Overschild, Graauwedijk 61 - Dorpskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Dorpskerk
Genootschap:	PKN Ned. Hervormd
Provincie:	Groningen
Gemeente:	Midden-Groningen
Plaats:	Overschild
Adres:	Graauwedijk 61
Postcode:	9613PA
Sonneveld-index:	01146
Jaar ingebruikname:	1880
Architect:	na te gaan
Huidige bestemming:	culturele bestemming
Monument status:	Rijksmonument 513601

Geschiedenis

De kerk is op 8 november 2002 overgedragen aan de Oude Groninger Kerken. Het was de 50ste kerk die deze stichting verwierf. (49-03)

2022 - Stichting Oude Groninger Kerken vraagt financiële steun om in 2023 de vervallen dorpskerk van Overschild te kunnen restaureren. Volgens de website van de stichting is een grootscheepse restauratie nodig om het rijksmonument te kunnen behouden voor de toekomst.
2023 - Donderdag 5 oktober 2023 start de bouwkundige versterking van de dorpskerk in Overschild. Dit gebeurt in aanwezigheid van de directie van Groninger Kerken en Nationaal Coördinator Groningen. De werkzaamheden zijn naar verwachting in de zomer van 2025 afgerond.
2024 - De kerk in Overschild ondergaat een ware transformatie van voormalig godshuis tot bijna zelfvoorzienende warmtekrachtcentrale. Er wordt hard gewerkt in de kerk uit 1880. Nog even en de kerk gaat de lucht in. Letterlijk. Het gebouw wordt in juni uiterst voorzichtig anderhalve meter opgetild. Centimeter voor centimeter. De kerk wordt als het ware doormidden gezaagd. Onder de fundering komen flexibele dempers, een soort van enorme veren of schokdempers. Die moeten voorkomen dat aardschokken doorwerken in het kerkgebouw. “ De ondergrond kan straks bewegen wat ie wil. De kerk beweegt niet mee”. Zegt Jur Bekooy van Groninger kerken. “Sinds afgelopen najaar zijn we bezig de kerk in een dusdanig goede conditie te krijgen dat we kunnen tillen. Onder in de kerk zijn tientallen gaten geboord. Evenzovele stalen balken zijn in de gevel verankerd. Die zijn nodig om het gebouw om hoog te krijgen. Aanpakken is nodig. De kerk staat midden in het dorp dat zwaar te lijden heeft gehad van de gevolgen van de aardgaswinning. . Het gebouw stond jaren leeg en verkeerde ook door bevingsschade in een slechte conditie. Vijf punten liefst staan er op het bouwprogramma: restauratie, schadeherstel, versterking, nieuwbouw en verduurzaming. “We gaan warmte oogsten” zegt Bekooy. Niet alleen met zonnepanelen, die geplaatst mogen worden op het platte dak van het nieuw te bouwen paviljoen. “Met een nieuwe aanpak die we niet eerder in een kerk hebben gebruikt gaan we warmte winnen met dakpannen. Die nemen warmte op. Onder de dakpannen komt een buizensysteem waardoor water stroomt, een warmte winsysteem. In de zomer kunnen we energie oogsten en in de grond stoppen. Een overschot aan energie slaan we in de grond op en kunnen we in koude tijden met behulp van warmte wisselaars weer gebruiken om de kerk op temperatuur te houden”. Het is een voor dit soort monumentale gebouwen uniek systeem. “Je ziet er niks van, alles zit letterlijk onder de pannen. Zo gaat het ook met de rest van het werk. De versterking is straks van binnen en van buiten zo min mogelijk zichtbaar. De kerk wordt ook rechtgezet. Het achterste deel is 20 centimeter meer weggezakt dan het voorste gedeelte. Daarom is ook de Lantaarn, oftewel de torenspits, bewust scheef gemaakt. Als we gaan tillen staat straks alles recht”. Het werk moet in de loop van volgend jaar klaar zijn. Dan wil de stichting de kerk in gebruik nemen als ontmoetingsruimte, als trefpunt voor het dorp en toerist.

Monumentomschrijving Rijksdienst

ZAALKERK in sobere Waterstaatsstijl uit 1880 opgetrokken in een roodbruine baksteen op een iets uitspringend trasraam van roodbruine klinkers. Het aan de achterzijde (zuidoost) afgewolfde zadeldak, dat gedekt is met een zwarte Friese golfpan, heeft een gietijzeren goot op gemetselde klossen. De voorgevel (noordwest) met op de hoeken doorgetrokken pilasters met een gepleisterde afdekplaat, heeft in het midden een iets uitgebouwd torendeel dat wordt afgesloten door een plat dak met kroonlijst en rondom een houten opgewerkt hek; op het dak prijkt een houten torentje met ingesnoerde spits, bedekt met singels (oorspronkelijk leien) en bekroond door een windwijzer met vergulde haan. In het torendeel bevindt zich de hoofdentree bestaande uit een met stucwerk omlijste, dubbele paneeldeur met bovenin twee gietijzeren panelen, onder een halfrond gietijzeren bovenlicht met decoratieve roedenverdeling; voor de deur een aangesmeerde stoep (drie treden); boven de deur een gevelsteen met ""Hervormde Kerk, gebouwd 1880"", een gietijzeren rondboogvenster met roedenverdeling en in de top een ijzeren roosvenster. Aan weerszijden van de hoofdentree bevindt zich een rondboogvenster met een driehoekig gepleisterd vlak erboven. De beide zijgevels worden geleed door vijf gemetselde steunberen en vier gietijzeren rondboogvensters onder een uitspringende rollaag. De achtergevel heeft op beide hoeken een steunbeer en wordt geleed door vier pilasters, waarvan die op de hoeken zijn doorgetrokken; middenin de topgevel bevindt zich een gietijzeren roosvenster.

De CONSISTORIE is via een platte, deels in rode baksteen en deels in hout (niet origineel) opgetrokken hals verbonden met de achtergevel van de kerk. De consistorie bestaat uit bruinrode baksteen en heeft een met sneldekpannen (niet origineel) gedekt zadeldak en een deels vernieuwde goot op gemetselde klossen. De oostgevel heeft vijf T-vensters met bovenlicht met twee verticale roeden en een dichtgemetselde deuropening (niet origineel); de zuidgevel twee T-vensters en in de topgevel een ijzeren roosvenster; de westgevel drie dichtgemetselde vensteropeningen (oorspronkelijk T-vensters) en een deur (vernieuwd). Zowel deur als vensters hebben een rollaag als afsluiting.

In het INTERIEUR van de kerk zijn ondermeer van belang: de houten preekstoelkuip met aan één zijde een trap met decoratieve gietijzeren stijlen; het zeskantige klankbord; de houten lambrizering; de twee rijen houten kerkbanken; de kerkeraadsbanken links en rechts van de preekstoel; de houten orgeltribune met balustrade met decoratieve gietijzeren spijlen, steunend op twee ronde, gemarmerde houten zuilen; de orgelkas; het gepleisterde tongewelf met ijzeren trekstangen; het voorportaal met houten wanden en paneeldeuren.

Waardering

Nederlands hervormde zaalkerk uit 1880 met aangebouwde consistorie uit 1920 van algemeen vanwege cultuur- en architectuurhistorische waarde

als gaaf voorbeeld van een hervormde kerk uit 1880 in de provincie Groningen
vanwege de sobere, doch verzorgde vormgeving in Waterstaatsstijl
vanwege het nog vrijwel gave interieur
vanwege de functionele en ruimtelijke relatie met de ernaast gelegen pastorie
vanwege de karakteristieke ligging aan de doorgaande weg, midden in het dorp

Gebouwomschrijving SKKN

In de loop van de negentiende eeuw breidde Overschild (of naar de oude naam: Over 't Schild) zich relatief snel uit, en ontstonden twee kerkgebouwen, de Christelijke Gereformeerde kerk in 1879 en de Hervormde Kerk welke op 8 augustus 1880 in gebruik werd genomen. Het dorp telde in die tijd 96 huizen met enkele honderden inwoners, die bestuurlijk tot de gemeenten Schildwolde, Ten Boer en Loppersum behoorden. In 1862 was de eerste openbare lagere school in het dorp verrezen, in welk gebouw sinds 1864 door de Hervormde predikanten der omliggende kerken, van wie gemeenteleden te Over 't Schild woonden, des zondags in de dienst werd voorgegaan en waar door de week catechisaties werden gegeven. Vóór die tijd kerkten de inwoners van Over 't Schild in de omliggende plaatsen. In 1926 werd een consistorie aangebouwd aan de kerk. Noch van deze bouw, noch van de oorspronkelijke kerkbouw zijn de ontwerpers bekend. Tegenwoordig vormen de Hervormde kerken van Hellum, Schildwolde en Overschild een gezamenlijke gemeente, waar de diensten afwisselend in deze drie dorpen gehouden worden. Het aantal Gereformeerden te Overschild is zo gering, dat die in plaats van samen met de Hervormden één SoW-gemeente te vormen, zich hebben aangesloten bij naburige Gereformeerde Kerken, m.n. die van Ten Post. Ook te Schildwolde is geen sprake van SoW-kerkvorming. De Hervormde predikant woont in het hoofddorp, Schildwolde. Het interieur van de kerk te Overschild, bevindt zich geheel in de staat van de bouwtijd. De Hervormde kerk van Overschild is op 8 november 2002 overgedragen aan de Stichting Oude Groninger Kerken (opgericht 1969). Dit was de de vijftigste kerk van de stichting. Het gebouw blijft echter beschikbaar voor het houden van kerkdiensten en andere kerkelijke bijeenkomsten.

Entourage De kerk staat op een eigen stuk grond aan de doorgaande weg, die het dorp in tweeën snijdt. Aan de achterzijde bevindt zich een catechisatiekamer, die eveneens in 1880 is gebouwd, een vergader- annex jeugdruimte, met keuken en toilet. Dit bijgebouw heeft geen nooduitgang, waarschijnlijk omdat het precies op de erfafscheiding staat. De trap naar het orgel bevindt zich in de entree, direct rechts naast de voordeur. De wankele ladder naar de toren begint op het orgelbalkon.

Het orgel

Het orgel is gebouwd door Mense Ruiter in 1945. Het werd gebouwd als huisorgel. In 1952 is het orgel overgeplaatst naar de Hervormde kerk in Overschild en achter een schijnfront geplaatst.