Purmerend, Hoogstraat 18 - Kerk van de Nazarener

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Evangelisch-Lutherse Kerk
Genootschap:	Kerk van de Nazarener
Provincie:	Noord-Holland
Gemeente:	Purmerend
Plaats:	Purmerend
Adres:	Hoogstraat 18
Postcode:	1441BC
Inventarisatienummer:	06020
Jaar ingebruikname:	1880
Architect:	Mager, P.
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 512164

Geschiedenis

Gebouwd als Evangelisch-Lutherse Kerk. Buitengewoon belangrijk eclectisch kerkgebouw met torentje. Verving een kerk uit 1712. Tot 2011 in gebruik als centrale kerk van de Protestantse Gemeente in Purmerend. Op het torenspitsje bevindt zich een windwijzer in de vorm van een zwaan, kenmerkend voor Evangelisch-Lutherse kerken. Restauratie interieur 2006.

Zondag 20 maart 2011 vond de laatste reguliere zondagse kerkdienst van de Protestantse Kerk Purmerend plaats in deze kerk. De kerkgangers zijn nu voor zondagse vieringen aangewezen op de Taborkerk. In de Lutherse Kerk vinden nog wel incidentele vieringen plaats, alsmede tentoonstellingen en (orgel)concerten. Men streeft ernaar, het beheer van deze monumentale kerk onder te brengen in een Stichting.

Op de interieurfoto's hieronder uit 2009 is het oorspronkelijke banken- en stoelenplan nog te zien. De daarop zichtbare banken en stoelen zijn in de loop der jaren 2010 in etappes grotendeels verwijderd. Op de interieurfoto's uit sept. 2016 zijn nog ouderlingen- en diakenen-banken te zien, alsmede banken langs de linker en rechter zijwand. Nu (2018) staan alleen achterin de kerkzaal nog enkele rijen banken. De kerkzaal kan ook worden gehuurd voor particuliere vieringen, b.v. trouw-, doop- en uitvaartvieringen (deze komen echter niet vaak voor).

Februari 2020: volgens een voormalig gemeentelid is de kerk na onttrekking aan de eredienst verkocht aan een particulier die haar thans weer verhuurt aan de Kerk van de Nazarener. Het gebouw heeft dus weer een religieuze bestemming. Het orgel staat ook nog in de kerk. Het Luthers avondmaalszilver is overgebracht naar de Taborkerk van de PKN-gemeente Purmerend.

Recente geschiedenis

Lutherse kerk in Purmerend

De centraal in het historische centrum van de stad Purmerend gelegen Lutherse kerk is door de Protestantse Gemeente overgedragen aan Stadsherstel. De kerk ligt aan een klein voorpleintje in de belangrijkste winkelstraat van Purmerend. Er worden al jaren geen diensten meer in gehouden waardoor de kerk toe is aan een nieuwe bestemming. Het gebouw zal geschikt gemaakt worden voor diverse (culturele) activiteiten. Hierbij wordt samengewerkt met de Protestantse gemeenschap en óók, zoals in Schermerhorn, met plaatselijke vrijwilligers. Belangrijk is ook dat er weer een aantal keren per jaar in de kerk gekerkt zal worden. Bij de verhuur zal Stadsherstel samenwerken met de plaatselijke horeca. De gemeente Purmerend juicht het nieuwe brede gebruik van de kerk toe. Ook bij deze kerk dient de verwarming, het sanitair en de keukenfaciliteiten verbeterd te worden.

(Bron: Stadsherstel Amsterdam, ongeveer 2015)

Monumentomschrijving Rijksdienst

LUTHERSE KERK, gebouwd door de Purmerendse stadsarchitect P. Mager in eclectische trant tussen 1878(eerste steenlegging) en 1880 (wijding).

De huidige kerk in het centrum van de stad verving een eerder kerkgebouw uit 1712 op dezelfde plek, dat bijvoorbeeld voorkomt op de stadsplattegrond door I. Tirion uit 1743. Dit eerste gebouw was opgericht achter de bebouwing aan de Hoogstraat. De teruggeschoven plaatsing werd in het huidige gebouw gehandhaafd, zij het hier met een voorplein in plaats van een huis aan de straat. Het voorplein werd tot enige decennia geleden afgesloten door een hekwerk met stenen pijlers waarvan twee met lantaarns. Gedeeltelijke restauratie van gevels en glasramen vond plaats in 1994.

N.B. Het gemeenschapsgebouw achter de kerk aan de Westersteeg (1932) valt niet onder de bescherming.

Omschrijving

De Lutherse kerk is een zaalkerk op rechthoekige plattegrond met smalle, driezijdig gesloten absis aan de aandachtswand op het westen. De nokrichting ligt dwars op de Hoogstraat. De gevels zijn opgetrokken van in kruisverband gemetselde machinale baksteen. Het zadeldak is gedekt met zwarte oudhollandse pannen, de torenspits aan de voorgevel met leien.

De voorgevel (oost) is opgezet alsof het een driebeukige kerk betreft: drie rondboogvensters waarbij de middelste het grootste is met de breedte van de toegang, gescheiden door muurdammen met een pinakelachtige bekroning. De horizontale geleding wordt gemaakt door een met hardstenen platen beklede benedenzone en toegang, de vensterzone en de topgevel die is afgezet met boogfries en klokketorentje (klokken, uurwerk, zwaan als windwijzer). In het portaal is de eerstesteenlegging in twee marmeren platen vastgelegd. De vensters van voor- en zijgevels hebben een ijzeren raamindeling die is bezet met paars- en groengekleurd glas.

De vensters van de voorgevel hebben rondom een geblokte en geprofileerde lijst.

De zijgevels (zuid en noord) liggen niet in het zicht en zijn over vijf traveeën uitgevoerd als vlakke gevels met een lage gecementeerde voet. Muurankers voor vloer en gewelf. De goot ligt op een uitkragende baksteenlijst.

De blinde koorgevel (west) bevat in de top twee ijzeren roosters en een rond venster die licht en lucht in de kap brengen.

Het interieur heeft een plankenvloer. De wanden zijn gepleisterd; alleen de noordwand bezit nog de oorspronkelijke rustica-afwerking tot aan de vensters. De inrichting bestaat uit een zeskante preekstoel met klankbord in de absis en aan weerszijden kerkeraadsbanken, verder houten stoelen en bankenblokken langs de wanden en achterzijde. De oostelijke wand met entree heeft een gehoute aftimmering en deuren De houten zoldering heeft vlakke zijstukken met smalle houten bogen op consoles die een flauwhellend middendeel steunen. Van de bogen hangen luchters omlaag. Boven portaal, consistorie en bergruimte bevindt zich de orgelgalerij met daarop een Van Dam-orgel uit 1892.

Waardering

De Lutherse kerk is van algemeen belang uit cultuur- en architectuurhistorisch oogpunt als gaaf voorbeeld van een lutherse kerk uit de 19de eeuw in eclectische trant.

Gebouwomschrijving SKKN

De Lutherse Gemeente van Purmerend ontstond rond 1670. Niet veel later werd er in de Papestraat een huiskerkje ingericht. Een echte kerk verrees aan de Hoogstraat, die tot 1878 dienst deed en in 1880 werd afgebroken. In 1878 werd door de stadsbouwmeester P. Mager en architect J. H. Leliman een nieuwe kerk gebouwd aan de Hoogstraat 18, die twee jaar later voltooid werd en nu nog steeds dienst doet.

Externe links

Afbeeldingen

Exterieur

opname JvN 21-03-2008
opname JvN 21-03-2008
opname JvN 21-03-2008
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)
Foto:Anton van Daal (2016)

Op de foto's hieronder, april en mei 2012, ontbreekt de koperen zwaan op de torenspits. Deze was eerder gestolen, toen de zwaan wegens opknapwerkzaamheden via steigers kon worden bereikt. 5 foto's zijn genomen vanaf een parkeergarage, met links het voormalige Gemeentehuis (nu Museum) van Jan Stuyt, en achter de Evangelisch-Lutherse Kerk de Koepelkerk. In februari 2013 is een replica van de gestolen zwaan geplaatst.