Schiedam, Lange Haven 70 - Johannes de Doper / Havenkerk (1824 - 2010)

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Provincie:	Zuid-Holland
Gemeente:	Schiedam
Plaats:	Schiedam
Adres:	Lange Haven 72
Postcode:	3111CE
Bouwja(a)r(en):	1824
Inventarisatienummer:	03404
Architect:	A. Tollus
Oorspronkelijke bestemming:	rooms-katholieke kerk
Huidige bestemming:	In afwachting van herbestemming
Monument status:	Rijksmonument 33223

Geschiedenis

R.K. parochiekerk St. Johannes de Doper aan de Lange Haven in Schiedam uit 1824, gebouwd naar ontwerp van H. Tollus in neoclassicistische stijl. Eén van de grootste en monumentaalste "Waterstaatskerken" in Nederland.

Buitengewoon belangrijke, mooie, grote "waterstaatskerk" met toren. De kerk is in 1967 gesloten voor de R.K. eredienst. In 1976 kocht Johan Maasbach Wereldzending de kerk. De laatste bijeenkomsten van deze Pinkstergemeente zijn in 2010 gehouden, waarna het gebouw is gesloten. (Johan Maasbach Wereldzending kocht in 2010 de Vredeskerk aan de Olmendreef in Vlaardingen). De Stichting tot Restauratie en Instandhouding van de Havenkerk kocht de kerk van Johan Maasbach. Er worden plannen gemaakt de kerk te restaureren. En er gaan geruchten dat er in de kerk een hotel komt. In 2011-2012 is het casco van de Havenkerk gerestaureerd. In de kerk bevond zich oorspronkelijk een serie van ± 14 grote glas-in-loodramen, in voorgevel en zijbeuken. Al in de jaren 1970 zijn ± 8 hiervan gedemonteerd; deze zijn elders opgeslagen. In de linker zijbeuk bevinden zich nog 6 van deze ramen.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Indrukwekkend voorbeeld van neoclassicistische architectuur, gebouwd 1822-1824 naar ontwerpen van Adrianus Tollus. Voorgevel met hoge portiek van Dorische zuilen en bekronende houten toren. Inwendig driebeukige hallenkerk met Jonische zuilen en arcaden, in het middenschip door een tongewelf en in de zijbeuken door kruisgewelven overkluisd, alle in hout uitgevoerd. Rijke oorspronkelijke inventaris. Groot hoogaltaar, neobarok, met zuilenarchitectuur, bekronende beeldengroep van Maria's kroning, flankerende heiligenbeelden en altaarstuk, voorstellende de Kruisiging. Zijaltaren in een meer vlakke uitvoering uit dezelfde tijd. De altaarstukken geschilderd door de verdienstelijke neo-barokke schilder Antonius Ysendyck (Antwerpen 1801-1875). Voorts rijk gesneden preekstoel in barokke stijl (1725 volgens Voorl. Lijst), communiebank met neobarokke sculptuur, en reeks banken met gesneden zijwangen.

Orgel met twee manualen en vrij Pedaal, in 1875 gemaakt door de firma Maarschalkerweerd en Zoon (Utrecht).

Orgel

Orgelomschrijving

Het orgel is in 2015/2016 gerestaureerd door de Fa. Pels & Van Leeuwen. De restauratie omvatte een algehele schoonmaak en herstel van windladen, mechaniek en pijpwerk.

Externe links

Meer afbeeldingen op WikiMedia

In de media

Vernieuwing hoogaltaar; Schiedamsche Courant (1847)
Orgelinwijding; Schiedamsche Courant (1875)
Aanbesteding bijgebouwen; Schiedamsche Courant (1877)

Uit Nederlandsche Staatscourant, 8 Juni 1825.

Het orgel in de Nieuwe Roomsch Katholieke kerk alhier, hetwelk, bij de inwijding van dit gebouw, nog niet geheel voltooid was, is thans gemaakt. Dit uitmuntend speeltuig, door den jeugdigen bekwame orgelmaker van der Beeken, te Utrecht, geheel nieuw vervaardigd, werd, den 28sten mei ll. geëxamineerd door de heeren J. Robbers, organist der groote kerk en klokkenist te Rotterdam, F.J. Berghuis, organist en klokkenist te Delft, en G.A. Langestraat, van Rotterdam, welke daarvan een loflijke getuigenis, overeenkomstig hunne bevinding, gegeven hebben. Des namiddigs is het gemelde orgel, door beide eerstgenoemde organisten bespeeld, ten aanhoore zoo van eene talrijke vergadering der gemeente, als van vele aanzienlijke leden uit verschillende gezindheden, en voorname liefhebbers der muzijk; hetgeen de aanwezigen alle genoegen heeft verschaft.

Radio Rijmond, 3 mei 2010.

De vervallen Havenkerk in het centrum van Schiedam wordt snel opgeknapt. Dat denkt de gemeente Schiedam, nu het ministerie van OC&W 1 miljoen euro beschikbaar heeft gesteld. Het ministerie stelt als voorwaarde dat de plannen om de kerk om te vormen tot een 4 sterren hotel echt doorgaan. Vorig jaar werd dat plan door projectontwikkelaar Hylkema Consultants stil gelegd als gevolg van de kredietcrisis.

De ontwikkelaar en de gemeente zullen gezamenlijk een stichting oprichten om meer fondsen te kunnen werven, waarna de hotelplannen alsnog kunnen worden gefinancierd. In totaal is er tien miljoen euro nodig. De oppositiepartijen Gemeente Belangen en Progressief Schiedam vrezen dat de gemeente uiteindelijk ook met extra financiële steun zal komen voor het project. Verantwoordelijk Wethouder Siljee ontkent dat. De SP in Schiedam denkt dat er hoe dan ook weinig controle op het financiële beleid van de stichting mogelijk is. De partij betwijfelt of het hotel rendabel zal zijn.

Het monumentale gebouw aan de Lange Haven is ooit door evangelist Johan Maasbach voor een gulden gekocht van de katholieke kerk, met de belofte het complex goed te onderhouden.

Uit Reformatorisch Dagblad, 11 januari 2011.

De stichting tot Restauratie en Instandhouding van de kerk aan de Lange Haven e.o. (SRI) heeft de Havenkerk aan de Lange Haven in Schiedam aangekocht van de Stichting Johan Maasbach Wereldzending. Dat meldde de gemeente Schiedam onlangs.

De voormalige rooms-katholieke Havenkerk is een neoclassicistische hallenkerk, gebouwd in 1822-1824. Het pand behoort tot een categorie kerkgebouwen die worden aangeduid als ”waterstaatskerken”, ontworpen door architecten van waterstaat. De bouwmeester van de kerk is A. Tollus.

De SRI gaat de kerk en het orgel restaureren, met subsidie van het Fonds Schiedam-Vlaardingen (1,5 miljoen euro), het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (1 miljoen euro) en de gemeente Schiedam (250.000 euro). Uiteindelijk wil de stichting de kerk een passende herbestemming geven, waardoor de instandhouding van dit bijzondere rijksmonument toe gewaarborgd blijft. Met de eerste inventarisatiewerkzaamheden van het interieur ten behoeve van de restauratie is inmiddels een begin gemaakt.

In 1964 stootte de rooms-katholieke kerk het gebouw af. In 1973 betrok Stichting Johan Maasbach Wereldzending het monument. Johan Maasbach heeft onlangs de Vredeskerk in Vlaardingen aangekocht als nieuwe locatie voor samenkomsten.

Uit Orgelnieuws.nl 28 april 2014

Restauratie Maarschalkerweerd-orgel Havenkerk Schiedam van start. Op 22 april 2014 is de restauratie van het Maarschalkerweerd-orgel in de Havenkerk te Schiedam van start gegaan. Het orgel uit 1875 in de voormalige rooms-katholieke kerk aan de Lange Haven wordt gerestaureerd door Pels & Van Leeuwen uit Den Bosch. In 2015 moet het orgel weer herplaatst zijn.

De rooms-katholieke St. Johannes de Doperkerk was tussen 1975 en 2010 in gebruik bij Johan Maasbach Wereldzending, nadat het in 1967 werd gesloten voor de eredienst. Het orgel van Maarschaalkerweerd & Zoon (1875, 29/IIP) raakte sindsdien in onbruik, maar bleef onder meer door de inspanningen van amateur-orgelbouwer H. Roosbeek uit Dordrecht bewaard. In 2013 werd het op Open Monumentendag nog bespeeld door Arjen Leistra.

Traditioneel

Het instrument is traditioneel gebouwd met mechanische sleepladen en 29 registers verdeeld over Hoofdmanuaal, Bovenmanuaal en Pedaal. Michaël Maarschalkerweerd had zijn eigen ideeën over expressions, overblazende fluiten en Franse tongwerken, die hij in dit orgel toepaste.

Restauratie Havenkerk

Na het vertrek van Johan Maasbach Wereldzending uit de Havenkerk in 2010 ging het eigendom van kerk en orgel over naar Stichting tot Restauratie en Instandhouding van de Kerk aan de Lange Haven (SRI). Deze stichting richt zich op de instandhouding van het gebouw. Het rijksmonument wordt in afwachting van een nieuwe bestemming door de stichting gerestaureerd. De cascorestauratie (exterieur) kwam in 2012 gereed. In 2014 starten de werkzaamheden aan het interieur, waaronder de orgelrestauratie. De restauratie wordt mogelijk gemaakt met subsidies en bijdragen van het rijk, de provincie Zuid-Holland, de gemeente Schiedam en het Fonds Schiedam Vlaardingen e.o.

Restauratieplan orgel

Het restauratieplan van het orgel behelst een algehele schoonmaak en instandhouding, een restauratie en waar nodig reconstructieve werkzaamheden, en het herstel van de windladen, het mechaniek, de windvoorziening en het pijpwerk. Pels & Van Leeuwen is op 22 april begonnen met de demontage en het transport van het orgel naar de werkplaats in ’s-Hertogenbosch waar ze het instrument restaureren. Orgeladviseur Jos Laus begeleidt de restauratie in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Uit Schiedam24.nl, d.d. 23 november 2018

SCHIEDAM – Een godswonder. Zo noemde Ubbo Hylkema de feestelijke aanleiding waarvoor vanmiddag een aanzienlijke groep mensen zich had verzameld in de Havenkerk. De overdracht van de kerk, formeel de Johannes de Doperkerk en al jarenlang een zorgenkind, aan de nieuwe eigenaar Boei. Hylkema was zelf een van de doorslaggevende personen in een proces dat al in in 2006 begon, toen het kerkgenootschap van Maasbach van de kerk af wilde. Hij zag de bijzondere historische, religieuze en architectonische waarde van het gebouw – uitersten die elkaar ontmoeten: de Waterstaatskerk, strenge, droog en protestant, en het katholieke, weelderige interieur met bijzondere kunstwerken – en wist partijen en vooral ook financiers bij elkaar te krijgen. Zo waren er meer sterkhouders, zoals voetbalanalitici ze zouden noemen. Frans Griffioen, secretaris en per saldo ook penningmeester van Stichting tot Restauratie en Instandhouding van de kerk aan de Lange Haven e.o. (SRI), was vanaf 2006 betrokken bij het vinden van een nieuwe eigenaar en gebruikersfunctie voor de kerk. In 2008 was het al zo ver: de Havenkerk zou een viersterrenhotel worden, met de kerkruimte als lobby, restaurant en concertzaal en omliggende percelen als het Bijbelhuis en de voormalige pastorie van de kerk aan de Hoogstraat, waarin nu Zavor is gevestigd waarin de kamer gerealiseerd zouden worden. De financiële en economische crisis doorkruiste de plannen, 'vooral omdat particuliere financiers zich terugtrokken'. De gemeente was ondertussen eigenaar van het pand en naastgelegen Bijbelhuis – met daarin ooit een evangelische boekwinkel – geworden.

Daarna is er gerestaureerd aan de kerk, van boven naar beneden. Het dak is weer lekdicht, de koepel staat er mooi bij, ramen en beelden zijn hersteld. In dit proces had Vera van der Vlerk als projectmanager een belangrijke rol. Totale kosten: 3,5 miljoen euro – waarvan ongeveer een miljoen kwam van Fonds Schiedam Vlaardingen. Tussen de bedrijven door werden er evenementen georganiseerd, zoals het Chocoladefestival, het Suikerzoet Filmfestival en het Jeneverfestival. Tot bleek dat de vloer van de kerk echt niet meer geschikt was om grootschalige evenementen 'te dragen'. Betonrot. De Nationale Maatschappij tot Restaureren & Herbestemmen van Cultureel Erfgoed, door het leven gaand onder de naam Boei, was ondertussen betrokken geraakt bij de kerk. Toen bleek dat herstel van de betonvloer nog eens 6,5 ton zou gaan kosten, koos de gemeente voor verkoop aan Boei. Zie dit artikel. Dat is volgens alle betrokken de partij die kennis, kunde en ervaring heeft met het herbestemmen van bijzondere gebouwen, zoals kerken. Zie ook hier. Directeur Religieus Erfgoed Sylvia Pijnenborg van Boei nam vandaag in een koude kerk feestelijk en formeel de sleutel en het eigendom over van SRI. “Meestal als we dit doen is het met een pand waar geen dak op zit, dat lekt en op instorten staat.” Daarmee vergeleken is de Havenkerk na de restauraties een plaatje. Pijnenborg gaat ervan uit werkende weg de bestemming van de havenkerk helder te krijgen. Het wordt een evenementenlocatie, maar hoe dat moet al doende blijken. “Uit ervaring met andere kerken weten we dat het niet zo uitpakt als gedacht; het wordt leuker.” Dat is een proces van samenwerken met de stad en ondernemers in de stad, aldus Pijnenborg. Vandaag sloegen de Zuid-Hollandse geduputeerde Rik Jansen en verantwoordelijk wethouder Marcel Bregman de eerste hand aan de vloer. In maart zal hun werk worden afgemaakt door de aannemer. Bedoeling is dat de vloer voor juni klaar is, om het Jeneverfestival te kunnen dragen. In de tijd daarna werd de kerkgang tussen kerk en Bijbelhuis en het Bijbelhuis aangepakt. Over drie jaar moet dat proces klaar zijn. Dan zouden er volgens Pijnenborg wekelijks evenementen moeten plaatsvinden, vooral voor de zakelijke markt.