Leeuwarden, Jacobijnerkerkhof 95 - Grote of Jacobijnerkerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Grote of Jacobijnerkerk
Genootschap:	PKN Protestantse wijkgemeente Leeuwarden
Provincie:	Friesland
Gemeente:	Leeuwarden
Plaats:	Leeuwarden
Adres:	Jacobijnerkerkhof 95
Postcode:	8911EN
Sonneveld-index:	09200
Jaar ingebruikname:	1492
Architect:
Huidige bestemming:	kerk en cultureel centrum
Monument status:	Rijksmonument 24225

Geschiedenis

Grote historische stadskerk met dakruiter.

Nadat een grote restauratie was afgerond, kreeg de kerk een multifunctionele bestemming. Om die reden is een verplaatsbaar liturgisch centrum aangebracht. Op 11 juni 2005 heeft de jubilerende Ottema-Kingma Stichting in het koor van de Grote of Jacobijnerkerk een gedenksteen aangeboden voor H.K.H. Prinses Juliana (overleden in 2004). (50-03/54-05)

2023 - Een van de meest beeldbepalende gebouwen in Leeuwarden komt in andere handen: de Grote Kerk wordt overgenomen door de Amersfoortse Maatschappij van Welstand.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Grote of Jacobijnerkerk. Voormalige Dominicanenkloosterkerk, gesticht 13de eeuw, herbouwd in de 15de eeuw. In de kerk preekstoel met klankbord en achterschot, XVII. Kraak met gesneden onderdelen, 1695 banken met snijwerk, XVII; tombe voor J.H. Nieuwoldt, ca 1812 door P.J. Gabriël. In het koor grafkelder der Oranjes; gedenkplaat aan Vrede van Münster 1648 afkomstig uit Landschapshuis. Grafzerken. In de kerk drie orgels: A. Orgel met Hoofdwerk, Rugwerk, Bovenwerk en vrij Pedaal, in 1727 gemaakt door Chr. Müller en in 1885 ingrijpend verbouwd door L. van Dam en Zonen. Bij de laatste restauratie van 1978 is de dispositie van Müller hersteld en zijn de mechanische aanleg en windladen van Van Dam gehandhaafd. B. In het koor een eenklaviers orgel van Vermeulen uit 1977 met oudere bestanddelen van Theodoor Smet uit ca 1850. C. In de zuiderkapel een positief van Joh. Meister uit 1766.

opname 12-08-2006 foto. Edward Ippel. Hoorn.

Orgels

Müller-orgel

Het hoofdorgel is in 1726-1727 gebouwd door Christiaan Müller uit Amsterdam. In 1821 wordt het gerestaureerd door de Gebr. L. en J. van Dam (Leeuwarden), die ook de dispositie wijzigen. In 1883-1885 restaureert de firma L. van Dam & Zonen (Leeuwarden) het instrument. Nu worden de windladen en de klavieren door nieuwe vervangen. De klavieromvang wordt vergroot en opnieuw wordt de dispositie gewijzigd. In 1973-1978 restaureert de firma Bakker & Timmenga (Leeuwarden) het Müller-orgel. De dispositie en klank van 1727 gelden daarbij als uitgangspunt, de windladen en klavieren van Van Dam blijven niettemin gehandhaafd. Het pijpwerk van negen registers wordt nieuw gemaakt in de factuur van Müller.

(Meer info:Orgeldatabase))

Koororgel

Het koororgel is in 1977 gebouwd door de firma Gebr. Vermeulen (Weert). Deze maken daarbij gebruik van oudere bestanddelen, daterend uit ca 1850 en vervaardigd door de Vlaamse orgelmaker Theodoor Smet uit Duffel. De orgelkas is een kopie van het koororgel in de St. Stevenskerk te Nijmegen, dat ook van Vlaamse herkomst is. Adviseur is Dr M.A. Vente (Utrecht).

(Meer info:Orgeldatabase)

In de media

Uit Het Vaderland, 5 Augustus 1941.

De Groote of Jacobijnerkerk, te Leeuwarden, oorspronkelijk kloosterkerk van de Dominicanen of Predikheeren, is gebouwd in de jaren 1410—1530. Deze Dominicanen, die den apostel Jacobus tot patroon hadden, werden hiernaar ook Jacobijnen genoemd. De kerk bevat, behalve het prachtige orgel, graftomben van vorstelijke personen uit vroeger eeuwen, o.a. van den eersten stadhouder Willem Lodewijk en diens gemalin Prinses Anna, dochter van Willem den Zwijger. Verder is hier een gedenkteeken opgericht ter herinnering aan den Munsterschen vrede. De toren van de kerk, die in 1831 is afgebroken, is vervangen door een klokkenhuis. Behoudens een Gotische gang in de kosterü met een gewelf uit de 14de of 15de eeuw, is er weinig van architectonische waarde bewaard gebleven. Het prachtige orgel maakt daarop een uitzondering en zal na de volledige restauratie het pronkstuk van het kerkgebouw zijn. Dit orgel, dat in den loop der eeuwen niet steeds vakkundig is hersteld, werd in 1720 door den vermaarden orgelbouwer Christiaan Muller gebouwd. In 1938 werd een restauratieplan geprojecteerd, dat uit drie deelen bestond en waarvan thans het tweede deel gereed gekomen is. Het herstelwerk is uitgevoerd door de orgelmakers Vaas en Bron, onder leiding van het Noord Nederlandsch instituut voor orgelbouwkunde, waarvan de heeren A.P. Oosterhof, George Stam en Willem Zonderland directeuren zijn. De drie oude versleten klavieren werden evenals de pedalen door nieuwe vervangen, evenals alle mechanische onderdeelen. Er is hier een belangrijk restauratiewerk verricht onder vakkundige leiding waardoor het voortbestaan van dit orgel met verhoogde klankschoonheid voor vele generaties is verzekerd.

Met belangstelling wordt thans het derde en laatste deel van deze restauratie tegemoet gezien. Na bet algeheel herstel van het Leeuwarder orgel, zal dit een voorbeeld zijn voor de talrijke orgels in Nederland, die op een dergelijke restauratie wachten.