Heemstede, Achterweg 19A - Oude Kerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Oude Kerk
Genootschap:	PKN Ned. Hervormd
Provincie:	Noord-Holland
Gemeente:	Heemstede
Plaats:	Heemstede
Adres:	Achterweg 19A
Postcode:	2103SW
Inventarisatienummer:	05577
Jaar ingebruikname:	1625
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 21125

Geschiedenis

Gebouwd als Ned. Hervormde Kerk. Historische dorpskerk met grote dakruiter op de kruising.

Eén van de twee kerkgebouwen van de huidige Protestantse Gemeente Heemstede.

Het andere is de nabij gelegen moderne Gereformeerde Pinksterkerk, die nu overwegend als "hoofdkerk" van deze gemeente in gebruik is, en waar ook het Kerkelijk Buro is gevestigd.

De Oude Kerk blijft onverminderd in gebruik voor (bijzondere) kerkdiensten en culturele activiteiten.

Trivia

Bij een verbouwing van de Oude Kerk, in 2015, kwam bij het verwijderen van de houten vloer een grafkelder tevoorschijn. De grafkelder was geheel intact. De grafkelder liep door tot onder de oude Mariakapel. De grafkelder was groot genoeg voor ruim 40 stoffelijke resten van Heemstedenaren die daar tussen 1638 en 1776 zijn bijgezet. Onder hen waren de stoffelijke resten van Adriaan Pauw (1585 - 1653), een ambachtsheer van de Heerlijkheid Heemstede. Adriaan Pauw was de bouwheer van de Oude Kerk die op de plaats van een in 1573 verwoeste katholieke Mariakapel werd gebouwd. Pauw overleed in 1653 aan een beroerte.

In de cultuurnota 2009 van de gemeente Heemstede was destijds opgenomen dat de Oude Kerk gebruiksvriendelijker zou worden gemaakt voor podiakunsten. Het College van Kerkrentmeesters en KPG-architecten hebben de handen ineengeslagen en o.a. een corridor naar de Pauwehof tot stand werd gebracht en de verwarming en verlichting werd aangepast. De kerk is nu geschikt voor verschillende culturele doelen in plaats van sluiting. In het najaar van 2015 is de 400 jaar oude kerk heropend.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Ned. Herv. Kerk. Eenbeukig dorpskerkje in 1623-1625 in gotische trant gebouwd. Dwarsarm toegevoegd in 1652, daktorentje 1759. Graftombe Adriaan Pauw. Eenklaviers orgel, in 1752 gemaakt door A. Paradijs voor de Herv. Kerk te Oldebroek. Na overplaatsing van het orgel naar Kornhorn werd het in 1989 gerestaureerd en geplaatst in Heemstede. Klokkenstoel met gelui bestaande uit een klok van Gobel Moer, 1487, diam. 48 cm en een moderne klok. Mechanisch torenuurwerk, 17de eeuw, later voorzien van automatische opwinding.

Gebouwomschrijving SKKN

De kerk is gebouwd op de resten van een uit de veertiende eeuw daterende Mariakapel welke door de Spanjaarden in 1573 werd verwoest. In opdracht van Adriaen Pauw, een belangrijk koopman uit Amsterdam, regent en later raadspensionaris, werd een kerk gebouwd voor de 'Christelijk Gereformeerde Religie'. Opdracht werd gegeven aan de opperste metselbaas van Amsterdam, Cornelis Dankertsz en zijn collega Hendrik Jacobsz Staets. Het werd een eenbeukige gothiserende kerk die op de resten van de oude fundering en de muurresten van het koor werden gebouwd. De kerk was gereed in 1625. In 1652 werd de noordelijke zijbeuk gebouwd. In 1656 werd het grafmonument van Adriaen Pauw opgericht, in het onderliggende koor werden de familieleden bijgezet in een grafkelder. Voor alle overleden familieleden werden bovendien rouwborden geplaatst in de kerk Deze in totaal 38 rouwborden zijn in 1795 uit de kerk verwijderd op last van de overheid. In 1759 werd de kerk hersteld waarbij men onder meer de toren vernieuwde. In de ambtsperiode van Nicolaas Beets, 1840-1854, veranderde de kerk grondig. Het zeventiende eeuwse glas werd vervangen door helder glas in gietijzeren profielen, er kwamen eenvoudige lampen inplaats van de koperen kronen, het houtwerk werd in een kleur geschilderd, de muren werden wit geverfd en er werd een schot geplaatst voor het grafmonument. In 1938 werd het kerkinterieur gerestaureerd, waarbij de westelijke kant van het schip vergroot werd met een travee.

Orgel

Het orgel is in 1753-54 gebouwd door Andreas Johannes Paradijs (Amsterdam) voor de Hervormde kerk van Oldebroek. In 1797 repareert Rudolf Knol (Hasselt) het. Zwier van Dijk (Kampen) restaureert het in 1852 en wijzigt de dispositie. In 1929 plaatst de firma A.S.J. Dekker (Goes) het over naar de geref. kerk van Kornhorn. De firma S.F. Blank (Herwijnen) reconstrueert het orgel in 1988-89 en plaatst het in Heemstede. In 2009 breidt de firma Flentrop Orgelbouw (Zaandam) het uit met een zelfstandig pedaal.

Dispositie

Manuaal: Praestant 8' (discant dubbel) - Holpijp 8' - Octaaf 4' - Gedekte fluit 4' - Nasat 3' - Octaaf 2' - Flageolet 1' - Tertiaan 2'-1 3/5' - Mixtuur 1⅓' 4 sterk (1989) - Trompet 8' (1989) - Vox humana 8' (1989) - Tremulant.
Pedaal: Subbas 16' (2009) - Praestant 8' (2009) - Trompet 8' (2009).
Pedaalkoppeling (2009).

Mechanische sleeplade. Manuaalomvang: C-c3. Pedaalomvang: C-d1. Toonhoogte: a1 = 425 Hz. Stemming: Kirnberger/Bolt. Twee spaanbalgen. Winddruk: 69 mm. WK.

In de media

Uit Het Vaderland, 2 November 1938.

Het oude kerkgebouw aan het Wilhelminaplein te Heemstede is geheel gerestaureerd en overgedragen aan de Ned. Herv. Gemeente.

Deze restauratie is tot stand gekomen dank zij den steun van gemeentebestuur, provincie en Rijk en bijdragen van particulieren. Reeds in 1345 werd op de plaats waar de kerk slaat een kapel gesticht welke in 1573 tijdens het beleg van Haarlem door de Spanjaarden verwoest werd. De muren van 't oude koor bleven gedeeltelijk staan en toen in 1629 Adriaen Pauw, de latere raadpensionaris van Holland, ambachtsheer van Heemstede werd, nam hij het initiatief om de oude kerk te herbouwen, In 1623 werd daartoe de eerste steen gelegd, zooals thans nog blijkt uit een opschrift op een balk, en twee jaar later werd de herbouwde kerk in gebruik genomen. Ongeveer dertig jaar daarna bleek een vergrooting noodig te zijn en in 1652 legde jhr Adriaen Beyniers Pauw den eersten steen voor het Noorder kruispand. Sindsdien is het gebouw niet meer uitgebreid.

In de kerk bevindt zich een monument van Adriaen Pauw met grafkelder, waar tusschen 1636 en 1776 de leden van het geslacht Pauw zijn bijgezet. In den toren hangen twee klokken, waarvan de kleinste bet jaartal 1487 draagt De grootste is van 1759.

In 1935 is met de restauratie een begin gemaakt, wat den Noordvleugel betreft. De vijf ramen zijn daar in ouden stijl met handvormsteen gemetseld en voorts eiken deuren en een galerijfront aangebracht. Ook het orgel is herzien en uitgebreid.

Thans is de laatste restauratie een feit geworden. Het ijzeren raamwerk der overige elf ramen is vervangen door metselwerk en de ramen zijn in glas in lood. De Westelijke vleugel is uitgebreid door het verplaatsen van een muur over vijf meter, waardoor een evenwichtiger grondvlak is verkregen. Aan d» Zuidzijde is een portaal aangebouwd.

Onder de gaanderij is een Heerlijkheidsbank opgesteld, die dateert uit het begin van de l7e eeuw en gelijk is gebouwd met den preekstoel. Door de verbouwing komt het grafmonument veel beter tot zijn recht. Twee der omgevende nissen zijn gerestaureerd en komen goed uit, maar twee andere kon men tijdens de verbouwing niet meer redden; die zijn dus voor goed verdwenen.