Noordbroek, Noordersingel 1 - Protestantse Kerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Protestantse Kerk
Genootschap:	PKN Protestantse gemeente de Woldkerken
Provincie:	Groningen
Gemeente:	Midden-Groningen
Plaats:	Noordbroek
Adres:	Noordersingel 1
Postcode:	9635TW
Jaar ingebruikname:	14 e
Architect:
Huidige bestemming:	protestantse kerk
Monument status:	Rijksmonument 31612
Sonneveld-index:	1082

Geschiedenis

Historische kerk met historische, vrijstaande zadeldaktoren.

2024 - De monumentale kerk van Noordbroek gaat binnenkort dicht voor een restauratie van de wereldberoemde gewelfschilderingen. De plaatselijke orgelcommissie wil het feestelijke moment van de her-ingebruikname van het kerkgebouw in 2025 aangrijpen om dan de registers, gereconstrueerd in de stijl van Arp Schnitger, te presenteren. Ergens na 1850 verdwenen drie registers van het rugpositief (Octaaf 2’, Sesquialter, Scherp) van het beroemde Noordbroekse Schnitger -orgel die de klankkroon van het orgel vormen. In 1955 werden ze met de kennis van toen op respectabele wijze gereconstrueerd, maar ze vallen anno 2024 met de kennis van nu letterlijk en figuurlijk uit de toon en sluiten niet goed aan op het hoofdwerkplenum. De orgelcommissie start daarom een geldwervingsactie. Een van de mogelijkheden om dit project te ondersteunen, is de aanschaf van een cd, ingespeeld door Leonore Lub en Peter Westerbrink waarvan de opbrengst volledig ten goede komt aan het project. Op een later tijdstip volgt meer informatie over de voortgang en andere mogelijkheden tot ondersteuning.
(Bron:Nieuwsbrief 160/2024)
2024 - In de middeleeuwse kerk van Noordbroek worden momenteel in opdracht van de Stichting Groninger Kerken de indrukwekkende gewelf- en

muurschilderingen gerestaureerd. Steigers vullen het koor van de kerk. De kruiskerk van Noordbroek, gebouwd in de vroege 14de eeuw, wordt wel de Sixtijnse kapel van het noorden genoemd vanwege de rijke muur- en gewelfschilderingen. De oudste dateren vermoedelijk uit de bouwtijd rond 1350. Een tweede reeks, uit de late 15de eeuw, kenmerkt zich door verfijnde figuratieve schilderingen. Beide periodes zijn zorgvuldig geconserveerd. Bijna vijftig jaar na hun herontdekking verkeren de schilderingen in een staat die een grondige restauratie noodzakelijk maakt. Veel muurschilderingen bladderen af en ook de gewelfschilderingen vertonen zorgwekkende beschadigingen. De restauratie wordt mede mogelijk gemaakt door de Provincie Groningen, Gemeente Midden-Groningen en Fonds Eensmond.

(Bron:Nieuwsbrief 163/2024)

Toren

Apart van de kerk staat aan de oostkant de toren, die gebouwd is tussen 1260-1275. De toren wordt ‘Olle Dodde’ (oud dik, log ding) genoemd. De toren heeft een zadeldak. De klok heeft een doorsnede van 173 cm. En een gewicht van 1666 kg. Hij werd na de Tweede Wereldoorlog gegoten door Gebr. van Bergen in Heiligerlee. De oorspronkelijke klok uit 1817 is in 1943 weggehaald door de Duitse bezetter. Deze werd destijds gegoten door Andries H. van Bergen en Mammeus Fremy. Het gebouw is 1630 cm. hoog. De westelijke en oostelijke muur is 190 cm. dik. De zuidmuur 235cm. en de noordmuur 220 cm. De zijmuren zijn 1150 cm. hoog.

(Bron:Website kerkelijke gemeente)

Monumentomschrijving Rijksdienst

Herv. Kerk op kerkhof. Grote, behoudens de sluiting overwelfde romano-gotische kruiskerk in een gevorderde periode, d.w.z. eerste helft 14de eeuw, ontstaan blijkens gotische details vooral aan het koor. Langs de vensters in- en uitwendig staafprofielen, fraai gedetailleerde dwarspandtoppen. Op het koorgewelf zijn 15e eeuwse schilderingen blootgelegd; in de vloer uit 1779 een ingelegde windroos met opschrift betreffende deze vernieuwing. In de kerk voorts fraaie preekstoel met snijwerk aan de kuip en aan de zware bekroning van het klankbord; bijbehorende trap en achterschot en twee kaarsenarmen alles uit 1757 door W.P. Struve, bijbehorend doophek met lezenaar, koorafscheiding met aansluitende banken uit 1805. In de noorderdwarsarm galerij uit 1767, alle banken uit 1805. In de koorafsluiting, dus uit 1805 en voorzien van koperen blakers, koperen kroon uit 1704. Orgel op tribune met 17de eeuwse panelen, in 1696 door Arp Schnitger en in 1809 gewijzigd door H.H. Freytag. Op het kerkhof een aantal zerken, waaronder een uit 1593. Op de noordoosthoek van het kerkhof klokketoren op rechthoekige grondslag en gedekt door zadeldak tussen topgevels. Mechanisch torenuurwerk, Gebr. van Bergen, Midwolda. Klokkenstoel met moderne klok.

Orgel

Arp Schnitger kreeg de opdracht tot het bouwen van dit orgel na de uitbreiding van het grote orgel in de Martinikerk te Groningen. Het is het oudste orgel van zijn hand in ons land. Enkele registers uit het vorige orgel werden gebruikt. Na de voltooiing bleef het lange tijd ongemoeid. In 1752 en in 1768 voerde Hinsz grote reparaties uit. Hij bouwde nieuwe windladen en ook werd in 1768 het snijwerk vervangen door nieuw in de stijl van die tijd, gemaakt door Dirk Weyting. H.H. Freytag voerde een grotere verbouwing uit in de jaren 1806-1809. Hierbij werd het front veranderd: er werden pedaaltorens gemaakt, en alle frontpijpen werden vervangen. Ook werden de draperieën in 1809 geschilderd. Door Van Oeckelen werden in 1855 vier registers vervangen door nieuwe. In 1953-1955 werd het orgel echter door Cor Edskes en organist Simon Graafhuis teruggebracht in de toestand van 1809. Het nieuwe pijpwerk werd gemaakt door de firma Stinkens. In later jaren is nog door Flentrop aan het orgel gewerkt. Hij bracht de Bourdon 16' weer terug tot een Quintadena. In 1983 startten Van Putten & Veger met werkzaamheden aan het orgel. De tongwerken werden gedeeltelijk gerestaureerd. In 1984 is het instrument in een Werckmeister-stemming gestemd. Vanaf 1998 zijn er geregeld werkzaamheden uitgevoerd, maar een grote restauratie heeft niet plaatsgevonden. Zo werden in 1998 de registerplaatjes vernieuwd, met opschriften volgens het contract met Freytag uit 1806. Mense Ruiter restaureerde in 2001 de balgen en vernieuwde het windkanaal. De in 1955 geplaatste registers op het Rugwerk werden in 2002 door Mense Ruiter opnieuw geïntoneerd. In 2014 is gestart met een grote restauratie door Mense Ruiter onder advies van Stef Tuinstra. De eerste fase bestond uit het restaureren van de windladen en het herplaatsen van het pijpwerk. Op 9 mei 2015 werd het orgel weer in gebruik genomen met een concert door Leonore Lub, Stef Tuinstra en Peter Westerbrink.

(Bron:Orgeldatabase)

In de media

Uit RTVNoord 8 mei 2015

Het Arp Schnitgerorgel van Noordbroek uit 1696 klinkt weer als een klok. Vanaf april vorig jaar was het stil in de plaatselijke kerk. Na ruim tweehonderd jaar trouwe dienst waren de vier windladen aan een broodnodige restauratiebeurt toe. De windladen zijn het hart van het Schnitgerorgel: bijna alle pijpen zijn erop aangesloten. Zij zorgen er simpel gezegd voor dat de orgelwind door de juiste pijpen stroomt en er dus geluid uit het orgel komt. Zo min mogelijk aangetast Aan de pijpen van het orgel is alleen het hoognodige aangepast zodat ze niet verder worden aangetast. Voor een complete restauratie was niet genoeg geld beschikbaar. 'Door alleen kleine aanpassingen te doen aan het pijpwerk blijft het beroemde en unieke geluid van het Noordbroekster orgel bewaard', zegt organist Peter Westerbrink. De renovatie werd door Mense Ruiter Orgelmakers uit Zuidwolde uitgevoerd en kostte meer dan 200.000 euro. Westerbrink is erg tevreden met het resultaat: 'Er zijn misschien wel wat dingen veranderd, maar je herkent heel duidelijk het oude orgel. De klank is buitengewoon mooi geworden, misschien nog wel mooier dan hiervoor.' De herstelwerkzaamheden zijn nog niet af. In de toekomst hoopt de organist nog geld bijeen te sprokkelen om de orgelkast, de mechanieken, klavieren en het pijpwerk onder handen te nemen.

Uit Dagblad van het Noorden, 17 februari 2016

Een nieuw tijdperk nadert voor de kerk in Noordbroek. De Nederlands Hervormde gemeente draagt de kerk, het kerkhof en het zogeheten leerkerkje op vrijdag 26 februari over aan de Stichting Oude Groninger Kerken (SOGK). Het eigendom mag dan veranderen, de kerk blijft ter beschikking voor inwoners voor culturele, sociale en maatschappelijke activiteiten. Met de overdracht heeft de SOGK 84 kerken, twee synagogen, 55 kerkhoven en begraafplaatsen en acht (vrijstaande) torens in haar bezit. In Noordbroek gaat een commissie van vrijwilligers zich bezighouden met de activiteiten die in en om de kerk gaan plaatsvinden. Dat kan gaan om exposities, lezingen en rondleidingen. In de nieuwe situatie worden ook nog steeds regelmatig kerkdiensten gehouden.