Leiden, Breestraat 62 - Waalse Kerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Waalse Kerk
Genootschap:	Protestantse Kerk in Nederland - Waalse Kerk
Provincie:	Zuid-Holland
Gemeente:	Leiden
Plaats:	Leiden
Adres:	Breestraat 64
Postcode:	2311CS
Sonneveld-index:	02502
Jaar ingebruikname:	1635
Architect:
Huidige bestemming:	Kerk
Monument status:	Rijksmonument
Hoofdfunctie :	Religieus
Oorspronkelijke bestemming :	Kerk

Geschiedenis

Van oorsprong 13de eeuwse kapel van het Sint Catharina Gasthuis. Na de Reformatie in gebruik bij de Hervormde Waalse en Engelse gemeenten. Vanaf 1818 het officiële gebouw vam de Waalse gemeente. De huidige toren is van 1739 en de voorgevel is verbouwd in 1890. De kerk heeft een orgel uit 1746 gebouwd door Gerard Stevens. Gerestaureerd in 1985-1986. Klok van C. Ammeroy, 1605, diam. 75,8 cm.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Waalse Kerk met consistorie en kosterswoning. Oorspronkelijk kapel van Sint-Catharina Gasthuis, sinds 1600 in gebruik voor de hervormde eredienst. Sinds 1635 in medegebruik bij de Waals hervormden, wier hoofdkerk sinds 1584 de Vrouwekerk was. Sinds 1820 hun eigendom, met opgeven van de Vrouwekerk, die moest worden afgebroken. Consistorie en kosterswoning met baksteen bemetseling voor oorspronkelijke gevel uit 1635, gerestaureerd 1951.

Waalse kerk: oorspronkelijk 13de eeuw. 1634/5 vergroot met O-zijbeuk, 1737 hersteld, 1739 voorgevel verbouwd en torentje vernieuwd. 1890 voorgevel 1/2 steen afgekloofd en opnieuw bemetseld. Laatste ingrijpende restauratie: 1982 - 1984. Orgel met Hoofdwerk en Bovenwerk, in 1746 gemaakt door G. Stevens en in 1748 voltooid door P. Assendelft.

Orgel

Gerard Steevens bouwde in 1748 een orgel voor de Vrouwekerk in Leiden. Deze kerk, gelegen aan het Vrouwenkerkhof, dateerde uit de veertiende en vijftiende eeuw. De oorspronkelijke naam was Onze Lieve Vrouwekerk, maar na de reformatie werd de korte naam Vrouwekerk gebruikt. Het kerkgebouw was sinds die tijd in gebruik als Waalse kerk. Nadat Steevens het orgel in 1748 had voltooid werd het op 19 maart 1748 door Rudolf Garrels en Albertus Groneman gekeurd en afgekeurd. Van Assendelft bouwde hierna een tweede manuaal en verbeterde het instrument. Dit werk was in 1750 voltooid. In 1819 werd het verplaast naar de voormalige kapel van het Catharinagasthuis, die sinds dat jaar door de Waalse Gemeente werd gebruikt. De reden hiervoor was dat de Vrouwekerk veel te groot was, en behoorlijk in verval geraakte. De overplaatsing geschiedde door Van Arkel uit Leiden, die tevens een tweedehands Vox Humana 8' plaatste van onbekende herkomst. De Vrouwekerk is op enkele restanten na in de jaren 1830-1840 afgebroken. In 1844 is een reparatie noodzakelijk. Jonathan Bätz stelde voor een nieuw orgel te laten bouwen, maar er werd gekozen voor restauratie. Er werden nieuwe klavieren aangebracht en de Trompet 8' werd voorzien van nieuwe bekers. De oorspronkelijke deling van dit tongwerk werd opgeheven. Een ingrijpendere verbouwing had plaats in 1911 door het Leidse bedrijf Wed. J. van Gelder (in de persoon van Gerrit van Leeuwen). Deze plaatste enkele romantische registers (Viool en Vox Céleste 8') en een Bourdon 16' en een Holpijp 8', terwijl de Mixtuur, Scherp, Gemshoorn 2' en Sifflet 1' werden verwijderd. Later is ook de Sexquialter verdwenen. Onder advies van Klaas Bolt en Henk Kooiker restaureerde Flentrop het instrument in de jaren 1986/1987. De dispositie van 1750 is hierbij volledig hersteld, inclusief de deling van de Trompet. Wel werd de klaviatuur van Bätz gehandhaafd. De oude toonhoogte is hersteld en de temperatuur is gewijzigd in door Klaas Bolt ontworpen gemodificeerde Kirnberger-temperatuur. Op 30 oktober 1987 werd het orgel weer in gebruik genomen. Beide adviseurs bespeelden het, evenals Erik van Bruggen, organist van de kerk. In 2012-2014 is het orgel opnieuw gerestaureerd door Flentrop Orgelbouw onder advies van Peter van Dijk in samenwerking met de organist van de kerk, Erik van Bruggen. Hierbij is de kas teruggebracht in de oorspronkelijke kleur. Verder kwam de balgenstoel te vervallen en is het orgel opnieuw geïntoneerd, na verlaging van de winddruk van 71 naar 60 mm. De temperatuur is gewijzgd van Kirnberger in middentoon. Tijdelijk werd een kistorgel van de hand van Dick Verwolf in de kerk geplaatst, dat in 2011 werd gebouwd. Het orgel is op 20 maart 2014 weer in gebruik genomen tijdens een speciale bijeenkomst, waarbij Erik van Bruggen, Wim Diepenhorst en Peter van Dijk het orgel hebben bespeeld.