Garderen, Mazenhofstraat 4 - Dorpskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam object:	Dorpskerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Garderen
Provincie:	Gelderland
Gemeente:	Barneveld
Plaats:	Garderen
Adres:	Mazenhofstraat 4
Postcode:
Sonneveld-index:	11488
Jaar ingebruikname:	1859
Architect:
Huidige bestemming:	Hervormde kerk
Monument status:	Rijksmonument 8620 (toren); Gemeentelijk monument (kerk en begraafplaats)

Geschiedenis

Neogotische rechtgesloten zaalkerk uit 1859 ter vervanging van een middeleeuwse voorganger, die oorspronkelijk was gewijd aan St. Gangulphus. De toren dateert uit de vroege 14de eeuw en werd in de 15de eeuw met een geleding verhoogd. De spits dateert uit de 18de eeuw. Hoofdgebruiker van dit kerkgebouw is sinds 2004 de Hersteld Hervormde Kerk.

Sinds 10 juni 2007 belegt de PKN haar diensten in het kerkgebouw. Elke zondag komt zij er samen; er worden dan in Garderen 2 kerkdiensten gehouden; om 9.30u in de zaal van de Dr. Kruimelstaete aan de Oud Milligenseweg 34A en om 16.30u in de Dorpskerk.

Toren

In 1400 krijgt de kerk een stenen toren. In de vijftiende eeuw komt er een extra geleding op de toren te staan. De stevige kolos heeft lang een plat dak. Bovenop zouden vuren hebben gebrand als baken voor de schepen op de Zuiderzee. De spits kwam er pas in de achttiende eeuw op. De toren heeft fraaie detailleringen in de romaanse stijl. De grote hoofddeur in de toren functioneert niet meer als entree, omdat de doorgang vanaf het torenportaal naar de kerk is dichtgemaakt bij de bouw van de nieuwe kerkzaal. Een smalle trap voert nu naar boven, naar het carillon. Hoog in de toren huizen ook vleermuizen en zwaluwen.

Tijdlijn Dorpskerk

1050 – Er verrijst een houten kerk die in 1357 vervangen wordt door een stenen gebouw op een zandrijk, een van de hogere plaatsen in het dorp.
1400 – De kerk krijgt een stenen toren. In de 15e eeuw komt een extra geleding op de toren, de stenen kolos heeft lang een plat dak met vuren erop als baken voor schippers op de Zuiderzee. Later komt er een spits.
1859 – Omdat de kerk in slechte staat verkeert wordt besloten tot herbouw, de toren blijft staan. Er wordt een nieuwe zaalkerk ontworpen door architect Verhoeven uit Harderwijk. De preekstoel komt tegen de toren te staan.
1867 – Naast de kerk ligt het graf van Klaas van Essen (1783-1867), een schaapherder die een bijzondere band had met koning Willem III en zijn broer Frederik, de vele gesprekken hadden een rustgevende invloed die er aan het hof niet was. De koninklijke familie betaalde tot eind 19e eeuw mee aan de onderhoudskosten van het graf. Sinds 1871 is het onderhoud van de begraafplaats Craatshof in eigendom bij de (Hersteld) hervormde gemeente.
1903 – Tot 1903 wordt er gezongen met een voorzanger (de schoolmeester). Daarna komt er een orgel dat functioneert tot 1978, waarna het binnenwerk vervangen wordt. G.J. Mouw bespeelt het orgel 50 jaar (1951-2001)
(Bron:Contactbrief 144/2021)
2023 - Het carillon in de dorpskerk krijgt een opknapbeurt. Stichting de Barneveldse Beiaard heeft enige tijd geleden met succes een subsidie aangevraagd. Het carillon was bijna niet meer te horen door de schuine luiken. De dorpskerk dateert van 1859, de toren is veel ouder (15e eeuw). In 2006 is in de toren een nieuwe beiaard in gebruik genomen met 44 klokken.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Toren hervormde kerk. Zwaar aangelegd bakstenen bouwwerk (XIVa ?) met versiering van smalle spitsboognisjes en rondboognissen in romaniserende trant. Klokkenverdieping XV, waarop eenvoudige ingesnoerde spits (XVIII). Gerestaureerd 1923-'24. Klokkenstoel met gelui van twee klokken, waarvan een van P. van Trier en J. Philipsen, 1634, diam. 54,5 cm. en een moderne klok. Mechanisch torenuurwerk B. Eijsbouts, Asten, 1943, later voorzien van elektrische opwinding.

opname 1995 © André van Dijk Veenendaal

In de media

Uit: Dagblad van Zuidholland en 's-Gravenhage d.d 10 September 1857.

Te Garderen bestaat eene der oudste kerken; door toeneming der Protestantsche gemeente, is dit gebouw thans niet meer voldoende, en bestaat er dus behoefte aan een ruimer kerkgebouw. Z.M. de Koning daarvan onderrigt, heeft zich deswege onderhouden met het kerkbestuur, en hetzelve aangemoedigd, om te trachten bij de gemeenteleden eenige gelden tot den bouw van eene nieuwe kerk te verzamelen, daarbij de verzekering voegende, om daaraan te willen bijdragen, ook voor een orgel te zullen zorgen en de opleiding van een organist op zich te willen nemen.

Uit: Reformatorisch Dagblad d.d. 22 mei 2007.

De hervormde gemeente te Garderen belegt met ingang van 10 juni kerkdiensten in de oude Dorpskerk. De diensten worden gehouden om 16.30 uur. De tijdelijke kerkenraad zal de eerste keer dienst doen, zo deelt de tijdelijke scriba in een persbericht mee. Bij de volgende diensten zullen kerkenraadsleden uit Voorthuizen en Kootwijkerbroek de kerkenraadsbank vullen.

Uit: Reformatorisch Dagblad d.d. 26 januari 2010.

In de hervormde gemeente (PKN) van Garderen zijn op zondag 17 januari vier ambtsdragers bevestigd. Het gaat om twee ouderlingen, één ouderling-kerkrentmeester en een diaken. Met de bevestiging van de ambtsdragers heeft de hervormde gemeente weer een eigen kerkenraad.

Sinds kort belegt de hervormde gemeente in Garderen op zondag twee erediensten. ’s Ochtends wordt de dienst gehouden in een bedrijfsruimte en ’s middags in de dorpskerk van Garderen. In de voorziening die enige tijd geleden door de commissie van bijzondere zorg (cbz) van de Protestantse Kerk in Nederland is opgelegd aan de hersteld hervormde gemeente in Garderen is slechts de mogelijkheid van één zondagse eredienst voor de hervormde gemeente in het monumentale kerkgebouw opgenomen. Onderhandelingen tussen de hervormde gemeente en de hersteld hervormde gemeente over een tweede zondagse dienst in de kerk, leverden niets op.

Orgel

Het orgel is in 1978 gebouwd door de firma Ernst Leeflang Orgelbouw (Apeldoorn) met gebruikmaking van de kas van het vorige orgel, dat in 1904 door G. van Druten (Hemmen) is gemaakt. Adviseur is G.C. Klop (Garderen), die in 2005 het orgel met een register uitbreidt.