IJzendijke, Kerkstraat 2 - Mauritskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Mauritskerk
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Biervliet - IJzendijke - Hoofdplaat
Provincie:	Zeeland
Gemeente:	Sluis
Plaats:	IJzendijke
Adres:	Kerkstraat 2
Postcode:	4515CC
Inventarisatienummer:
Jaar ingebruikname:	1612
Architect:
Huidige bestemming:	Hervormde kerk
Monument status:	Rijksmonument 31352

Geschiedenis

De mooie achtkantige kerk te IJzendijke werd in de jaren 1612-1614 gebouwd op last van Prins Maurits. Hij deed dit voor de manschappen van zijn leger. Het was, na de kerk van Willemstad, de tweede kerk in de Nederlanden die speciaal voor de protestantse eredienst werd gebouwd. In de jaren die volgenden werd de omvang van het garnizoen zo groot, dat de Staten-Generaal toestemming gaven voor uitbreiding van de kerk. Tussen 1656 en 1659 werden de drie westelijke muren weggebroken en door verlenging van de noord- en zuidmuur ontstond een langwerpige achtkantige kerk. In de 19e eeuw werd nog een consistorie aangebouwd. De met leien gedekte kerk werd bekroond met een torentje. Op het torentje is een ui-vormige bol met kruis en een vergulde windhaan aangebracht. In de toren hangt ene klok en en carillon. In de kerk hangt een tien-gebodenbord uit 1620 met het wapen van Oranje. Verder een bord met Bijbelteksten uit hetzelfde jaar. En ten slotte een bord uit 1623, herinnerend aan een vergeefse poging van de Spanjaarden om de vesting te veroveren. Het in 1872 geplaatste orgel werd gebouwd door G.F.C. Witte, verbonden aan de firma Bätz uit Utrecht.

Sinds februari 2017 vinden in deze kerk ook R.K. vieringen plaats, na sluiting van de R.K. Maria Hemelvaartkerk.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Nederlands Hervormde Kerk. In 1612 op regelmatig achtkantig grondplan opgetrokken gebouw. Tussen 1656-1659 vergroot tot een langwerpig achtkant. Het oudste deel bekroond met een torentje. Aangebouwd een 19e eeuwse consistorie onder zadeldak. Zesruits schuifvensters. Inwendig: vroeg 18de eeuwse preekstoel, vroeg 19de eeuws doophek. Orgel met Hoofdwerk en Nevenwerk, in 1872 gemaakt door C.G.F. Witte; vroeg 17de eeuwse wandborden. Klokkenstoel met klok van Michiel Burgerhuys, 1619, diam. 76 cm.

In de media

Uit Nieuwe Rotterdamsche Courant, 30 November 1924.

Men schrijft ons: Zooals reeds met een enkel woord is gemeld, hebben kerkvoogden van de Ned. Hervormde kerk van IJzendijke besloten tot restauratie van hun kerkgebouw.

Dit aardige kerkje, wel mede een der oudste zuivere Protestantsche kerken van ons land en het oudste van Zeeland, werd gebouwd in 1612. Het stadje IJzendijke was toen juist weer herleefd. Niet ver van de bouwvallen van het middeleeuwsche IJzendijke, in de veertiende eeuw door stormvloeden verzwolgen, liet Parma in 1587 een versterking bouwen, die in 1604 door Prins Maurits werd veroverd. Daaromheen ontwikkelde zich in den loop der zeventiende eeuw het nieuwe IJzendijke. Wie de ontwerper van dit fraaie kerkje is geweest, is onbekend. Men zou geneigd zijn, aan Adriaen de Muer te denken, die te Brugge is geboren en te Middelburg stadsbouwmeester is geweest en die het eerste ontwerp voor de zeer belangrijke Protestantsche kerk te Willemstad heeft gemaakt, ware het niet dat deze in Januari 1603 reeds is gestorven. Vast staat evenwel, dat de Staten van Zeeland in April 1610 op verzoek van "hooftmannen ende kerckenraet van IJsendijke" een bijdrage van veertig pond Vlaams, of 240 gulden naar onze rekening, tot de „opbouwinge" der kerk hebbeu verleend. (Notulen Staten van Zeeland 1612 p. 46). En ook de Staten-Generaal der Vereenigde Nederlanden verleenden hiervoor een subsidie.

Achttkantig van grondplan, is de kerk in de tweede helft van de zeventiende eeuw vergroot en vernieuwd. In 1656 werd hiervoor door zekeren Sebastiaen de Roy te Hulst een bestektekening gemaakt; twee jaar later was de verbouwing voltooid en verkreeg de kerk haar tegenwoordigen vorm, n.l. een kerk van drie traveeën, met sluiting aan beide einden door drie zijden van een achthoek. De kosten van de verbouwing waren door de Roy geraamd op 15 à 16 duizend gulden. Ter bestrijding van de kosten stonden de Staten-Generaal aan het kerkbestuur toe „het provenu van het honderdste genot pro ministerio divino van alle de bedijkte polders en landen in en omtrent het kwartier van IJzendyke gelegen, die tot nog toe daarin niet hadden betaald". De Prins van Oranje schonk ter gelegenheid van de vergrooting in 1658 aan de kerk een gebrandschilderd glasvenster, waarin het wapen van Oranje en van IJzendijke en lofwerk, dat nog aanwezig is. Verloren echter ging in den loop der eeuwen het venster, dat het bestuur van het Vrije van Brugge, waaronder de stad ressorteerde, heeft geschonken, en dat door den Middelburgschen glasschilder Cornelis van Barlaer vervaardigd was; ook het in 1614 door Pieter Mouthaen vervaardigde en door het Vrije geschonken glasraam is niet meer bewaard. Aangenaam van vorm en van kleur, maakt de kerk nog thans temidden van het omringende geboomte een bekoorlijken indruk, niet weinig verhoogd door het spits opgaande dak en het sierlijke torentje. Opgetrokken van hout, heeft deze toren eohter veel geleden en helt hij reeds eenigszins opzij over. Teneinde verder verval te voorkomen, en tevens het mede in zeer slechten staat verkeerende dak de hoognoodige herstelling te doen ondergaan, hebben kerkvoogden een restauratieplan doen opmaaken. Een ter plaatse ter bestrijding der kosten, op ongeveer vijftienduizend gulden geraamd, gehouden verloting bracht reeds bijna tweeduizend gulden op; een bijdrage vanwege het Rijk is in uitzicht gesteld, en ook bij de Provinciale Staten van Zeeland en bij de Synode der Nederlandsche Hervormde kerk is om financieelen steun aangeklopt.

De ingang tot de kerk wordt gevormd door een geprofileerde deuromlijsting van bengsteen, waarop het jaartal van den bouw, 1612, is aangebracht, en waartusschen geribde deuren toegang verleenen tot het portaal. Hier vindt men, evenals trouwens ook in de kerk, een aantal fraai gehouwen grafzerken van leden der magistratuur van IJzendijke en van officieren van het Staatsche leger uit de zeventiende eeuw. Een deel is onder de banken verborgen. Na het fraaie uiterlijk, stelt echter het interieur der kerk ten zeerste teleur. De balkzoldering n.l. is geheel weggewerkt achter een afgrijselijk grof plafond van stucwerk, in de eeuw der wansmaak bij uitnemendheid, de negentiende, aangebracht. Mochten kerkvoogden de middelen vinden, dezen rommel te doen verwijderen, en de origineele bekapping weer voor den dag te doen komen, dan zou hun kerkje ook inwendig zoo fraai zijn, als het nu van buiten is.

In het sierlijke torentje hangt een klok, boven welks opschrift: "Soli Deo gloria, Michael Burgerhuys me fecit 1619" met een fraai geciseleerden rand, een hertenjacht voorstellend, kan bewonderen. Halverwege is een kleiner klokje aangebracht, met een latijnsche spreuk en het jaartal 1700.

Uit Provinciaal Zeeuwse Courant 4 september 2014

De hervormde kerk in IJzendijke is vierhonderd jaar oud, en daarmee één van de oudste kerken die speciaal voor de protestantse eredienst gebouwd werden. De eigenaar van de kerk, de Stichting Hervormd Kerkgebouw IJzendijke, viert dat jubileum komend weekeinde met een uitgebreid programma.