Lage Vuursche, Hoge Vuurseweg 4 - De Stulp

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	De Stulp
Genootschap:	PKN Hervormde gemeente Lage Vuursche
Provincie:	Utrecht
Gemeente:	Baarn
Plaats:	Lage Vuursche
Adres:	Hoge Vuurseweg 4
Postcode:	3749AB
Inventarisatienummer:	04095
Jaar ingebruikname:	1659
Architect:
Huidige bestemming:	hervormde kerk
Monument status:	Rijksmonument 8561

Geschiedenis

Dorpskerkje met dakruiter. Gebouwd als Hervormde Kerk.

Vlakbij Kasteel Drakensteyn, dat echter vanaf de openbare weg niet is te zien.

Geschiedenis; bron: destulpkerk.nl

Restauraties

Noodzaak

In het midden van de zeventiger jaren werd de noodzaak tot restauratie van het Kerkgebouw van de Hervormde Gemeente van de Vuursche steeds dringender gevoeld. Concrete plannen werden er eerst gemaakt omstreeks 1980. Het allereerst was het noodzakelijk om een aantal noodvoorzieningen te treffen. Omdat het dak lekte, werden in 1983 de leien verwijderd en werd het dak van een tijdelijke dakbedekking voorzien, bestaande uit dakleer. Tijdens klokgelui bewoog de kaarsenkroon in de Kerk zachtjes heen en weer… Met twee noodbalken in de Kerk werd de torenconstructie enigszins gestut. Deze voorbeelden, die met vele anderen aangevuld zouden kunnen worden, geven aan, hoe noodzakelijk restauratie was geworden!

Subsidie

Begin van het jaar 1988 kwam het bericht, dat de subsidie mocht worden tegemoet gezien voor de restauratie van het Kerkgebouw. Zoals in zoveel gevallen zou deze restauratie ondenkbaar zijn geweest zonder subsidie van de overheid. Maar even onmogelijk zou de restauratie zijn geweest zonder de financiele bijdragen, grote en kleine, van de gemeenteleden van de Vuursche. Zonder de andere giften te bagatelliseren word er met dankbaarheid melding gemaakt van de anonieme gift van twee honderdvijftig duizend gulden, die op 22 juni 1988 ontvangen werd.

De kerk is een aantal malen gerestaureerd, namelijk in 1843 en in 1938. In 1843 werden de ramen veranderd (wellicht is toen ook het eerder vermelde gebrandschilderde raam verwijderd) en werd een wit gepleisterd tochtportaaltje aan de kerk gebouwd. Ook in 1938 werd het gebouw grondig gerestaureerd. Het koor van de kerk, voorheen gebruikt als consistoriekamer en vergaderruimte, werd bij het schip getrokken, zodat koor en schip ruimtelijk werden samengevoegd. Het interieur werd totaal veranderd. De kansel, voorheen in de as van het schip, werd op de hoek van het koor en het zuidertransept geplaatst. Het oog waaraan het klankbord was bevestigt, is niet verwijderd en herinnert nog steeds aan deze situatie. Evenals de ring die te vinden is aan een balk in het koor, waardoor de kachelpijp geleid werd, die indertijd door het dak van de Kerk naar buiten stak. Enkele jaren later is de kansel opnieuw verplaatst, vermoedelijk omdat de opstelling niet voldeed. De banken werden uit het koor verwijderd en bij die in het schip gevoegd en de kansel kwam weer te staan in het midden van de koorafscheiding. Omdat ten gevolge van de restauratie van 1938 koor en schip bij elkaar gevoegt werden, moest het orgel, dat voorheen boven de kansel op de scheiding van koor en schip gesitueerd, verplaatst worden naar de galerij.

Monumentaal

Niet alleen op het gerestaureerde Kerkgebouw is de Hervormde Gemeente van de Vuursche trots, er is binnen het Kerkgebouw veel, dat monumentale waarde heeft. Het orgel, oorspronkelijk gebouwd door P. van Oeckelen & Zn. uit Haren in de Provincie Groningen, is een geschenk van de heer H. A. Insinger en werd voor het eerst in dit Kerkgebouw in gebruik genomen op zondag 6 Juni 1881. De fraaie koperen lezenaar, gedateerd 1842, is een onderdeel gebleven van de nieuwe kansel. De oude preekstoel uit 1938 was dusdanig aangetast dat vernieuwing noodzakelijk was. Ook de Statenbijbel was gerestaureerd. Deze Statenbijbel, gedrukt en uitgegeven in 1668, was een geschenk van de weduwe van ds. L. Steinfort. Ds. Steinfort was van 1848 tot 1853 Predikant van de Hervormde Gemeente van de Vuursche. In 1916 schonk mevrouw Steinfort de met zilver beslagen Bijbel aan de Vuursche als kanselbijbel. Haar echtgenoot had de Bijbel van de Hervormde Gemeente te Bloemendaal gekregen , nadat hij gemeend had voor een beroep naar Utrecht te moeten bedanken. Helaas is voornoemde kanselbijbel door diefstal ontvreemd tussen zondag 04-02-1996 en dinsdag 06-02-1996. De Avondmaalsbeker, een geschenk van Henriette van Reede, is uit de zeventiende eeuw, maar tegenwoordig nog steeds in gebruik bij de viering van het Heilig Avondmaal. Ook het Koninklijk wapen is een sieraad voor het Kerkgebouw. Leden van het Koninklijk Huis, met name Koningin Emma en Koningin Wilhelmina, hebben Kerkdiensten bijgewoond in de Hervormde Kerk van de Vuursche. Sindsdien draagt de bank waarop het Koninklijk wapen prijkt, de naam ” de Koninginnebank”. In de Kerk bevinden zich nog twee kisten, waarvan de ene het opschrift draagt: Geregtskiste vande Vuyrsche.

Restauratie 1989

Acht maanden nam de restauratie daadwerkelijk in beslag. Het dak is weer voorzien van leien. (was een nooddak van dakleer) De muren en ramen zijn hersteld en de kerkeraadskamer of consistorie is afgebroken en opnieuw opgebouwd. Een bouwkundige ingreep zorgde ervoor, dat de kleine consistoriekamer enkele vierkante meters groter werd. De noordelijke zijmuur ervan werd, evenals het dak, in zijn geheel weer gebruikt voor de nieuwe consistoriekamer, die nu ongeveer èèn meter verplaatst is ten opzichte van de oude. Het uurwerk in de toren is geheel hersteld en gemoderniseerd, zodat het klokje, dat nog geschonken is door de vader van de onlangs overleden zangeres Jo Vincent, weer z’n vertrouwde geluid op gezette tijden over het dorp laat horen. Het interieur is gedeeltelijk veranderd. De oude kansel, aangetast door houtworm, is geheel vernieuwd. De oude banken zijn vervangen door een aantal stoelen, de ruimte is nu multifunctioneel geworden. De verlichting is meer aan de statige sfeer van het gebouw aangepast. En de kortegolf infrarood halogeen verwarming is volkomen nieuw.

Koninginnebank

In vroegere tijden was het veelal de gewoonte dat het kerkbestuur van de Lage-Vuursche landgoedeigenaren een eigen kerkbank ter beschikking stelde. Uiteraard verwachtte het kerkbestuur dat hier een behoorlijke beloning tegenover stond. Ook de eigenaren van Landgoed Ewijckshoeve maakten gebruik van dit aanbod en hadden een eigen kerkbank tot hun beschikking.

Deze, nu nog steeds bestaande, buitenplaats lag op de kerkelijke grens van Lage-Vuursche met Den Dolder. Het huis viel evenwel onder de kerkelijke gemeente van Lage-Vuursche. De eigenaresse, mevrouw Walraven Fisler, geboren Van der Hulst overlijdt en wordt op 31 maart 1871 begraven (graf no.3). Zij is dan achtereenvolgens getrouwd geweest met Van Toorneburg, Gildemeester, en Walraven Fisler, die allemaal reeds overleden zijn. Haar tweede echtgenoot, Daniël Jacobes Gildemeester, had in zijn testament aangegeven dat hij in Lage-Vuursche begraven wilde worden. Om onbekende reden is hij echter in de plaats waar hij overleden is begraven, namelijk de Duitse stad Cleef. Geen van de echtgenoten van mevrouw Walraven Fisler zijn in Lage-Vuursche begraven.

Van haar eerste echtgenoot heeft mevrouw Walraven Fisler een dochter, bij haar andere echtgenoten heeft ze geen kinderen gekregen. Deze dochter uit haar eerste huwelijk is getrouwd met jonkheer Van Steijn, intendant van het Loo. De dochter en schoonzoon zijn voor 1871 al overleden. De zeven kleinkinderen Van Steijn erven gezamenlijk de Ewijckshoeve. Ze zijn op dat moment nog betrekkelijk jong en hebben geen belangstelling voor het erfgoed, daarom wordt het openbaar verkocht.

De hoogste bieder is Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Hendrik der Nederlanden. Hij heeft van zijn vader, Koning Willem II, Soestdijk al geërfd en daarvan grote delen verkocht in verband met de aanleg van de spoorlijn Amsterdam – Amersfoort. Wellicht was de aankoop van de Ewijckshoeve een soort herinvestering. Hij stond bekend als Prins Hendrik de Zeevaarder, omdat hij veel scheepsreizen maakte. Hij is onder anderen Schout bij Nacht en Vice Admiraal geweest. Op de aankoopdatum van de Ewijcks Hoeve was hij al door zijn broer, Koning Willem III, aangesteld als Stadhouder van Luxemburg.

De kerkvoogden besluiten de kerkbank terug te nemen van de familie van Steijn en bieden hem na een grondige opknapbeurt (die overigens uit vrijwillige bijdrage betaald wordt) aan aan Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Hendrik der Nederlanden. Hij aanvaardt het aanbod en betaalt 300 gulden per jaar voor het gebruik ervan. Het is de vraag of hij er veel gebruik van heeft gemaakt. Zijn derde huwelijk is op 24 Augustus 1878. Hij trouwt dan met Prinses Maria Elisabeth Louise Frederika van Pruisen. Op 13 januari 1879 overlijdt Prins Hendrik echter plotseling in Luxemburg. De kerk voelt er op dat moment niets voor om de overeenkomst te ontbinden en derhalve blijft de kerkbank in gebruik van de koninklijke familie.

Later gaan Koningin Emma en nog later haar dochter Wilhelmina de bank gebruiken. De betaling van 300 gulden per jaar blijft gehandhaafd, alhoewel Koningin Emma wel enkele malen invloed probeert uit te oefenen op het beroepingswerk. De toenmalige bank stond aan de noordzijde van de kerk. Er was een speciale deur gemaakt, zodat de gasten niet de gehele kerk door hoefden te lopen. Aan de kant van het kerkhof kun je nog zien dat de deur bij de restauratie van 1938 weer dichtgemetseld is. Helaas heb ik nergens een foto van de bank in die tijd kunnen vinden. Wat we wel weten is dat het wapen toen al aanwezig was. Vuurschenaren van een wat hogere leeftijd kunnen de bank zich nog wel herinneren als een bank met een monumentale uitstraling en met groene velours gordijnen en een aparte bank voor het personeel. Hij stond wat schuin in de hoek en was wat hoger geplaatst. Via een opstapje kon je in de bank plaatsnemen.

De kerkbank is in de volksmond dan al omgedoopt tot koninginnebank.

Bij de restauratie van 1938 is hij geheel gesloopt en in hernieuwde vorm aan de zuidzijde weer opgebouwd. Ook de buitendeur verhuisde mee H. M. Koningin Wilhelmina schijnt daar geen gebruik van gemaakt te hebben, zij kwam liever gewoon door de kerk. Een enkele keer is de kerkbank na 1945 nog gebruikt door Koningin Wilhelmina. Na haar vertrek naar Het Loo is hij echter niet meer in gebruik genomen. Toen Prinses Beatrix naar Den Haag vertrok, heeft het Koningshuis aangegeven de overeenkomst te willen beëindigen. Het bedrag was intussen wel aangepast. Bij de beëindiging van de regeling heeft de kerk een donatie ontvangen. De naam is dus nog steeds koninginnebank, maar komt inmiddels niet meer overeen met de werkelijkheid.

Bronnen: Notulen Kerkvoogdij; Van Stulp tot Kerk.

Bericht uit 2008

Binnenkort kunnen er in Lage Vuursche mensen begraven worden in koninklijke grond. De begraafplaats bij de Ned. Herv. Kerk, naast kasteel Drakensteyn, raakt vol. Koningin Beatrix heeft de Hervormde gemeente ± 400 m2 grond geschonken om de begraafplaats uit te breiden. (59-08)

Monumentomschrijving Rijksdienst

Kerk

Ned. Hervormde Kerk. In de vorm van een kruis gebouwd met korte dwarsarmen en een driezijdige sluiting daterend van 1658 in traditioneel gotische vormen. Dakruiter. De wanden worden geleed door pilasters. Inwendig houten tongewelven. Eenklaviers orgel, in 1881 gemaakt door de Gebr. van Oeckelen. In 2003 gerestaureerd door Elbertse (Soest). Klokkenstoel met klok van Petit en Fritsen, 1938, diam. 48,8 cm.

opname 1991 © AvD.

Pastorie

Pastorie, XIX, witgepleisterde predikantswoning.

In de media

Uit Het Nieuws van den Dag, 15 Juni 1881.

In de Ned. Hervormde kerk te de Vuursche is dezer dagen het nieuwe orgel, dat door den Heer H.A. Insinger aan deze kerk is geschonken, ingewijd, bij welke gelegenheid het bespeeld werd door den Heer Richard Hol. Het orgel is gemankt door de heeren P. van Oeckelen en Zoon, te Haren bij Groningen, en strekt ook door zijn uiterlijk tot een sieraad van de kerk.

Uit Reformatorisch Dagblad, 2 juni 2009

Het kerkgebouw van de hervormde gemeente van Lage Vuursche viert zijn 350-jarig bestaan. Zondag zal het jubileum herdacht worden in een dienst waarin ds. G.H. Kruijmer, de plaatselijke predikant, zal voorgaan.

Op 5 juni 1657 werd de eerste kerkdienst gehouden in de schuur van boerderij De Stulp achter Kasteel Groot Drakestein, aldus ds. G.H. Kruijmer. In datzelfde jaar stelde baron Gerard van Reede een stuk grond ter beschikking voor de bouw van een kerk. In november 1659 werd de kerk in gebruik genomen.

Het is de enige kerk in het dorp, dat uit enkele straten bestaat, een kleine 300 inwoners telt en jaarlijks door 1,5 miljoen toeristen wordt bezocht. De hervormde gemeente telt ongeveer 130 leden.

In het kader van het jubileum zijn er diverse activiteiten. Op 7 november is er een gratis jubileumconcert, waarin kerkmuziek uit vier eeuwen ten gehore wordt gebracht door verschillende musici. Op 28 november is er een jubileumbijeenkomst, waarin een nieuwe preekstoel zal worden gepresenteerd. Van de hervormde gemeente te Ankeveen kon de preekstoel uit 1640 worden gekocht. Deze wordt momenteel gerenoveerd.

Uit Reformatorisch Dagblad, 1 december 2009.

In de hervormde kerk te Lage Vuursche is vorige week een nieuwe preekstoel geplaatst, afkomstig uit de hervormde kerk in het nabijgelegen Ankeveen. De preekstoel uit 1640 is zondag in gebruik genomen. De hervormde gemeente viert dit jaar haar 350-jarig bestaan. De gemeente telt ongeveer 130 leden en wordt bediend door ds. G.H. Kruijmer.