Erné. Deze was namens de Hervormde Orgelcommissie als adviseur betrokken bij de bouw. Het was één van de eerste grote orgels die door de orgelmakers Gebr. Van Vulpen in de zgn. neobarokstijl werd gebouwd. Zeer opvallend in het concept was de los naast het orgel geplaatste pedaaltoren. Het borstwerk (derde klavier) werd geheel gereserveerd. Het orgel heeft een roodkoperen front met vergulde labia. Het orgel was en is een goed voorbeeld van de ontwikkeling van de orgelbouw zo’n 50 jaar geleden. Een periode waarin de ontwikkeling naar de hedendaagse ambachtelijke orgelbouw werd ingezet. Regelmatig werd op dit orgel in de kerk aan het Stokroosplein geconcerteerd. Het afscheidsconcert in de Opstandingskerk werd op 21 september 1997 verzorgd door Ben Wevers en Joop Klaassen. In 1999 kon de Christelijke Gereformeerde kerk van Eindhoven dit orgel aankopen, waarbij dit het vroegere pneumatische Flentrop-orgel uit 1934 ging vervangen. Het orgel werd onder advies van Aart Bergwerff overgeplaatst door de Gebr. Van Vulpen, terwijl gemeenteleden diverse werkzaamheden verrichtten aan o.a. het orgelbalkon. Door de beperkte hoogte vanwege de daklijnen boven de orgelgalerij moesten de spitse torens van het pedaal en hoofdwerk worden afgehoekt: een op zich zeer goede oplossing. Bij de overplaatsing is het oude klankkarakter en de oorspronkelijke opzet volledig gerespecteerd, waarbij alleen bij een aantal registers een te nadrukkelijke spuck is weggewerkt. Het orgel werd voor het eerst in de eredienst gebruikt op eerste kerstdag 1999. Het werd op 19 mei 2000 met een concert door Aart Bergwerff en Gerard Habraken officieel in gebruik genomen.

1958, Gebr. Van Vulpen voor Opstandingskerk Eindhoven 1999, Gebr. Van Vulpen, overplaatsing.

In de media

Uit Het Vaderland, 10 juli 1934.

Vrijdag 13 Juli wordt het nieuwe orgel in de Ned. Herv. Kerk aan de Schootsche Straat te Eindhoven in gebruik genomen. Het zal bespeeld worden door Willem de Vries, organist te Nijmegen en voorzitter van de Ned. Org. Vereeniging. Het orgel is gebouw door de firma H.W. Flentrop te Zaandam door wie ook de dispositie is ontworpen, welke uitmunt door het groote aantal goed geïntoneerde vulstemmen.

Externe link

Website kerkelijke gemeente

Ontwerptekeningen uit het kerkarchief

Het leggen van de eerste steen 18 juli 1931

Exterieur

krant 1932
ansicht 1935
opname 1996 foto. André van Dijk. Veenendaal.
opname JvN 12-09-2009
opname JvN 12-09-2009

Interieur

De kerk is gebouwd in een kruisvorm met korte "armen". Het paraboolvormige interieur vertoont zeer grote gelijkenis met de Pauluskerk in Oegstgeest, ook van de hand van Jantzen. Het liturgisch centrum van de kerk had een sterke symboliek. De kansel was gevormd als een opengeslagen boek. Aan de preekstoel zat het doopvont vast als teken van verbondenheid van de sacramenten van doop en woord. De avondmaalstafel en het avondmaalstel pasten volledig bij de preekstoel en het ontwerp van de kerk. In 1969 werd echter de kansel met ingebouwd doopvont gesloopt en werd de nis waarin de preekstoel stond, dichtgetimmerd met schroten. Het liturgisch centrum, dat uitstak in de kerk, werd rechtgemaakt om meer ruimte te krijgen en de bankjes voor de ouderlingen werden weggehaald. De bruin-houten lambrisering van de kerkzaal werd omgedraaid en lichtgroen geverfd. Omdat later bleek dat een preekstoel en avondmaalstafel toch niet gemist konden worden in de kerk, is in 1976 een deel van de inboedel van de toen net gesloten Petrakerk in Eindhoven gekocht en in de Schootsekerk geplaatst.

De ramen in de Schootsekerk vormden een belangrijk onderdeel van het ontwerp van de kerk. Bijna alle ramen van de kerk waren voorzien van glas-in-lood, dat ontworpen was door de architect van de kerk. De ontwerpen tonen grote overeenkomst met de ontwerpen van Jantzen voor de Jeruzalemkerk en Westerwijk in Amsterdam. De oorspronkelijke ramen van de kerk zijn maar voor een klein gedeelte bewaard gebleven. Met name de evangelistenramen zijn bewaard gebleven. Door vandalisme en verbouwingen is er veel verloren gegaan. Toch kan men een beeld krijgen hoe de ramen geweest zijn uit de overgebleven gedeelten en de originele tekeningen in kleur waarnaar de ramen destijds gemaakt zijn.

De ramen volgen de lichte kruisvorm van de kerkzaal. De 7 kleine ramen in elk van de twee zijvleugels, de dwarsbalk van het kruis, houden verband met het lijden van Christus (doornenkroon met drie druppels bloed, nog aanwezig) en zijn opstanding (de vis, nog aanwezig, staat voor de doop). De bruine kleuren in de ramen harmonieerden met de nu verdwenen bruine houten wandbetimmering van de kerkzaal. .De motieven in de grote ramen aan beide zijkanten van de kerk stellen de vier evangelisten voor in de vorm van dieren. Ze zijn zo geplaatst dat ze rond de stam van het kruis staan. In de bijbel (Openbaringen 4:6-7) worden een leeuw, een rund, een arend en een mens genoemd als symbolen voor de schepping. De leeuw stelt Marcus voor, het rund is Lucas, de arend is Johannes en de mens is Mattheus. Boven de dieren staan vlammen die de bezieling met de Heilige Geest uitbeelden. Elk raam met een dier en de twee ramen ter weerszijden ervan (die vandaag de dag volledig verdwenen zijn) vormden een eenheid, zodat er vier groepen van drie hoge ramen waren. De huidige ramen in de zijmuren tonen alleen nog de symbolen.

Achter het orgel, eigenlijk min of meer tussen de twee delen van het orgel op de gaanderij, was sprake van drie grote ramen. Deze stelden de Pinkstergedachte voor met de vlam van de Heilige Geest. De drie ramen vormden een kaars voor het liturgisch centrum en zorgden ervoor dat de predikant verlicht werd. Ze zijn niet meer aanwezig.

In 1999 werd het oorspronkelijke Flentrop orgel, dat naast de ramen op de gaanderij stond, vervangen door het huidige grote Van Vulpen orgel. Dit orgel is afkomstig uit de voormalige Ned. Hervormde Opstandingskerk in Eindhoven-Stratum.