's-Gravenhage, Keizerstraat 8 - Oude Kerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Oude Kerk
Genootschap:	Protestantse Kerk in Nederland
Provincie:	Zuid-Holland
Gemeente:	's-Gravenhage
Plaats:	's-Gravenhage
Adres:	Keizerstraat 8
Postcode:	2584BJ
Sonneveld-index:	01978
Jaar ingebruikname:	1466
Architect:
Huidige bestemming:	Kerk
Monument status:	Rijksmonument
Hoofdfunctie :	Religieus
Oorspronkelijke bestemming :	Kerk

Geschiedenis

Prachtige, sobere, historische dorpskerk met toren. Oorspronkelijk gewijd aan Sint Antonius Abt.

Driebeukige pseudobasiliek gebouwd eind 15de en begin 16de eeuw. Gerestaureerd in 1957-1959. Toren met achtkantige bovenbouw. Inwendig houten tongewelven. Rococo-kansel uit 1756. Koorhek uit 1662, afkomstig uit Groene Kerkje te Oegstgeest.

In 1572 was de Oude Kerk van Scheveningen een protestantse kerk geworden en had de kleine, getrouwe katholieke gemeenschap van Scheveningen lange tijd geen eigen kerkgelegenheid meer. Pas in 1830, onder het bewind van Koning Willem I, mocht er weer een katholieke kerk gebouwd worden. Die kwam aan de Kerkwerf, schuin tegenover de Oude Kerk in de Keizerstraat en was in gebruik van 1834 tot 1857. Vanwege de gestage groei van de bevolking en door de toevloed van badgasten werd het kerkgebouw te klein. In 1855 kreeg het kerkbestuur van het bisdom Haarlem toestemming om een stuk grond te kopen aan de Scheveningseweg. Daar werd een nieuwe kerk met pastorie gebouwd in de neogotische stijl. Op 29 maart 1857 werd deze in gebruik genomen en al in 1882 uitgebreid. Twintig jaar later moest er alweer bijgebouwd worden en daarna konden in de kerk zeshonderd gelovigen plaatsnemen.

De komst van de haven in 1904 had de economische ontwikkeling van Scheveningen een enorme push gegeven. Daardoor nam het aantal bewoners toe. De mondaine badhotels zoals het Kurhaus, Grand Hotel, Oranje Hotel en Palace trokken steeds meer gasten die ook tijdens hun verblijf aan zee hun godsdienstige plichten wilden vervullen. Er werd dus weer gebouwd en in 1927 werd de nieuwe Antonius Abtkerk aan de Scheveningseweg voltooid.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Hervormde kerk uit de tweede helft van de 15e eeuw, toren in de 16e eeuw aangebouwd, inwendig zijn vooral de preekstoel en het koorhek van belang. a. Hoofdorgel: tweeklaviers orgel, in 1843 gemaakt door G.W. en H.B. Lohman. Bij de reconstructie van 1971 is een vrij Pedaal toegevoegd. b. Koororgel: eenklaviers orgel, in 1791 door J.M.Gerstenhauer gemaakt voor de Herv.Kerk te Wervershoof. In 1961 in Scheveningen geplaatst en voorzien van een onderkas. Klokkenstoel met klok van C. Antonisz. 1597, diam. 118,9 cm.

Orgels

Hoofdorgel

Het hoofdorgel is in 1764-65 gebouwd door Gerard Stevens ('s-Gravenhage). In 1839-44 wijzigen H.B. en G.W. Lohman (Gouda) het ingrijpend en breiden het uit met een Bovenwerk. Zij slagen er echter niet in om het werk te voltooien. L.J. van Dam (Leeuwarden) vernieuwt in 1845 de windladen en maakt het werk van de Lohmans af. In 1911 vernieuwt de firma J. van Gelder (Leiden) de balg. De firma J. de Koff & Zoon (Utrecht) breidt het in 1932 uit met een zelfstandig pedaal met pneumatische tractuur. De klaviatuur achter het orgel wordt daarbij verwijderd en aan de linkerzijde ingebouwd. Tevens vindt er een dispositiewijziging plaats. In 1972 restaureert de firma D.A. Flentrop (Zaandam) het instrument, vernieuwt de windlade en het pijpwerk van het pedaal en herstelt de oorspronkelijke dispositie van de manualen. Achterin de historische kas van het Hoofdorgel plaatst Flentrop een nieuwe klaviatuur, tevens worden alle mechanieken vernieuwd. In 2006 restaureert de firma J.L. van den Heuvel (Dordrecht) het orgel en intoneert het pijpwerk opnieuw. Ook wordt de bereikbaarheid van het pijpwerk van het Hoofdwerk verbeterd.

(Meer info:Orgeldatabase)

Koororgel

Het koororgel stond eerder op vier andere plaatsen. Het is in 1791 door Johann Georg Gerstenhouwer (Monnickendam) gebouwd voor de r.-k. kerk te Westwoud. In 1864 plaatst de firma L. Ypma (Alkmaar) het over naar de herv. kerk te Lijnden. In 1909 verhuist het instrument naar de herv. kerk te Wervershoof. De firma L. Ypma & Co. (Alkmaar) plaatst het over. R. Hasselaar plaatst het in 1956 als koororgel in de Westerkerk te Enkhuizen. In 1961 plaatst de firma D.A. Flentrop (Zaandam) het tenslotte in Scheveningen, na het gerestaureerd te hebben. De windvoorziening en de mechanieken worden dan vernieuwd.

(Meer info:Orgeldatabase)

Luidklokken

Van tenminste twee Scheveningse kerken zijn in de Tweede Wereldoorlog de klokken geroofd: de Antonius Abtkerk aan de Scheveningseweg en de Oude Kerk in de Keizerstraat. In het eerste geval hebben de Duitsers het gevaarte omgesmolten ten behoeve van de oorlogsindustrie. Dat zou ook met de ruim 1100 kilo zware klok van de Oude Kerk gebeuren, maar als door een wonder bleef hij gespaard: het schip dat in totaal 226 geroofde klokken uit Zeeland, Noord-Holland en Zuid-Holland vervoerde, liep op het IJsselmeer op een zandbank. Een groep moedige Urkers zorgde er met enkele ingrepen voor dat het vaartuig niet kon worden geborgen, zodat de kostbare lading veilig op de bodem zou blijven liggen. Zo zijn de klokken gered. Toen dit na de bevrijding bekend werd, zal ook in Scheveningen een gejuich zijn opgegaan. Op 29 juli 1946 is de luidklok weer in de toren gehesen. Sindsdien heeft de Oude Kerk zijn machtige stem weer terug.

(Bron:Scheveningen in oorlogstijd)

In de media

uit De Posthoorn van 17 september 2013

DEN HAAG - De Oude Kerk in Scheveningen heeft voor het eerst in 215 jaar weer een tweede luidklok in haar toren. Wethouder Rabin Baldewsingh (Monumentenzorg) heeft de Oude Kerk een nieuwe klok geschonken tijdens zijn bezoek aan de kerk op Open Monumentendag. De oorspronkelijke tweede luidklok van de Oude Kerk is in 1798 uit de toren verwijderd en nooit vervangen. De klok was gebarsten en de gemeente Den Haag heeft de kapotte klok toen verkocht voor 252 gulden. Stadsbeiaardier Heleen van der Weel wees de gemeente in 2007 op dit feit en pleitte er voor om de klok alsnog te vervangen. Wethouder Baldewsingh: “Onze stadsbeiaardier hield mij een overtuigend argument voor. Als de gemeente destijds die 252 gulden op rente had gezet was het nu zo’n 200 duizend euro geweest. Daar had de gemeente toch een nieuwe klok van kunnen kopen vond zij. En tegen een dergelijke redenatie kon ik niet op!” De tweede luidklok met een waarde van 20 duizend euro hangt al in de toren. Tijdens de recente torenrestauratie van de Oude Kerk is de klok in het geheim naar boven getakeld. De wethouder heeft de klokken samen met de stadsbeiaardier op Open Monumentendag voor het eerst geluid.