Leiden, Hooglandse Kerkgracht 26 - Evangelisch-Lutherse Kerk (1618 - 2018)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Evangelisch-Lutherse Kerk
Genootschap:	PKN Evangelisch-Lutherse Kerk
Provincie:	Zuid-Holland
Gemeente:	Leiden
Plaats:	Leiden
Adres:	Hooglandse Kerkgracht 26
Postcode:	2312HT
Sonneveld-index:	02515
Jaar ingebruikname:	1618
Architect:	Mulder, W.C.
Huidige bestemming:	buiten gebruik
Monument status:	Rijksmonument 382992

Geschiedenis

Oorspronkelijk geheel inpandige driebeukige schuilkerk, gebouwd in 1618. Huidige voorgevel uit 1888. Aan de west- en oostgevel galerijen. Op de westelijke galerij schilderstukken van Joris van Schooten. Doophek uit 1640. Orgel van Andries Wolfferts uit 1790, later ingrijpend gewijzigd. Mooie glas-in-loodramen.

Voornemen tot sluiting juli 2018. Laatste kerkdienst op 24 juni 2018. Het monumentale kerkgebouw is te koop.

Monumentomschrijving Rijksdienst

In oorsprong uit 1618, doch in 1888 aanmerkelijk gewijzigde KERK ter diepte van acht traveeën met door verhoogd tongewelf overdekt middenschip en door halftongewelven overdekte zijbeuken, gescheiden door houten zuilen op sokkels met eenvoudige kapitelen die halfronde scheibogen en zwaargeprofileerde kroonlijst dragen, onder pannen zadeldak. Het muurwerk van zij- en achtergevels dateert wellicht nog grotendeels van de vergroting van 1661, de in de gedrukte spitsbogen gevatte houten vensters zijn 20e eeuws; de voorgevel dateert uit 1888 en bevat een risalerende middenpartij en een spitse punttop, langs de schuine zijden klimmende friezen en natuurstenen profielranden, twee schouderstukjes bij het middenrisaliet als beëindiging van de lisenen, de ingangspartij voorzien van aan de Renaissance ontleende motieven als korfboog met natuursteenblokjes en tympaan met schelp. Inwendig witgepleisterde wanden, rondom houten banken uit de 19e eeuwse bouwtijd nog compleet aanwezig. Boven de ingang een balcon met langs de borstwering een in 1640 door Joris van Schooten (gedateerd en gesigneerd) geschilderde reeks panelen, voorstellende, van links naar rechts, Adam en Eva, Verkondiging, Aanbidding door de Drie Koningen, Kruisiging, Kruisafneming, Paasmorgen, Hemelvaart, Laatste Oordeel, Engelenconcert. Aan de overzijde een orgelbalcon, eveneens met panelen langs de borstwering, doch zonder schildering en daterend uit de 19e eeuw. Orgel met Hoofdwerk, Rugwerk en vrij Pedaal, in 1790 gemaakt door A.Wolfferts. Voorts behoort tot de inventaris een koperen lezenaar in de vorm van een mansarm (XVIId), een in lederen band gevatte Bijbel met gedreven zilverbeslag, aan de kerk geschonken in 1733, en een koperen lezenaar in de vorm van een zwaan (17e eeuws), alsmede een gedeelte van een Renaissance eikehouten doophek (gedateerd 1640) met twee koperen Lodewijk XV doopbogen (gedateerd en gesigneerd, 1750 I. Borchardt te Groningen).

In oorsprong uit 1618, doch in 1888 aanmerkelijk gewijzigde KERK ter diepte van acht traveeën met door verhoogd tongewelf overdekt middenschip en door halftongewelven overdekte zijbeuken, gescheiden door houten zuilen op sokkels met eenvoudige kapitelen die halfronde scheibogen en zwaargeprofileerde kroonlijst dragen, onder pannen zadeldak. Het muurwerk van zij- en achtergevels dateert wellicht nog grotendeels van de vergroting van 1661, de in de gedrukte spitsbogen gevatte houten vensters zijn 20e eeuws; de voorgevel dateert uit 1888 en bevat een risalerende middenpartij en een spitse punttop, langs de schuine zijden klimmende friezen en natuurstenen profielranden, twee schouderstukjes bij het middenrisaliet als beëindiging van de lisenen, de ingangspartij voorzien van aan de Renaissance ontleende motieven als korfboog met natuursteenblokjes en tympaan met schelp. Inwendig witgepleisterde wanden, rondom houten banken uit de 19e eeuwse bouwtijd nog compleet aanwezig. Boven de ingang een balcon met langs de borstwering een in 1640 door Joris van Schooten (gedateerd en gesigneerd) geschilderde reeks panelen, voorstellende, van links naar rechts, Adam en Eva, Verkondiging, Aanbidding door de Drie Koningen, Kruisiging, Kruisafneming, Paasmorgen, Hemelvaart, Laatste Oordeel, Engelenconcert. Aan de overzijde een orgelbalcon, eveneens met panelen langs de borstwering, doch zonder schildering en daterend uit de 19e eeuw; het orgel dateert in oorsprong uit 1672, is gewijzigd en uitgebreid in 1788 door Andries Wolfferts, en bezit een van ajour- en snijwerk voorziene kas. Voorts behoort tot de inventaris een koperen lezenaar in de vorm van een mansarm (XVIId), een in lederen band gevatte Bijbel met gedreven zilverbeslag, aan de kerk geschonken in 1733, en een koperen lezenaar in de vorm van een zwaan (17e eeuws), alsmede een gedeelte van een Renaissance eikehouten doophek (gedateerd 1640) met twee koperen Lodewijk XV doopbogen (gedateerd en gesigneerd, 1750 I. Borchardt te Groningen).

In de media

Uit Het Vaderland, 9 September 1936.

Negen paneelen van Van Schooten ontdekt in de Evangelisch-Luthersche kerk op de Hooglandsche Kerkgracht te Leiden

In 1928 heeft de Evangelisch Luthersche Gemeente te Leiden een restauratie-commissie benoemd, aan welke commissie het te danken is, dat sedert dien talrijke verbeteringen van het kerkgebouw der gemeente op de Hooglandsche Kerkgracht werden aangebracht. Nader meldt men ons: Eenige maanden geleden riep deze commissie de hulp in van den heer A. Coert, directeur van het Stedelijk Museum de Lakenhal ten einde een advies van hem te mogen ontvangen inzake de moeilijkheid, die men in de kerk ondervond met het binnenvallen van de lichtstralen tijdens de kerkdiensten. De heer Coert gaf ten deze aanwijzingen, in de richting, die men ook in de Lakenhal had gevolgd. Tijdens dit bezoek werd de aandacht van den heer Coert getrokken door de aanwezigheid van negen paneelen, welke zich bevonden in de galerij tegenover het orgel. Twee dezer paneelen waren geheel zwart geverfd, terwijl de zeven anderen onduidelijke afbeeldingen te zien gaven. Reeds een oppervlakkige beschouwing deed den heer Coert de commissie in overweging geven de paneelen te doen reinigen, waartoe de heer Coert zich desgevraagd bereid verklaarde. Bij de restauratie en reiniging van de paneelen kwam hij tot de ontdekking, dat ze geschilderd waren door den Leidschen schilder Joris van Schooten (1587—1651) leerling van Evert Crijnz van der Maes en leermeester van Jan Lieven, Rembrand, en A. van der Tempel. De gelijmde eiken paneelen stellen voor: aanbidding der herders, kruisiging, afneming van het kruis, opstanding van Christus, Christus' Hemelvaart, het Jongste oordeel, Luther in den Hemel, Adam en Eva in het Paradijs en de Annunciatie. De Luthersche kerk te Leiden is op dezelfde plaats, waar ze nog thans staat in het jaar 1618 voltooid en in het jaar 1661 vergroot; in laatstgenoemd jaar zijn ook de gaanderij en een orgel aangebracht.