Molenschot, Kapelstraat 1 - Sint Annakerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam object:	Sint Annakerk
Genootschap:	Rooms Katholieke Kerk
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Gilze en Rijen
Plaats:	Molenschot
Adres:	Kapelstraat 1
Postcode:
Sonneveld-index:	07932
Jaar ingebruikname:	1887
Architect:	J.J. van Langelaar
Huidige bestemming:	Rooms-Katholieke kerk
Monument status:	Rijksmonument 516948

Geschiedenis

Plattegrond. Bron: Kerken in het Bisdom Breda, Auteur: Ton van Nijnatten. Uitgeverij: Buijten en Schipperheijn B.V. juni 2004.

Neogotische kerk met toren. In 1855 werd Molenschot, op aandringen van de bevolking, een zelfstandig rectoraat, min of meer los van de parochie Gilze. In 1879 volgde de oprichting van een zelfstandige parochie. Tijdens het rectoraat was Molenschot van 200 naar 800 inwoners gegroeid, zodat behoefte ontstond aan een nieuw, groter kerkgebouw. In 1887 werd met de bouw van de nieuwe kerk begonnen naar een ontwerp van architect J.J. van Langelaar uit Princenhage. Het is een kruiskerk in neogotische stijl, gelegen tegenover de kapel en net als deze toegewijd aan St. Anna. Nadat de kerk tijdens de Tweede Wereldoorlog door bombardementen was beschadigd, werd ze in 1953 niet alleen hersteld, maar ook met twee zijbeuken verbreed. Vanwege de beperkte ruimte in de kapel wordt St. Anna vooral in deze kerk vereerd, waarin zich verschillende voorstellingen van haar bevinden. Het interieur van de kerk bevat verschillende voorstellingen van St. Anna, waarvan de meeste vanaf de bouw van de kerk door Annavereerders zijn bekostigd. Bovenin het linker transept bevindt zich een schildering van een reeks heiligen: zes apostelen en vijf vrouwen. De middelste en op de voorgrond tredende figuur is St. Anna met boek. Ook het rechter transept vertoont een reeks heiligen, weer zes apostelen en ditmaal vijf heilige mannen, onder wie Joachim, de man van Anna, als voornaamste figuur. Verschillende gebrandschilderde ramen tonen taferelen uit het leven van St. Anna en Joachim.

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

De H. ANNAKERK werd in 1887 gebouwd in Neogotische stijl naar ontwerp van architect J.J. van Langelaar. In de Tweede Wereldoorlog raakte de kerk beschadigd, waarna de torenspits negen meter verlaagd werd. Tussen 1953-1958 werden in overeenkomstige stijl zijbeuken aangebouwd.

Omschrijving

De driebeukige door de verbouwing tot een pseudobasiliek omgevormde kruiskerk is voorzien van een vierkante toren, een schip van drie traveeën, een rechtgesloten transept, een achtkantige dakruiter en een vijfzijdig gesloten koor. De gevels zijn opgetrokken uit machinale baksteen en hebben steunberen met afzaten. Op de zadel- en lessenaardaken liggen leien in maasdekking. De ingang van de kerk is naar de weg gericht op het noorden en bevindt zich in de centraal geplaatste vierkante toren van vier geledingen. Deze uitkragende toren wordt links geflankeerd door een kapel met schilddak en spitsboograampjes en rechts door een polygonaal traptorentje met spits dak. De toren is op de hoeken versterkt met liseenachtige steunberen. De ingang bevindt zich in een spitsboogportiek met wit stenen hoek, aanzet- en sluitstenen. De eikenhouten vleugeldeuren zijn voorzien van sierbeslag. Het spitsbogige bovenlicht heeft een wit stenen driepastracering met glas-in-loodrozetten. Hierboven een getrapt sierlijstje, waarboven een hoge spitsboogomlijsting die behalve een raam ook twee spitsboognissen met siermetselwerk omrandt. Vervolgens een fries van vier spitsboognissen, waarboven een rand van siermetselwerk en een natuurstenen cordonlijst. Tenslotte volgt de klokke-geleding met aan elke zijde twee spitsbogige galmgaten en een ronde wijzerplaat. Op het vierzijdige tentdak staan smeedijzeren krullen, waaronder een kruis en een weerhaan. De daken van de zijbeuken lopen bijna over in het zadeldak van het schip. Tussen de steunberen bevinden zich drie vakken met elk twee spitsboogvensters. Het rechtgesloten transept is voorzien van een groot en breed spitsboograam. De zijkapellen hebben hooggeplaatste spitsboogvensters, evenals het koor. Het metselwerk wordt verlevendigd door een sierband onder de afgeschuinde dorpels van de ramen en een sierlijst onder de gootrand. Op de viering staat een opengewerkte dakruiter met ingezwenkt achtzijdig torenspitsje, waarop evenals op het koor een siersmeedwerk bekroning is aangebracht. De dakvlakken van schip, transept en koor worden doorbroken door dakkapellen met spitse zadeldakjes met pironnen. Deze dakkapellen worden afgesloten door houten luiken; in de topgevel is een driepas gesneden.

De sacristie aan de achterzijde, op het zuid-westen, heeft een rechthoekige plattegrond met zadeldak. De gevels zijn voorzien van rollagen, siermetselwerk en gekrulde smeedankers. De paneeldeur heeft een bovenlicht met natuursteen tracering. De smalle spitsboogramen zijn voorzien van glas-in-lood. In het midden springt de gevel ter hoogte van de schouw vooruit en wordt bekroond door een achtzijdige gemetselde schoorsteen. Inwendig is de kerk deels uitgevoerd in schoon metselwerk, licht met rode accenten, namelijk bij het koor, en deels gepleisterd, vooral in het schip en bij de ingang. De binnendeuren zijn rijk bewerkt met in de boogtrommels schilderingen van Christus. De lambrizering bestaat uit geglazuurde veelkleurige betegeling, waarnaast wijwaterbakjes van Naamse steen met driepas-afwerking. Het ingangsportaal en de ruimte boven de orgelgalerij hebben een gemetseld ribgewelf met een grote sluitring met luik als sierrozet. Het schip bezit een houten tongewelf met trekstangen. Het gewelf is beschilderd met sterren en bladmotieven. De scheibogen hebben de vorm van een spitsboog op vierkante pijlers. De zijkapellen hebben een kruisribgewelf van metselwerk. In het koor bevinden zich nog blinde spitsbogen als geleding en schalken met loofwerk kapitelen die de opgaande lijn van het bouwwerk accentueren. De kerk heeft een bijzonder rijk interieur. Daartoe behoren de glas-in-loodramen uit de bouwtijd met scènes uit het leven van Anna en Maria, zoals onder meer de Annunciatie. Deze bevinden zich in de zijkapellen en in het koor. Voorts zijn er de veelkleurige muurschilderingen, deels op linnen gespannen in boogvelden geplaatst, waarop leven en werken van Christus staan afgebeeld. Zeer opvallend is de staalkaart aan tegels waaruit de bevloering bestaat. Zo zijn er mozaïektegels en tegels waarvan er vier een patroon vormen, met vissen, esdoornbladeren en wijnranken. Griffioenen, een eenhoorn, een hert en de symbolen van de Evangelisten vinden er ook een plaats. In het middenpad vallen grote tegelpatronen op tussen neogotische tegels. Bij de betreffende tegeltableaux, zoals St. Joris en de Draak, is de omlijning verdiept aangebracht. Dit geldt ook voor de terracotta- en crèmekleurige tegels met eveneens verdiepte neogotische patronen rondom de preekstoel. Tot de neogotische inventaris behoren een hoogaltaar met goudkleurig ingevulde afbeeldingen en diverse heiligenbeelden van Anna en Maria op sokkels met driepasjes. Gaaf is de preekstoel op hardstenen voetstuk en marmeren zuiltjes en een vijfzijdige eikenhouten kuip. Hierop staan de Bergrede, Christus in de Tempel, de Zending der Apostelen en de Predikende Petrus afgebeeld. De trap naar de preekstoel heeft een smeedijzeren leuning; het rijkbewerkte eikenhouten klankbord met tekstrand. Hierbij staan zes oorspronkelijke kerkbanken met rijk snijwerk. Deze valt te dateren eind negentiende, begin twintigste eeuw. Bijzonder gaaf zijn de eikenhouten biechtstoelen uit dezelfde periode, evenals de eikenhouten orgelgalerij op vier kolommen, voorzien van snijwerk en beelden van musicerende engelen. Het terrein van de kerk is afgezet door een ijzeren hek met een dubbele pijlpuntenrij; dit hek loopt door aan weerskanten naar de ingang van de kerk. Aan de straatzijde is dit hek versterkt met een deel waarin spiraalkrullen en vierpassen zijn opgenomen.

Waardering

De kerk is van algemeen belang.
De kerk heeft cultuurhistorisch belang als voorbeeld van een kleinschalige ontwikkeling van kerkelijke architectuur in een kleine dorpskern.
Architectuurhistorisch is het gebouw van belang vanwege de stijl, de plaats in het oeuvre van de architect J.J. van Langelaar, de ornamentiek en het materiaalgebruik.
De kerk is van bijzondere betekenis vanwege de situering van het gebouw, verbonden met de ontwikkeling van het gehucht. Bovendien is het van bijzonder belang voor het aanzien van de streek.
De kerk is waardevol vanwege de gaafheid van het in- en exterieur en in relatie tot de structurele en visuele gaafheid van de dorpse omgeving.

Gebouwomschrijving SKKN

Molenschot, gemeente Gilze en Rijen - St. Anna; jk 07-09-2012

De sinds de negentiende eeuw aan de H. Anna en daarvoor wellicht aan Maria gewijde kapel zou naar zeggen teruggaan tot de negende eeuw. In 1879 werd van het bisdom toestemming verkregen om een parochie ter vervanging van het rectoraat en een Broederschap van St. Anna op te richten. De door architect J.J. van Langelaar uit Princenhage (van 1861 tot ? medewerker van Cuypers) ontworpen kerk werd in 1887 afgebouwd recht tegenover de kapel ter vervanging van de rectoraatskapel en op 9 mei van dat jaar gewijd. Aannemer was L. Botermans uit Gilze. Mogelijk heeft de kerkbouw vanaf 1879/1880 geduurd. In 1906 wordt van de kerk gezegd dat het gebouw een 'eigenaardig, schilderachtig aspect' verkreeg doordat 'een nis is uitgespaard in den oostwand van den zuidelijken kruisarm'. De wanden waren met 'een houten lambriseering bekleed waarin de kruiswegstatie's zijn opgenomen, en de vloer is geheel met tegels belegd, waardoor het geheel een zeer verzorgd aanzien heeft.' In de oorlog is de torenspits beschadigd, en is sedertdien verlaagd, terwijl in 1958 twee zijbeuken aan de kerk werden gebouwd. De pastorie dateert eveneens uit 1879. Vanaf 1880 werden kerk en kapel steeds meer centrum van bedevaart uit de omgeving, ter ere van St. Anna ("Naar St. Anneke om 'n manneke").

MIP omschrijving

Naam monument: H. Annakerk
Bouwstijl: Neo-Gotiek
Bouwperiode: 1887
Gevels en materialen: Machinale baksteen met sierlijsten en steunberen.
Vensters en deuren: Spitsboogvensters met natuursteen tracering en glas-in-lood vensters. Vleugeldeur met sierbeslag.
Dak en bedekking: Zadeldaken met leien in maasdekking. Alle dakkapellen en spitsen zijn voorzien van pironnen en siersmeedwerk.
Bijgebouwen: Voor de kerk sierijzer hekwerk met Heilig Hartbeeld met tekst: Allerheiligst Hart van Jezus, ontferm U onzer. Hulde aan het Heilig Hart door de parochianen van Molenschot, uit 1929 voor zilveren priesterfeest van Oers.
Interieur: Op de vernieuwde banken na is het gehele interieur gaaf en in neogotische stijl: figuratieve tegelbevloering, muurschilderingen, donker eiken preekstoel, koortribune, biechtstoelen, altaren, glas-in-lood ramen met scenes uit het leven van Maria en Ann
Bijzonderheden: Driebeukige kruiskerk met westtoren en dakruiter.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

oude afbeelding (1977)
oude afbeelding (1991)
rechts: Annakapel; jk 07-09-2012
rechts: pastorie; jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
Niet stijlgetrouwe aanpassing; jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012
jk 07-09-2012

Interieur

oude afbeelding

Tekeningen

BHIC 343-006596
BHIC 343-006597
BHIC 343-006598
BHIC 343-006599
BHIC 343-006600

Bronnen

Bij het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) zijn, via hun website, prachtig gedetailleerde tekeningen te zien zoals uit de hier geplaatste schermafdrukken blijkt.

Wat is Reliwiki?

Uit het nieuws: