Oudenbosch, Markt 57 - Basiliek H.H. Agatha en Barbara

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Basiliek H.H. Agatha en Barbara
Genootschap:	Rooms-Katholieke Kerk
Provincie:	Noord-Brabant
Gemeente:	Halderberge
Plaats:	Oudenbosch
Adres:	Markt 57
Postcode:	4731HN
Sonneveld-index:	08068
Jaar ingebruikname:	1880
Architect:	Pierre Cuypers (1827 - 1921).; Swaay, G.J. van
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 31938

Geschiedenis

Buitengewoon unieke, imposante, R.K. Basiliek, met kolossale koepel, hoogte 63 m.

Plattegrond. Bron: Kerken in het Bisdom Breda, Auteur: Ton van Nijnatten. Uitgeverij: Buijten en Schipperheijn B.V. juni 2004.

Langs spoorlijn en snelweg in West-Brabant steekt het silhouet van de monumentale koepelkerk H.H. Agatha en Barbara af tegen het landschap. Menige reiziger verwondert zich over het 'stukje Rome' in het plattelandse dorp Oudenbosch, onze eigen 'St. Pieter'.

Initiatiefnemer in de 60er jaren van de 19de eeuw van deze merkwaardige kerk was pastoor Willem Hellemons. Hij werd bijgestaan door twee parochianen: Theodorus Philippus Florschütz (1823-1886), 'tekenmeester' op het Instituut Saint Louis en Jacobus Johannes van Tilborg (1830-1897), een plaatselijke timmerman. Aan Florschütz wordt de beschildering van de penditiefs of zwikken van de grote koepel met de vier Evangelisten toegeschreven. De oude St. Agathakerk in St. Bernaertstraat, Oudenbosch (1513, gesloopt 1882) verkeerde in slechte staat en werd voor het steeds groeiende aantal parochianen te klein. In 1865 is men met de kerk begonnen, met als belangrijkste adviseur de beroemdste Nederlandse architect uit die tijd: Pierre Cuypers (1827-1921). De kerk is gebouwd naar voorbeeld van de St. Pieter in Rome en op 14 september 1880 geconsacreerd door Mgr. H. van Beek, de derde bisschop van Breda. De Antwerpse beeldhouwer Frans de Vriendt was verantwoordelijk voor 44 van de 50 grote beelden in de kerk, ook voor het meer dan 4 meter hoge beeld Salvator Mundi op de voorgevel. De klok uit de toren van de oude kerk is in 1892 opnieuw in gebruik genomen.

De Oudenbossche Basiliek verrast door haar monumentale afmetingen, vooral als men bedenkt, dat Oudenbosch ongeveer 3.500 inwoners telde toen men in 1865 met de bouw begon! De lengte (uitwendig) is 81 meter, de breedte (uitwendig) 55 meter en het hoogste punt van de koepel is 63 meter. Het gebouw is zestien maal kleiner dan de St. Pieter te Rome.

Pastoor Willem Hellemons (1810-1884), lid van de orde van de Cisterciënzers, had nauwe banden met Rome door zijn opleiding als priester en vriendschap met Paus Gregorius XVI. Zijn liefde voor de Paus uitte zich wel heel markant in de jaren 1864-1870 toen, mede door zijn inzet, 3.000 Nederlandse Zouaven via Oudenbosch naar Rome vertrokken om te strijden voor de instandhouding van de kerkelijke staat (tegen o.a. Garibaldi).

Op initiatief van pastoor Rovers is de voorgevel van de parochiekerk volgens het model van St. Jan van Lateranen te Rome onder leiding van prof.ir. G.J. van Swaay in 1892 voltooid. De uitvoering was in handen van Ch. Creton, een plaatselijke steenhouwer, onder toezicht van de eerder genoemde Jacobus van Tilborg.

Ook op initiatief van pastoor Rovers werden een hek en ringmuren op het voorplein van de basiliek gebouwd en werd in 1894 een gedeelte aan de westzijde der kerk vanaf de facade tot aan de kapel bepleisterd. In 1911 is een monument ter herinnering aan de Zouaven op het voorplein opgericht. Ook zijn later, in 1934, beelden op de voorgevel geplaatst.

In 1912 is de kerk in verband met de bijzondere band van de parochie en het kerkgebouw met het Vaticaan en de Paus door Pius X verheven tot “basilica minor”. Na diverse restauraties is de basiliek geworden tot wat zij nu is: een merkwaardige parochiekerk, een weerspiegeling van de grote St. Pieter in Rome, een huis van gebed waar velen zich thuis voelen en een toeristische trekpleister voor mensen uit alle windstreken.

Nog steeds valt de basiliek op in het dorpsbeeld en in het landschap. Wel zijn de ringmuren, op één boogpartij na, gesloopt, wat de toegankelijkheid van het kerkgebouw ten goede komt, maar waarmee een referentie naar het St. Pietersplein vervalt.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Naar het voorbeeld van de St. Pieter te Rome gebouwd, maar op kleinere schaal (koepelhoogte 68 m) en in baksteen met toepassing van natuursteen en vooral van pleisterwerk. Uitgevoerd onder leiding van architect Pierre Cuypers (1827 - 1921) in 1865-1880; de voorgevel in 1892, onder leiding van architect G.J. van Swaay en naar het voorbeeld van de gevel van de St. Jan van het Lateraan te Rome. Altaarretabel en beelden, waaronder de Kerkvaders, door de Antwerpse beeldhouwer Frans de Vriendt. Voor de kerk een gedenkteken, door B. Stracke, 1911, ter herdenking van de Nederlandse pauselijk zouaven, gesneuveld bij de verdediging van de Kerkelijke Staat. Mechanisch torenuurwerk, B. Eijsbouts, later voorzien van elektrische opwinding.

Orgels

Hoofdorgel

Van oorsprong eenklaviers orgel, in 1773 gemaakt door Ludwig König. In 1844 gerepareerd en uitgebreid. In 1893 geplaatst in een nieuwe kas en gemaakt tot een orgel met twee manualen en vrij pedaal. Bij de laatste restauratie in 1989 is het König-pijpwerk (behalve de trompet) op het hoofdwerk geplaatst en werd het tweede klavier van bovenwerk met overwegend 19de eeuws pijpwerk. Het vrije pedaal werd ter weerszijden van het hoofdwerk opgesteld.

Koororgel

Het koororgel is gebouwd door Vermeulen in 1966 voor het Moederhuis Zusters Franciscanessen van Charitas in Roosendaal. In 2018 is het orgel overgeplaatst naar Oudenbosch.

MIP-omschrijving (MIP nummer: ZB086-000858)

Naam monument: R.K. basiliek St. Agatha en Barbara.
Bouwstijl: Neo-Barok
Bouwperiode: 1865 - 1880
Gevels en materialen: baksteen, gepleisterd.
Vensters en deuren: glas-in-lood-ramen.
Dak en bedekking: zinken koepel met koper bekleed.
Constructie: Bakstenen tongewelven en bakstenen koepel.
Bijgebouwen: voor de kerk monument der Zouaven in kalksteen op hoge sokkel.

In de media

Kerk in Oudenbosch precies 100 jaar basiliek

Uit: Omroep Brabant d.d. 11-7-2012

OUDENBOSCH - Precies een eeuw mag hij basiliek genoemd worden, de opvallende parochiekerk H.H. Agatha en Barbara in Oudenbosch. Inmiddels zijn er meer dan twintig basilieken in Nederland, destijds was die van Oudenbosch de tweede en daarmee redelijk uniek. Woensdag is het dan ook feest rondom het kerkgebouw. De Nacht van de basiliek staat op het programma. Dat is een spirituele avond met muziek, gebed, meditatie en een film. Rond middernacht begint een eucharistieviering. Ook eerder dit jubileumjaar waren er al feestelijke activiteiten.

Sint-Pieter van Brabant

De bouw van de kerk is begonnen in 1865 en voltooid in 1892. Het markante gebouw wordt sinds 1880 als kerk gebruikt en is gebouwd naar voorbeeld van de beroemde Sint-Pieter in Rome. Op 11 juli 1912 werd de kerk dus door de toenmalige paus tot basiliek verheven.

Externe links

Afbeeldingen

Toelichting bij de eerste afbeelding: Hier zijn de twee ringmuren en twee bogen op het kerkplein te zien. Deze ringmuren zijn in de jaren 1970 of 1980 gesloopt. Hierdoor is het kerkplein helaas grotendeels een parkeerplaats geworden. De linker boog is in 1992 gereconstrueerd. Rechts van de Basiliek is ook het complex Pensionaat Sint Anna te zien.

Exterieur

ca 1930
Ansichtkaart - WG
Ansichtkaart 1979 - WG
2004
2004
2004
2004
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto.5-9-2015.J.B.vd.Bie
Foto.5-9-2015 Open Monumenten J.B.vd.Bie
Foto.5-9-2015 Open Monumenten J.B.vd.Bie

Interieur

Ansichtkaart 1935 - WG
Ansichtkaart - WG
Ansichtkaart - WG
ca 1950
Ansichtkaart 1964 - WG
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
opname JvN 08-03-2006
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Anton van Daal (2010)
Foto:Gerda Brands-Nieuwenhuis (2016)
Foto:Gerda Brands-Nieuwenhuis (2016)
Foto:Gerda Brands-Nieuwenhuis (2016)
Foto:Gerda Brands-Nieuwenhuis (2016)
Foto:Gerda Brands-Nieuwenhuis (2016)
Hoogaltaar.Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Hoogaltaar.Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Doopvont met Paaskaars.Foto 5-09-2015. J.B.v.d.Bie.
Doopvont met Paaskaars.Foto 5-09-2015. J.B.v.d.Bie.
Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Stenen kansel.Foto 12-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Stenen kansel.Foto 12-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Foto 12-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Orgel.Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Maria-altaar.Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Vanuit de koepel gezien. Foto.05-09-2015. J.B.v.d.Bie.
Vanuit de koepel gezien. Foto.05-09-2015. J.B.v.d.Bie.
Vanuit de koepel gezien. Foto.05-09-2015. J.B.v.d.Bie.
Vanuit de koepel gezien. Foto.05-09-2015. J.B.v.d.Bie.
De koepel van onderen gezien. Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
De koepel van onderen gezien. Foto 5-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Schaalvergelijking van de basiliek met de St. Pieter in Rome. Foto 12-09-2015.J.B.v.d.Bie.
Plattegrond, vergelijking van de basiliek met de St. Pieter in Rome.Foto 12-09-2015.J.B.v.d.Bie.