Sint Annaparochie, Van Harenstraat 1 - Van Harenskerk

Bezig met het laden van de kaart...

Algemene gegevens
Naam kerk:	Van Harenskerk
Genootschap:	PKN Protestantse gemeente Sint Annaparochie
Provincie:	Friesland
Gemeente:	Waadhoeke
Plaats:	Sint Annaparochie
Adres:	van Harenstraat 1
Postcode:
Inventarisatienummer:	09546
Jaar ingebruikname:	1682
Architect:
Huidige bestemming:	kerk
Monument status:	Rijksmonument 9495

Geschiedenis

Belangrijke koepelkerk met dakruiter. Sinds 2012 eigendom van de Stichting Alde Fryske Tsjerken. Incidenteel kerkdiensten.

Monumentomschrijving Rijksdienst

Hervormde KERK op omheind kerkhof. In 1682 op initiatief van grietman Van Haren herbouwde achtzijdige kerk met pyramidaal dak, bekroond door een houten klokkenkoepel op stenen onderbouw. Twee natuurstenen ingangspoortjes, thans voor portalen gesteld. Aan de noordzijde achtzijdige grafkapel voor de familie Van Haren, in het inwendige van de kerk afgesloten door hekwerk met koperen spijlen en gebeeldhouwde bekroning. Voorts in de kerk preekstoel van na 1694 met bijbehorende trap, achterschot, klankbord en lezenaar, alles van zeer goed snijwerk voorzien. Doophek en doopbanken van spijlenfries. Koperen kaarsenhouder op de preekstoel en op het doophek. Doopbekkenhouder. Overhuifde herenbank van Haren-Hemmema. Orgel met tribune uit 1727, vermoedelijk van Johannes Radeker, in 1928 door Van Dam van een nieuw binnenwerk voorzien, dat in 1981 is verwijderd. Voor reconstructie van het instrument bestaan plannen. Lambrizering en banken waarop koperen blakers. In de Van Harenkapel marmeren epitaaf. In de kerk drie eiken tekstborden, vier kleine koperen kronen en een grote. Vierendertig zerken en zerkfragmenten als beschreven in Grafschriften tussen Plie en Lauwers II, 1952. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk met hakengang. Is buiten gebruik gesteld.

In de media

Uit Het Nieuws van den Dag, 6 December 1897.

Te St. Anna-Parochie (Fr.) zal met het herstel van het gedurende het bekende proces deerlijk vervallen kerkgebouw der Hervormde gemeente eerlang begonnen worden. Gelijk men weet, heeft de Synode daartoe een subsidie verleend van f 5000, welke som echter nog ƒ 1700 beneden de raming van de kosten blijft. Wijl hiervoor geene fondsen aanwezig zijn, is, met toestemming en dringende aanbeveling van het Provinciaal kerkbestuur in Friesland eene circulaire gericht tot de kerkeraden der Hervormde gemeenten in die provincie, met het verzoek tot het houden van eene collecte, om daardoor in het tekort te voorzien. Dat het groote gebouw in de laatste jaren zeer heeft geleden, blijkt uit verschillende bijzonderheden, in deze circulaire vermeld. De stoelen bijvoorbeeld, welke in socialisten-vergaderingen gebruikt werden, zijn gebroken of gehavend teruggebracht. Van den vloer is onlangs een dikke laag vogelmest verwijderd geworden, welke zich daar had verzameld, vóórdat de gebroken ruiten waren hersteld. De eikenhouten lambriseering hangt in stukken naar beneden. Het koperen hekwerk over de grafkapel der Van Harens is groen en onkenbaar. En wanneer men den blaasbalg van het orgel krakend en zuchtend beweegt, vliegen de stofwolken omhoog uit de open orgelpijpen en brengen de hangende toetsen jammerlijke tonen voort, als zongen zij een klaaglied over de verwoesting, welke hier over alles is heengegaan.

Uit Het Vaderland', 21 Juni 1940.

De kerk in St. Anna Parochie is gerestaureerd, niet die waar Rembrandt en Saskia van Ulenburgh 22 Juli 1634 getrouwd zijn, want deze is in 1682 afgebroken, na een bestaan van anderhalve eeuw. Dat was een kruiskerk uit 1580, maar een eeuw later diende ze voor heel iets anders. Ten minste in de oude kerkboeken staat: „Den 28 Dec. 1631 hadden wij gedacht het Heilig Nachtmaal te houden, is 't alsoo der gemeente des Heeren aangediend en voorgedragen, maar wij zijn verhinderd geweest doordien die soldaten den cortegaerde in deese Kerck hebben gehad; alsoo dat wij het Heilige Avondmaal eerst den 25 Martii 1632 door Gods genade weder gehouden hebben."

In het trouwboek 1634 komt de mededeeling voor:

„Anno 1634, den 22 Junii, zijn in 't houwelijck bevestiget Rembrandt Hermens van Rhijn tot Amsterdam woonende, ende Saskia van Ulenborgh, nu tot Franeker woonachtich."

Veertig jaren later was de kerk reeds bouwvallig. In 1681 verzochten de "samentlycke pachtenaren en Ingesetenen van de Christelijke Gereformeerde Gemeente van St Anna Parochie opter Bildt gesterkt met hair hoofdofficier de Ed. Grietman van Haren" den Staten van Friesland hen te willen begunstigen terzake van den bouw eener nieuwe kerk, daar het oude, „geringe en slichte Godshuis door lankheyt van dagen vermindert en afgegangen is" en de grietman Willem van Haren kreeg opdracht voor den bouw eener nieuwe kerk zorg te dragen. 3 April 1682 werd de eerste steen gelegd door jhr Zwier van Tamminga Reddingius, het achtjarig zoontje van jhr Onno Zwier van Tamminga tot Saxenhuizen en Wilhelmina van Hemmema, een neefje van den grietman wiens geslacht van ouder tot ouder het grietmanschap in Het Bildt bekleedde.

Nog is in de kerk de grafkapel der Van Harens, met zwart marmeren epitaaf, waarvan het Latijnsche opschrift vermeldt dat Willem van Haren en Elisabeth van Hemmema ln 1686 de kapel hebben doen stichten. De laatste bijzetting is die in 1835 geweest van Willem Arme van Haren. Na een tijdlang door een muur van de kerk gescheiden te zijn geweest is de kapel in 1902 gerestaureerd, doch later volgestort Thans heeft de architect A. Baart de kapel ontruimd, het muurwerk hersteld en de kapel zoo ingericht dat zij als consistoriekamer kan dienen. De kapel is naar de zijde der kerk afgesloten — gelijk zij altijd daarvan gescheiden is geweest — door twee eiken deuren met middenversieringen van geel koper. Op het fries staat het opschrift: In Morte Vita. Deze deuren heeft Willem van Haren in 1671 ten geschenke ontvangen van den Zweedschen koning, nadat hij zich als ambassadeur daar te lande verdienstelijk had gemaakt De familiebank der Van Harens, naast de kapel, is een voorbeeld van 17e eeuwsche houtsnijkunst. Willem van Haren schonk de kerk twee zilveren avondmaalsbekers. In 172? schonk grietman Willem van Haren, gehuwd met Rixt Poppesdr. van Andrée, een nieuw orgel. De wapenschilden der Van Harens zijn tijdens de Fransche revolutie vernield. Bij restauratie van de kerk is de oorspronkelijke betimmering te voorschijn gekomen; het bijwerken der lambrizeering is geïnspireerd op een fragment van de oude betimmering, dat bij het opruimingswerk gevonden is. De preekstoel prijkt weer in den ouden stijl.

De antieke poortjes, die toegang tot de kerk geven, zijn teruggebracht op hun oorspronkelijke plaats. De gemetselde traceeringen zijn weer ontdaan van de leelijke ijzeren ramen en ingekort tot de oorspronkelijke lengte.