Helmond, Wilhelminalaan 18 - O.L. Vrouw ten Hemelopneming (1915 - 2012)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	O.L. Vrouw ten Hemelopneming
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Helmond
Plaats:	Helmond
Adres:	Wilhelminalaan 18
Postcode:	5707BV
Sonneveld-index:	07656
Jaar ingebruikname:	1915
Architect:	Albert Margry (1857 - 1911) & Jos Margry (1888 - 1982)
Huidige bestemming:	Theater 't Speelhuis
Monument status:	Rijksmonument 513034

Geschiedenis

Nieuwe parochiekerk in westelijke uitbreiding van Helmond. Kwam in twee fasen tot stand: koor en dwarsschip in 1915; schip en toren in 1928. Driebeukige kruisbasiliek met vieringkoepel en terzijde staande fronttoren, in neoromaanse stijl. Belangrijk werk uit het oeuvre van A.A.J. Margry en zijn zoon Jos, enigszins verwant aan de laatromaanse bouwkunst in het Rijnland, o.a. te zien aan de klaverbladvormige (plattegrond) oostpartij. Interieur met monumentale fresco's (1928) van Ch. Eyck.

Zeer belangrijk kerkgebouw. Met name de voorgevel doet, qua architectuur en indeling, met twee verschillende torens, denken aan diverse Gereformeerde kerkgebouwen van Tjeerd Kuipers, b.v. de Bergsingelkerk te Rotterdam. Een noodzakelijke onderhoudsbeurt van deze kerk was voor de parochie in 2012 financieel niet haalbaar. Buiten gebruik gesteld voor R.K. vieringen in een laatste viering op 26 augustus 2012. Per 1 september 2012 is dit kerkgebouw verhuurd aan de Gemeente Helmond. Inbouw van (losse) tribunes en verdere voorzieningen, voor gebruik als theaterruimte, vanaf januari 2013. Achter en naast de kerk zijn enkele kleine bouwsels neergezet. In de kerk is een foyer ingebouwd, waaruit goed zicht op de schilderingen van Charles Eyck.

Dit betrof in eerste instantie een tijdelijke huisvesting van Theater 't Speelhuis, ter vervanging van het op 29 december 2011 door brand verwoeste theater, in principe voor 5 jaar. In maart 2014 werd bekend, dat deze huisvesting definitief zou worden: "Theater 't Speelhuis". In dit kader kwam er een ontwerp voor een verdere verbouwing van het interieur, ter vervanging van de tijdelijke inbouw. Diverse (min of meer losse) objecten uit deze kerk zijn na de sluiting overgeplaatst naar omringende andere kerken, o.a. in Mierlo-Hout en Stiphout. Het exterieur van dit kerkgebouw is onverminderd intact.

De Gemeente Helmond heeft in juli 2016 de voormalige Onze Lieve Vrouwekerk aan de Kromme Steenweg gekocht van het Bisdom Den Bosch. Voor 1 miljoen euro is de Gemeente eigenaar geworden van de kerk waar theater 't Speelhuis in is gevestigd. Het aankoopbedrag is betaald vanuit de pot van tien miljoen euro die bestemd was voor de herbouw van het afgebrande Speelhuis. Eind 2016 - begin 2017 verbouwing van Theater Speelhuis. Hierbij zijn transept en koor omringd door een rechthoekige nieuwe aanbouw van één etage hoog, waarin o.a. een nieuwe foyer en een extra theaterzaal. Verdere verbouwing in seizoen 2017-2018.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

De O.L. VROUWE TEN HEMELOPNEMINGKERK werd ontworpen door de architect A. Margry in Neo-Byzantijnse stijl. Jos.Margry nam het werk over. In 1914-1915 werden het priesterkoor en de twee zijarmen gebouwd, in 1925 volgde de afbouw van de kerk. In 1957 werd het priesterkoor veranderd.

Omschrijving

De driebeukige kruisbasiliek heeft een voorportaal geflankeerd door een hoge en een lage toren, een viering en een rondgesloten absis die wordt geflankeerd door twee torens. Het schip telt vijf traveeën. De gevels zijn opgetrokken uit machinale baksteen en geleed door spaarvelden met klimmende en rechte boogfriezen. De toren en de zij- en achtergevels hebben baksteen steunberen met afzaat en versnijding. De afzaten van de steunberen en de vensters zijn van natuursteen. De zadel, lessenaar- en koepeldaken zijn gedekt met leien in maasdekking. De hoge vierkante toren op de noord-westelijke hoek bestaat uit drie geledingen. In de eerste geleding bevindt zich aan de voorzijde een rondboogpoort. Deze heeft, net als de poorten in het voorportaal, een omlijsting van baksteen kolonnetten. Het rondbogige bovenlicht heeft baksteen tracering. Er boven is een smal hoog rondboograam. Dit is net als de overige vensters gevuld met glas-in-lood. De tweede geleding wordt aan boven en onderzijde gescheiden van de overige door een brede waterlijst. In een rondbogig spaarveld is een hoog smal rondboograam opgenomen en een ronde wijzerplaat. De bovenste geleding is laag en heeft drie gekoppelde rondbogen met galmgaten, onder de geprofileerde gootlijst is een smal rondboogfries aangebracht. Op de hoge ingezwenkte klokvormige spits staat een sierkruis. Rechts van de toren is een topgevel met daarvoor een voorportaal met drie rondbogige vleugeldeuren met sierbeslag. In de rondbogige bovenlichten weer baksteen tracering. De middelste poort wordt afgesloten door een topgevel met kruis. De lagere poorten sluiten door middel van een lessenaardak aan op het middenschip. In het muurwerk hiervan is een roosvenster geplaatst met een baksteen sierlijst. Daar onder een reeks van zes gekoppelde rondbogen. In de topgevel met klimmend rondboogfries staat een klein rondboogvenster. Op de zuidwestelijke hoek staat de lage achthoekige toren.

Deze heeft in de eerste geleding een halfronde uitbouw en vervolgens een trapvormige versmalling. In de tweede geleding staan op de vier hoeken smalle hoge rondboogvensters. In de derde geleding zijn korfbogige spaarvelden aangebracht met hoekzuiltjes: in de velden kleine rondboogramen. Op de gedrukte klokvormige spits staat een piron.

De zijbeuken bezitten brede rondboogramen in de zijbeuken onder lessenaardak. In de lichtbeuk zitten smalle rondboogtripletramen. In de dakvlakken zijn dakkapellen met wolf- en zadeldakjes geplaatst. In de zijden van de achthoekige viering zitten drie gekoppelde rondboogramen met deelzuiltjes. Vervolgens een smallere band met rondboogfries, waarin de koepel is opgenomen. In vier van de zijden zitten halfronde dakvensters. Op de koepel staat een lantaarn met klokvormig dak met bol en kruis. De transepten zijn halfrond gesloten. Het onderste deel is blind, daar boven staan vijf rondboogvensters, een rondboogfries en een kegelvormig dak met bolspitspiron. De absis wordt door één travee van de viering gescheiden. Aan beide zijden van de absis staat een achthoekige toren. Het muurwerk hiervan is vrijwel blind gelaten. In het bovenste smalle deel zijn segmentvormige spaarvelden aangebracht met hoekzuiltjes: in de velden smalle rondboogramen. De torens worden bekroond door een klokvormige spits met bolspitspiron.

Het middenschip en de zijbeuken hebben inwendig bakstenen tongewelven. Het transept en de koepelgewelven zijn gepleisterd. In het priesterkoor bevinden zich glas-in-loodramen uit ca. 1915 met voorstellingen uit het leven van Maria. Hier bevindt zich tevens het hoofdaltaar in Neobyzantijnse stijl.

J. Margry heeft het Maria-altaar rond 1925 ontworpen. Het is uitgevoerd in marmer en zandsteen en rijk gebeeldhouwd. Dit geldt ook voor het in dezelfde tijd door Margry ontworpen zijaltaar voor de H. Antonius van Padua. Rond die tijd is er ook de zandstenen Pietà-groep geplaatst. De familie van Asten schonk in 1925-1926 een wit marmeren beeld van de H. Theresia van Lisieux. De kruiswegstaties zijn uit zandsteen gehouwen en in 1933-1935 ontworpen door Margry.

Waardering

De kerk is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorische waarden als voorbeeld van de ontwikkeling van het katholicisme en de dominante plaats het parochieel centrum in een industriestad, het is van belang als voorbeeld van de ontwikkeling van de typologie van de volkskerk. Het geheel is tevens van architectuurhistorisch belang als voorbeeld van de vernieuwing in stijl die de architect toepaste om te breken met de Neo-gotiek, het is tevens van belang als voorbeeld van het werk van de architect Margry. Het is van kunsthistorisch belang vanwege het gave interieur, dat een staalkaart biedt van de kerkelijke kunst van het interbellum. Het gebouw heeft ensemblewaarden als onderdeel van het gehele complex. Het geheel heeft ensemblewaarden vanwege de situering nabij het centrum en heeft door het sihouet van de toren en koepel bijzondere betekenis voor het aanzien van Helmond als industriestad. Het geheel is gaaf bewaard gebleven.

Pastorie

Rijksmonument 513033

PASTORIE, gebouwd rond 1910 voor de O.L.Vrouwe ten Hemelopneming kerk. De architect was Jos. Margry.

Omschrijving

De tweelaagse pastorie heeft een H-vormige plattegrond en een daarmee corresponderend dak met leien in maasdekking. De gevel is opgetrokken uit bruine machinale baksteen. De plint en de dorpels van de schuifvensters zijn van hardsteen. De bovenlichten zijn in kleine roeden verdeeld. Boven de twee vensters van de linker risaliet is een erker. In de linkertravee van het drie vensterassen tellende inspringende middengedeelte is de deur in een rondboogportiek geplaatst. De paneeldeur is voorzien van kussens en een smeedijzeren sierrooster. De drie vensters van de rechter risaliet zijn boogvormig uitgebouwd over de twee lagen. In de topgevels links en rechts bevindt zich een staand ovaal venster met kleine roedenverdeling.

In het middelste dakvlak en in dat van de zijgevels is een dakkapel met sterk hellend lessenaardak gezet.

Waardering

De pastorie is van algemeen belang. Het gebouw heeft cultuurhistorische waarden als uiting van de ontwikkeling van het katholicisme en de dominantie van het parochieel centrum in een industriestad. Het gebouw is tevens van architectuurhistorisch belang als voorbeeld van het werk van de architect Margry. Het gebouw heeft ensemblewaarden als onderdeel van het gehele complex. Het geheel is gaaf bewaard gebleven.

Cultuur Historische Waardekaart

Kerk

Bouwperiode: 1915
Bouwstijl: Neo-Byzantijnse stijl
Architect: Margry, J.
Gevels en Materialen: Baksteen. Uitgebouwd kerktoren, met drie geledingen, de twee ondersten hoog. Klein zijtoren. Priesterkoor en kapellen met ronde sluiting. Boogfriezen.
Vensters en Deuren: Puntgevel met roosvenster. Rondboog vensters en nissen. Voorhal met rondboogportalen onder lessenaarsdak, centrale boog onder zadeldak (puntgevel).
Dak en Bedekking: Zadeldak, lei in Maasdekking. Gebogen tentdak op torens. Centrale koepel op achthoekige basis. Schilddak op sacristie.
Interieur: Rechthoekig gelede pijlers. Brede koepelbogen met doorgang. Muur-, koepel en pendentief schilderingen van Charles Eyck. Neo-byzantijns altaar.
Bijzonderheden: Driebeukige kruisbasiliek met centrale koepel.
Aannemer: A. van Eupen.

Pastorie

Bouwperiode: 1890
Bouwstijl: Traditionalisme
Gevels en Materialen: Baksteen. Hoofdvolume met twee dwarse zijvleugels (H-plattegrond). Bijna symmetrische gevelindeling, rechts boogvormige uitbouw.
Vensters en Deuren: Schuiframen, bovenlichten met kleine roedeverdeling. erker op eerste verdieping links. In gevelpunten ovale lichten.
Dak en Bedekking: Samengesteld zadeldak, lei in Maasdekking, kleine dakkapellen.
Bijzonderheden: Deel van groep van R.K. gebouwen aan de Kromme Steenweg.